Τετάρτη 28 Ιούλη 2010
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Θέατρο
ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟΥ
Ατόφιος «Οιδίποδας» και πειραματικός «Προμηθέας»
«Οιδίποδας τύραννος» από το «Αμφι-Θέατρο»

«Οιδίποδας τύραννος»
«Οιδίποδας τύραννος»
Κολοσσιαίο «μνημείο» του ανθρώπινου πνεύματος, η τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίποδας τύραννος», εσαεί θα φιλοσοφεί ποιητικά και θα συμπυκνώνει ψυχογραφικά την τραγωδία του αιμομεικτικού ανθρώπινου γένους. Την αγωνιώδη πορεία του ανθρώπου να βγει από τα σκοτάδια της άγνοιας, διά της γνώσης και της δύναμης να εξουσιάσει, και μαθαίνοντας τις ομοαίματες «ρίζες» του, από «τέκνο της Τύχης» να αυτοκαταστεί «τέκνο» της επίγνωσης, της συνείδησης, αλλά και της αυτοκάθαρσης για την «ύβρι» που διέπραξε με ακούσιες αλλά ολέθριες πράξεις του (σκότωσε τον πραγματικό πατέρα του και πήρε την εξουσία του, παντρεύτηκε και γέννησε παιδιά με τη μάνα του). Πράξεις, που «μοιραία», δηλαδή αναπόφευκτα, προκαλούν τη δική του συντριβή, οικεία κακά και θανάσιμα κοινωνικά δεινά. Το σοφόκλειο δράμα, μετεωριζόμενο μεταξύ μυθολογίας και πραγματικότητας, γράφτηκε εν μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου μεταξύ Αθήνας-Σπάρτης, μετά το θανάσιμο λοιμό που χτύπησε τη θαλασσοκράτειρα «τυραννίδα» Αθηνηναϊκή Δημοκρατία και τον «καθαρτήριο» θάνατο του δημοφιλούς ηγέτη της, Περικλή (429 π.Χ.), του οποίου την ηγετική ακμή, το λάθος - «κατάρα» για πόλεμο με τη Σπάρτη, την πτώση και το τραγικό τέλος, ίσως υπαινίσσεται - σύμφωνα με μελετητές - η τραγωδία του Σοφοκλή. Αυτή την τραγωδία, στη γνωστή, ποιητικής πνοής, μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη, «προσκόμισε» στα φετινά Επιδαύρια, το «Αμφι-Θέατρο». Οργιαστικά ευφάνταστος και ευρηματικός στη σκηνοθετική του νεότητα, ο Σπύρος Ευαγγελάτος, προ πολλού κατέκτησε τη μεγάλη «τέχνη» της αφαίρεσης, του λιτού και σαφούς που σέβεται, πιστεύει και διά του λόγου αναδεικνύει τη δύναμη που εκ της φύσεώς της έχει η μεγάλη ποίηση. Με ένα απέριττο, μοντέρνας αισθητικής σκηνικό και κοστούμια του Γιώργου Πάτσα, που συμβολίζουν το μεγαλείο αλλά και την παρακμή και τον εφιαλτικό λοιμό της Θήβας, ο Σπύρος Ευαγγελάτος σκηνοθέτησε μια λιτότατα ρεαλιστική παράσταση, χαρίζοντάς της ένα νέο ερμηνευτικό «κόσμημα», κατά τη γνώμη της υπογράφουσας. Θραμμένος με το λυρικό είδος, αρκετά χρόνια πριν, σκηνοθετώντας αρχαίες τραγωδίες, εισήγαγε μουσικές συνθέσεις που περιείχαν οπερατικά στοιχεία. Στον «Οιδίποδα τύραννο» συνέδεσε σαφέστερα από ό,τι στο παρελθόν, αλλά με διακριτικό μέτρο, την τραγωδία με το αισθητικό ήθος της όπερας, επιλέγοντας την έξοχη, υποβλητικά «σκοτεινή» (και στα ορχηστρικά μέρη και στα φωνητικά) μουσική του Γιάννη Αναστασάκη. Η σκηνοθετική καθοδήγησή του απέδωσε ομόψυχα πειθαρχημένες και λιτές ερμηνείες από όλους, ανεξαιρέτως, τους ηθοποιούς, με κυρίαρχες της Καρυοφιλλιά Καραμπέτη (γίνεται όλο και πιο λιτή και ουσιώδης ερμηνευτικά) και του Νίκου Αρβανίτη (φυσικά ανθρώπινος, ειλικρινής και νουνεχής Κρέων). Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, παρότι προσπάθησε σοβαρά να προσεγγίσει το «μέγεθος» της ακμής, της πτώσης και του ψυχικού άλγους του Οιδίποδα, ίσως λόγω ιδιοσυγκρασίας, ίσως επειδή είναι ερμηνευτικά «νέος» ακόμη, κατέληξε σε μια αξιοπρεπή, βέβαια, διεκπεραιωτική ερμηνεία του ρόλου.

«Αντι-Προμηθέας» και «Προμηθέας στην Αθήνα»

«Ο Προμηθέας στην Αθήνα»
«Ο Προμηθέας στην Αθήνα»
Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών παρουσιάστηκε ένα πειραματικό θεατρικό τρίπτυχο, με θέμα τον αισχυλικό «Προμηθέα δεσμώτη». Το θέατρο «Αττις», του Θ. Τερζόπουλου, με Ελληνες, Γερμανούς και Τούρκους ηθοποιούς, παρουσίασε την αισχυλική τραγωδία σε δεύτερη σκηνοθετική επεξεργασία του Θ. Τερζόπουλου. Το δεύτερο εγχείρημα του πειραματικού τριπτύχου ήταν της Τουρκάλας ηθοποιού-περφόρμερ - δημιουργού του θιάσου «Stydio Oyunculari», Σαΐκα Τεκάντ, το οποίο προέκυψε μετά τη συνεργασία της με τον Θ. Τερζόπουλο. Με τίτλο «Αντι-Προμηθέας», το σύντομο κείμενο και η σκηνοθεσία της Τεκάντ, αντέστρεψαν το μύθο του «φωτοδότη» δωρητή στους ανθρώπους, της γνώσης, Προμηθέα, ο οποίος καταδικάζεται για την προσφορά του στους ανθρώπους με «μακραίωνα» δεσμά, τα οποία, με «τιτάνια» περηφάνεια και αξιοπρέπεια υπομένει, ασυμβίβαστος με το κράτος και τη βία της εξουσίας, έως ότου μια συλλογική, «κυματώδους» δύναμης παρέμβαση τον ελευθερώσει. Αλληγορώντας για το κοινωνικό σήμερα, η Τεκάντ μίλησε για τον σύγχρονο ανώνυμο, ανίσχυρο άνθρωπο, που σε αντίθεση με το οικουμενικό και διαχρονικό δίδαγμα του Προμηθέα, υποτάσσεται στις βουλήσεις μιας «αόρατης» εξουσίας και ασυνειδητοποίητα υπηρετεί τους σκοπούς και τα συμφέροντα της εξουσίας, καταντώντας μοναχικό, κοινωνικά αποξενωμένο έρμεο και «δεσμώτης» μιας γελοίας υπερκαταναλωτικής, ανούσιας, άχρηστης, βλαβερής, παράλογης καθημερινότητας, ολότελα στερημένης τις μεγάλες και πραγματικές ανθρώπινες και κοινωνικές αξίες που δίνουν νόημα στη ζωή. Σοβαρός και ενδιαφέρον ο θεματικός προβληματισμός της Τεκάντ. Εντέλει, όμως, απαισιόδοξος, αφού κανένας από τους ηθοποιούς που εν είδη Χορού, αναπαρέστησαν - με επαναλαμβανόμενο λόγο και κυρίως με «τελετουργικά» επαναλαμβόμενες, ξανά και ξανά, κινήσεις (φανερή η επιρροή, σχεδόν αντίγραφο της αισθητικής Τερζόπουλου) την υποταγή αμέτρητων σήμερα ανθρώπων, δεν έκφρασε έστω ένα «ίχνος» ανυποταγής στη σύγχρονη εξουσία (παρότι η πατρίδα της έχει και σήμερα «Προμηθείς»).

«Αντι-Προμηθέας»
«Αντι-Προμηθέας»
Στο Ηρώδειο, δύο μέλη της πολυδιαφημιζόμενης γερμανικής ομάδας «θεάτρου ντοκουμέντου», «Rimini Protokol», οι Ντάνιελ Βέτσελ και Χέλγκαρντ Χάουγκ, ουσιαστικά με εργασία και κόπο Ελλήνων καλλιτεχνών (ως βοηθητικούς «συνεργάτες» τούς εμφάνισαν), παρουσίασαν ένα εντυπωσιακό - σωστότερα εντυπωσιοθηρικό - θέαμα με τίτλο «Ο Προμηθέας στην Αθήνα», στη σημερινή Αθήνα. Οι Ελληνες συνεργάτες συγκέντρωσαν περίπου 130 κατοίκους της Αθήνας, και των δύο φύλων, Ελληνες και μετανάστες, ποικίλων επαγγελμάτων, κάθε ηλικίας, από νήπια έως υπέργηρους, υπόψη των οποίων τέθηκε ο μύθος του «Προμηθέα δεσμώτη», με όλα τα συμβολικά πρόσωπα που έπλασε ο Αισχύλος και θέτοντας σε κάθε ένα από τα 103 άτομα που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στο θέαμα, το ερώτημα με ποιο από τα πρόσωπα ταυτίζεται. Στο πρώτο μισό του θεάματος, που ήταν και το πιο ενδιαφέρον, μετά από μια στοιχειώδη σύνοψη του μύθου, ένας ένας οι 103 κάτοικοι της Αθήνας δηλώνοντας το ονοματεπώνυμο και την επαγγελματική ή μη ιδιότητά τους, αν δουλεύουν ή είναι άνεργοι, μετά απάντησαν - κατά πώς μπορούσε ο καθένας - με ποιο πρόσωπο της τραγωδίας ταυτίζεται και γιατί. Αλλοι μονολογικά ή λιγόλογα και σεμνά, άλλοι φλύαρα και μερικοί περιαυτολογώντας για το επάγγελμα και τις «γνώσεις» τους, άλλοι αφελώς, άλλοι ευφυώς, και κάμποσοι ουσιαστικώς. Φυσικό ήταν η πλειοψηφία να δηλώσει «ταυτισμένη» με τον Προμηθέα. Αρκετοί με την βασανισμένη Ιώ και τον Ηφαιστο. Λίγοι με τον Ωκεανό και τις Ωκεανίδες. Μια νέα γυναίκα, αναγκαστικά εκπροσώπησε τη «Βία», επειδή κανένας άλλος δεν θέλησε να δηλώσει «ταύτιση» με τη Βία. Ούτε ο πρώην αθλητής, εδώ και χρόνια σωφρονιστικός υπάλληλος στις Φυλακές Κορυδαλλού, ο οποίος συμμετείχε στο θέαμα και ο οποίος - φυσικώ τω λόγω - «ταυτίστηκε» με το πρόσωπο του Κράτους στην αισχυλική τραγωδία. Ανάμεσα στους 103 «κατοίκους»- «ηθοποιούς» του θεάματος και η πιο συγκινητική παρουσία, ήταν η Κωνσταντίνα Κούνεβα διά της φωνής της (την υποδύθηκε μια άλλη μετανάστρια εργάτρια, φορώντας μάσκα που παρέπεμπε στο σημαδεμένο πρόσωπο της «προμηθεϊκής» Βουλγάρας εργάτριας). Ενώ αυτό το μέρος του θεάματος είχε ενδιαφέρον και ουσιώδη κατεύθυνση, το δεύτερο μέρος κάθε άλλο παρά το «προμηθεϊκό» μήνυμα-δίδαγμα στήριξε. Αντίθετα, ανέδειξε, αν δεν έσπειρε, και πάντως δεν κατέδειξε, με την αναγκαία κριτική σαφήνεια, το πόσο βλαβερή είναι για το άτομο και το κοινωνικό σύνολο η ιδεολογική σύγχυση της σημερινής κοινωνίας, ο κατευθυνόμενος από το κεφάλαιο καταναλωτισμός, η ψευδαίσθηση περί της «προόδου» και της «δημοκρατίας» της σημερινής κοινωνίας, η ανοχή και ο συμβιβασμός με την καταπάτηση των ανθρωπίνων αξιών, δικαιωμάτων και κατακτήσεων, χάρη σε αγώνες αμέτρητων «Προμηθέων».


ΘΥΜΕΛΗ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ