Ο μεγάλος σταθμός του 2000 ήταν ο ένας μήνας εξετάσεων για τους μαθητές της Β' και της Γ' Λυκείου, που ξεκίνησαν στις 13 του Μάη για τους αποφοίτους με το σύστημα των δεσμών και ολοκληρώθηκαν στις 6 του Ιούνη. Ηταν η πρώτη φορά πλήρους εφαρμογής της μεταρρύθμισης με εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με το απολυτήριο του λυκείου και η αποτίμηση είναι αναπόφευκτη: 50.565 μαθητές εγκατέλειψαν το λύκειο, και με ποσοστό 42,6% η μαθητική διαρροή πενταπλασιάζεται σε σχέση με τη σχολική χρονιά 1996-'97, πριν δηλαδή την εφαρμογή της μεταρρύθμισης.

Τελικά, μετά την αποψίλωση του λυκείου, από τους μαθητές που κατόρθωσαν ανάμεσα στις εξεταστικές «συμπληγάδες» να το τελειώσουν, το 86,5% εισήχθησαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι βάσεις ωστόσο για τις πανεπιστημιακές σχολές μεγάλης ζήτησης έφτασαν στα ύψη, με αποτέλεσμα μαθητές με άριστες επιδόσεις να μην εισαχθούν, ενώ αντίθετα σε ορισμένα ΤΕΙ, η βάση εισαγωγής ήταν εντυπωσιακά χαμηλή. Αποκαλύφθηκε έτσι η απάτη της ελεύθερης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς ταξικοί φραγμοί αναδεικνύονται πιο έντονα πια και ανάμεσα στους επιτυχόντες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η αγανάκτηση που προκάλεσε αυτή η αποτίμηση της εξεταστικής σφαγής ανάγκασε το υπουργείο Παιδείας να προχωρήσει στην ανακοίνωση βελτιωτικών ρυθμίσεων, οι οποίες αποτελούν φτιασιδώματα στο αποκρουστικό πρόσωπο της μεταρρύθμισης. Οι ρυθμίσεις αυτές εντάχθηκαν στο νομοσχέδιο το οποίο παρουσιάστηκε λίγο πριν τις γιορτές. Ανάμεσα στις αλλαγές που περιλαμβάνει, είναι η μείωση της συμμετοχής του προφορικού βαθμού στην εξαγωγή του μέσου όρου από 50% που ίσχυε μέχρι σήμερα σε 30% για τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα τα οποία μειώνονται σε 9 για κάθε τάξη. Στους απόφοιτους του ενιαίου λυκείου, εκτός του απολυτηρίου, θα χορηγείται και «βεβαίωση» πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με το βαθμό του αποφοίτου για την πρόσβαση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Σε ό,τι αφορά την πρόσβαση των αποφοίτων των ΤΕΕ στα ΤΕΙ, με το σχέδιο νόμου καταργείται το προπαρασκευαστικό εξάμηνο και η εισαγωγή στα ΤΕΙ θα γίνεται με πανελλαδικές εξετάσεις σε τρία μαθήματα, εκ των οποίων το ένα μπορεί να είναι μάθημα ειδικότητας, ενώ το υπουργείο υπόσχεται εισαγωγή και στα Πανεπιστήμια.

Ενδεικτικό της επικοινωνιακής πολιτικής, την οποία έκανε «σημαία» η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, ήταν η στάση απέναντι στις εκπαιδευτικές ομοσπονδίες. Παρά τις συνεχείς επικλήσεις του διαλόγου, τελικά κανένα από τα πάγια αιτήματα της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ δεν ικανοποιήθηκαν. Αντίθετα, το υπουργείο Παιδείας προχώρησε και στο δεύτερο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ για πρόσληψη εκπαιδευτικών σε νέα, βελτιωμένη και εμπλουτισμένη ταξικά εκδοχή. Οι εκπαιδευτικοί διαγωνίστηκαν για κλειστό αριθμό θέσεων, ενώ για την πρόσληψή τους προστέθηκαν και άλλα ταξικά κριτήρια, καθώς στο μέσο όρο της βαθμολογίας των εκπαιδευτικών προστίθενται ο βαθμός του πτυχίου και ειδικότερα οι μονάδες πάνω από το βαθμό 5, μεταπτυχιακά και διδακτορικό και η προϋπηρεσία.

Για το επόμενο διάστημα, το υπουργείο Παιδείας αναμένεται να συνεχίσει την αντιδραστική αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος με ρυθμίσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το νομοσχέδιο για τα μεταπτυχιακά, το οποίο υποβαθμίζει τις προπτυχιακές σπουδές και απαξιώνει τα πτυχία, είναι στις προτεραιότητες του υπουργείου για την επόμενη χρονιά, ενώ αναμένεται και η λεγόμενη «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ, την οποία το υπουργείο Παιδείας έχει δηλώσει πως θα προωθήσει με σχετικό νομοσχέδιο. Το σίγουρο είναι πως τα αγωνιστικά βήματα που ξεκίνησαν, τόσο από τους μαθητές των ενιαίων λυκείων και των ΤΕΕ που αντιστέκονται στο μέλλον που τους ετοιμάζουν, όσο και από τους φοιτητές και σπουδαστές που βλέπουν τις σπουδές και τα πτυχία τους να υποβαθμίζονται, θα συνεχιστούν και θα ενταθούν.

Σε αυτή την προσπάθεια οφείλουμε να έχουμε κατά νου ότι οι μαθητές, οι οποίοι ποτέ δε μάσησαν, πολύ περισσότερο δε χώνεψαν τη μεταρρύθμιση - «original» Αρσενική ή μεταποιημένη - συνεχίζουν σταθερά να τη «σιχτιρίζουν» γενικά, αλλά και να την αντιπαλεύουν συγκεκριμένα. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι στα τρία χρόνια που «κρατάει αυτή η κολόνια» ο μαθητικός πληθυσμός έχει ανανεωθεί σε σημαντικό βαθμό, έτσι ώστε μια νέα φουρνιά μαθητών να βρίσκεται στο Ενιαίο Λύκειο (ΕΛ) και στα ΤΕΕ, σ' αυτό το αντιπάλεμα αξιοποιείται πάντα, έστω και αυθόρμητα κάποιες φορές, η εμπειρία των προηγούμενων αγώνων. Ετσι εξετάζουμε τους φετινούς αγώνες και ως συνέχεια των προηγούμενων.

Την ίδια στιγμή δε δικαιούμαστε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι παρά τις συνεχείς... μεταρρυθμίσεις της, η «μεταρρύθμιση» έχει επιβάλει μια κατάσταση ολότελα διαφορετική απ' ό,τι πριν τρία χρόνια. Γιατί μπορεί στη συνείδηση των μαθητών σε μεγάλο βαθμό η «μεταρρύθμιση» να μην «έχει περάσει», πολύ περισσότερο, να μην έχει γίνει αποδεκτή ως κάτι θετικό, όμως οι δεκάδες χιλιάδες μαθητές που οδηγήθηκαν στα ΤΕΕ και «εγκλωβίστηκαν» εκεί είναι γεγονός, όπως γεγονός είναι και οι πολλές χιλιάδες μαθητών που πετάχτηκαν εντελώς έξω απ' το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, οι εξοντωτικοί ρυθμοί στα Ενιαία, που κάνουν τις Δέσμες να φαντάζουν διακοπές και τόσα άλλα. Πρέπει, λοιπόν, να 'χουμε ξεκάθαρο ότι η κατάσταση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, άρα και το κίνημα των μαθητών, παρότι αποτελεί τη φυσική και άρρηκτη συνέχεια αυτού των τελευταίων χρόνων, βρίσκεται σε μια νέα φάση.

Ετσι, οι εξοντωτικοί ρυθμοί στα Ενιαία, που κρατάνε απ' το Σεπτέμβρη και που κορυφώθηκαν το προηγούμενο διάστημα με τα τετράμηνα τεστ, και το «φτύσιμο» στους μαθητές των ΤΕΕ, που ξεπέρασε κάθε όριο με την κοροϊδία της δήθεν πρόσβασης στα ΤΕΙ μέσω του θολού και ουσιαστικά ανύπαρκτου προπαρασκευαστικού εξαμήνου, οδήγησαν στη γενικευμένη «βαβούρα» του τελευταίου μήνα που εκφράστηκε με Γενικές Συνελεύσεις, συναντήσεις συντονιστικών, καταλήψεις, τοπικές και κεντρικές κινητοποιήσεις. Υπό την πίεση του κλίματος που υπάρχει στα ΤΕΕ συναντήθηκε και το Συντονιστικό Αγώνα των ΤΕΕ για να εκφράσει τις διαθέσεις.

Είναι απαραίτητο να κατανοηθεί ότι αυτός ο αγώνας θα είναι μακρύς, ότι είναι ο ίδιος αγώνας αφού η συνέχειά του δεν καθορίζεται από τις μορφές, την έντασή του ή ό,τι άλλο, αλλά πρώτα και κύρια από το περιεχόμενο, τα αιτήματά του.

Αυτή τη στιγμή το βάρος πρέπει να πέσει στη δουλιά με τα τοπικά συντονιστικά, στην πολύμορφη παρέμβαση μέσα στο σχολείο, στο μάθημα, με πολιτιστικές δραστηριότητες, για την ολόπλευρη ανάδειξη όχι μόνο του προφανούς, της αντιδραστικότητας, της ασκούμενης πολιτικής όσο των αιτιών της αλλά και της διεξόδου, της ρεαλιστικότητας επιβολής αυτής της διεξόδου. Μέσα από αυτή τη ζύμωση θα επιτευχθεί και η αναγκαία πλατιά συσπείρωση δυνάμεων από μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς, εργαζόμενους, φορείς του λαϊκού κινήματος, θα εμπεδωθεί η ενότητα αντίληψης και δράσης τους μέσα από την καθημερινή πάλη που θα εκφραστεί αργά ή (μάλλον) γρήγορα και κεντρικά.