Το επιτελείο των Γάλλων αποικιοκρατών: Ο στρατηγός Κονί (αριστερά), διοικητής των δυνάμεων του Τονκίν, συσκέπτεται με τον στρατηγό Ναβάρ, αρχιστράτηγο των Γάλλων στην Ινδοκίνα (με το πηλήκιο) στο Ντιέν Μπιέν Φου. Ο Ντε Καστρί (διοικητής της φρουράς που αιχμαλωτίστηκε, όταν κατελήφθη η τοποθεσία) είναι ανάμεσα στους δύο

Χο Τσι Μινχ¹

Στις 8 Αυγούστου του 1945, ο Ιάπωνας πρεσβευτής στη Μόσχα κλήθηκε στο σοβιετικό υπουργείο Εξωτερικών, όπου του ανακοινώθηκε πως η ΕΣΣΔ, πιστή στο συμμαχικό της χρέος, συντάσσεται με την απαίτηση των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Κίνας για άνευ όρων συνθηκολόγηση των ιαπωνικών ενόπλων δυνάμεων και θεωρεί πως αυτή βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία, από τις 9 Αυγούστου, εφόσον η τελευταία αρνηθεί να εκπληρώσει την αξίωση αυτή². Την επομένη, 9 Αυγούστου του 1945, τα σοβιετικά στρατεύματα εξαπέλυσαν ταυτόχρονη επίθεση σε όλο το μέτωπο που είχε μάκρος πάνω από 5 χιλιάδες χιλιόμετρα, από το Ερλιάν στα νότια σύνορα της Μογγολίας έως τον κόλπο Ποσιέτ στην παραθαλάσσια περιοχή.

Η εκστρατεία του Κόκκινου Στρατού στην Απω Ανατολή κράτησε μέχρι τις 2 Σεπτέμβρη. Στο διάστημα αυτό οι Σοβιετικές Ενοπλες Δυνάμεις συνέτριψαν τον ιαπωνικό στρατό του Κουαντούνγκ στη Βορειοανατολική Κίνα (Μαντζουρία) και στη Βόρεια Κορέα, απελευθέρωσαν τη Νότια Σαχαλίνη και τις Κουρίλες νήσους και συνετέλεσαν έτσι αποφασιστικά στο να επιταχυνθεί η συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας³.

Η όψη του πολέμου στην Ινδοκίνα: Το απαραίτητο συρματόπλεγμα, το στρατιωτικό φορτηγό και η απελπισμένη αλυσίδα των χωρικών, που η ακατάπαυστη ανθρωποσφαγή, τους έχει οπλίσει με απάθεια, ακόμα και στο θέαμα της αιμόφυρτης κοπέλας που κουβαλά ο στρατιώτης

Στις 13 Αυγούστου το ΚΚ αποφάσισε τη γενική εξέγερση και τρεις μέρες αργότερα στο Συνέδριο των Αντιπροσώπων του Λαού που συγκάλεσε το Βιετ Μιν⁴ υιοθετήθηκαν οι «10 μεγάλες πολιτικές αρχές» της οργάνωσης, καταρτίστηκε η διαταγή της γενικής ένοπλης εξέγερσης και εκλέχτηκε Κεντρική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, δηλαδή προσωρινή κυβέρνηση, με πρόεδρο τον Χο Τσι Μινχ.

Με τη λήξη του Συνεδρίου, ο κομμουνιστής ηγέτης Χο Τσι Μινχ έγραψε το «Προσκλητήριο σε γενική εξέγερση» του Βιετναμέζικου λαού, όπου έλεγε⁵:

«Αγαπητοί συμπατριώτες! Εδώ και τέσσερα χρόνια, σας κάλεσα σε ενότητα, γιατί η ενότητα δίνει τη δύναμη και η δύναμη αυτή είναι το κλειδί για την κατάκτηση της ανεξαρτησίας και της λευτεριάς. Τώρα τα γιαπωνέζικα στρατεύματα βρίσκονται σε αποσύνθεση. Το κίνημα για τη σωτηρία της πατρίδας απλώνεται στη χώρα ολόκληρη. Η Ενωση για την Ανεξαρτησία του Βιετνάμ (Βιετ Μιν) έχει εκατομμύρια μέλη απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα, διανοούμενους, αγρότες, εργάτες, εμπόρους, στρατιώτες και από όλες τις εθνότητες, Θο, Νουνγκ, Μουόνγκ, Μαν. Στις γραμμές της, συμπατριώτες μου, νέοι και γέροι, άνδρες και γυναίκες πορεύονται σφιχτοδεμένοι, χωρίς διάκριση πίστης θρησκευτικής ή περιουσίας.

Αφίσα των Βιετμίνχ που παριστά την καταστροφή του γαλλικού στρατού το 1945 στο εκστρατευτικό σώμα της Ινδοκίνας

Είναι ένα μεγάλο βήμα μπροστά στην ιστορία του Αγώνα που διεξάγει ο λαός μας από έναν αιώνα για τη λευτεριά του. Είναι για τους συμπατριώτες μας ένα δυνατό τονωτικό και για μένα, χαρά απέραντη.

Αλλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε εκεί. Ο αγώνας μας θα είναι πολύ μακρύς και σκληρός. Η ήττα των Γιαπωνέζων δε μας κάνει με μιας λεύτερους και ανεξάρτητους. Οφείλουμε να διπλασιάσουμε τις προσπάθειες. Μόνο με την ενότητα και τον αγώνα η χώρα μας θα μπορέσει να ξαναβρεί την ανεξαρτησία της.

Το Βιετ Μιν χρησιμεύει τώρα σαν βάση της ενότητας και του αγώνα του λαού μας. Μπείτε στις γραμμές του Βιετ Μιν, υποστηρίχτε το και δυναμώστε το πιο πολύ.

Η Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης του Βιετνάμ ισοδυναμεί τούτη τη στιγμή με μια Προσωρινή Κυβέρνηση. Ενωθείτε γύρω της, επαγρυπνήστε για να εκτελούνται σε όλη τη χώρα οι διαταγές της και η πολιτική της. Τότε αναπόφευκτα, η Πατρίδα μας θα ξαναποκτήσει γρήγορα την ανεξαρτησία της και ο λαός μας τη λευτεριά του.

Αγαπητοί συμπατριώτες!

Η ώρα η αποφασιστική για τα πεπρωμένα του λαού μας σήμανε. Ορθιοι συμπατριώτες! Ας λευτερωθούμε με τις δικές μας δυνάμεις! Πολυάριθμοι λαοί στον κόσμο ολόκληρο συναγωνίζονται σε φλόγα στον αγώνα για την ανεξαρτησία τους.

Ας μην βραδυπορήσουμε! Προχωρούμε! Εμπρός Συμπατριώτες! Παλικαρίσια μπροστά ας πηγαίνουμε κάτω από τη σημαία του Βιετ Μιν!».

Το φλογερό αυτό προσκλητήριο έπιασε τόπο και φύτρωσε όπως ο σπόρος στην εύφορη γη. Πριν όμως δούμε τη συνέχεια, ας κάνουμε μια αναδρομή στα όσα προηγήθηκαν έως αυτό το σημείο.

O Χο Τσι Μινχ χαιρετά τον Γάλλο Πρόεδρο, Ζωρζ Μπιντώ, 1946, μετά από την αναγνώριση της Δημοκρατίας του Βιετνάμ, από τη Γαλλία

Από τις αρχές της 9ης δεκαετίας του 19ου αιώνα η Γαλλία ενέτεινε τις προσπάθειές της, για να καθυποτάξει ολόκληρο το Βιετνάμ. Στα 1884 άρχισε πόλεμο κατά της Κίνας για να την εξαναγκάσει να παραιτηθεί από τα κυριαρχικά της δικαιώματα εκεί. Οι συγκρούσεις ήταν σφοδρές και οι ήττες του γαλλικού στρατού πολλές και αλλεπάλληλες, αλλά τελικά έγινε κατορθωτό, προς το τέλος εκείνου του αιώνα, να μετατραπεί το Βιετνάμ σε γαλλικό προτεκτοράτο⁷. «Στα 1900 - γράφει ο Λουί Σωρέλ⁸- η Γαλλία κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της ινδοκινεζικής χερσονήσου. Οι Γάλλοι είχαν επικρατήσει στην αυτοκρατορία του Βιετνάμ (που την αποτελούσαν οι επαρχίες του Τογκίνου, του Ανάμ και της Κοχιγκίνας) και στα βασίλεια της Καμπότζης και του Λάος. Απ' όλες αυτές τις χώρες μόνο μία - το Λάος - είχε τεθεί θεληματικά κάτω από τη γαλλική προστασία. Οι υπόλοιπες είχαν υποταχθεί ύστερα από μια σειρά πολέμων που άρχισαν στα 1863». Σχολιάζοντας την αποικιακή πολιτική της Γαλλίας, αυτής της περιόδου, ο Λένιν σημείωνε πως όλη η ιστορία της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας είναι ιστορία «της πιο βρωμερής αποικιακής και χρηματιστικής ληστείας»⁹.

Τα γαλλικά στρατεύματα μπαίνουν στο Ανόι

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την αποικιακή πολιτική των Γάλλων στο Βιετνάμ δίνει και ο Stelio Marchese, ο οποίος γράφει¹¹: «Η γαλλική αποικιακή πολιτική στην Ινδοκίνα εμπνεόταν από ταπεινές αρχές μονοπωλιακής οικονομίας, σαφώς διαχωρισμένες από τα πραγματικά συμφέροντα του τόπου. Αυτός ο διαχωρισμός σήμαινε, στην πράξη, μέσω μιας αστυνομικής νομοθεσίας φανερά καταπιεστικής, την ανακοπή της από αιώνες πορείας προς το νότο που προοριζόταν πια σχεδόν αποκλειστικά για την αποικιακή εκμετάλλευση, την απαγόρευση στους Βιετναμίτες να έχουν την οποιαδήποτε νέα οικονομική δραστηριότητα και τον περιορισμό των παλιών τους απασχολήσεων και ιδιαίτερα της βιοτεχνίας και των μικροβιομηχανιών. Σήμαινε εξάλλου μια αμείλικτη αφαίμαξη των πενιχρών οικονομικών πόρων της βιετναμέζικης μάζας με εφοριακή πίεση που ασκούσαν τέσσερις κύριοι κλάδοι: Ο κτηματικός φόρος, τα μονοπώλια του αλατιού, του οινοπνεύματος και του οπίου. Στους Βιετναμίτες απαγορευόταν η άνοδος σε μέσους και ανώτερους βαθμούς της διοικήσεως. Μ' αυτόν το στόχο στα σχολεία απαγορευόταν η διάδοση της γαλλικής κουλτούρας. Μόνον από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας επετράπη σε ελάχιστες σχολές να προσφέρουν συγχρόνως μια ανάμεικτη γαλλοβιετναμική εκπαίδευση».

Ο Χο Τσι Μινχ, επιφανής προσωπικότητα του βιετναμικού και γενικά του κομμουνιστικού κινήματος

Οι Γάλλοι αποικιοκράτες, από την πρώτη στιγμή, που πάτησαν το πόδι τους στο Βιετνάμ, βρήκαν ισχυρή αντίσταση από τον ντόπιο πληθυσμό. Παρά το γεγονός ότι η τάξη των τσιφλικάδων πολύ γρήγορα βρήκε το δρόμο του συμβιβασμού με τους κατακτητές, ο βιετναμέζικος λαός εξεγέρθηκε κατ' επανάληψη, πήρε τα όπλα και υπεράσπισε την πατρίδα του με κάθε μέσο. Η αντίσταση του λαού ήταν τέτοια που οι αποικιστές χρειάστηκαν περίπου 30 χρόνια (1858 - 1884) για να εγκαταστήσουν το μηχανισμό κυριαρχίας τους. Ενα μηχανισμό όμως που ποτέ δεν ήταν σταθερός και που πάντα κλυδωνιζόταν από τις εκδηλώσεις της λαϊκής αντίστασης. Πώς, όμως, οι Βιετναμέζοι έφτασαν στις πρώτες απόπειρες μαζικών εξεγέρσεων; Στο ερώτημα αυτό ο Stelio Marchese απαντάει ως εξής¹²: «Οσον αφορά το Βιετνάμ είναι ακριβέστερο να αναρωτηθεί κανείς πώς ο αγώνας για την ανεξαρτησία της χώρας μεταμορφώθηκε σε αγώνα για μια καινούρια αντίληψη της ελευθερίας, με άλλα λόγια σε αγώνα κοινωνικό με επαναστατικές προοπτικές. Πράγματι η κυρίως αντίσταση είχε ξεκινήσει... όταν οι Γάλλοι είχαν αρχίσει τον εξαποικισμό της Ινδοκίνας και δεν είχε σταματήσει ποτέ εκτός από ορισμένες διακοπές από τον ένα κύκλο αγώνα στον άλλο, κύκλους που, κάθε φορά εξαντλούσαν και μια μορφή αντάρτικης εμπειρίας. Πρώτα είχαν δοκιμάσει την ένοπλη αντίσταση του τακτικού στρατού με την υποστήριξη των χωρικών, με τις μεθόδους των κρυμμένων χαρακωμάτων και τις παγίδες που πολλές φορές είχαν αποθαρρύνει τους Κινέζους εισβολείς των περασμένων αιώνων. Υστερα, την άρνηση συνεργασίας στη διοίκηση των κατακτητών, την απόκρυψη των φορολογικών βιβλίων, την εγκατάλειψη των συνοριακών περιοχών στο χάος και στους ληστές, για να ανακοπεί η προέλαση των Γάλλων προς την καρδιά του βασιλείου, την απροσδόκητη καταστροφή όλων των καθολικών χωριών και των γαλλικών αποστολών που είχαν συμβάλει, προσφέροντας το δίκτυο λογιστών και κατασκόπων, απαραίτητο για τη διείσδυση των στρατευμάτων. Υστερα είχαν πειραματιστεί με το σύστημα των επιχειρήσεων που διενεργούσαν επαναστατικές ομάδες, ανεξάρτητες από τα χωριά, που επιχειρούσαν να δημιουργήσουν ζώνες αυτόνομες, εκτός προτεκτοράτου, εφοδιασμένες ακόμη και με εργοστάσιο πυροβόλων όπλων κρυμμένο στα βουνά. Τέλος, στους επαναστάτες είχε μείνει ανοιχτός μόνον ο δρόμος της εξορίας και η ελπίδα να προκαλέσουν εκ των έξω την απελευθερωτική κίνηση... Υστερα από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο είχε ανοίξει ένας καινούριος κύκλος αγώνων που, αυτή τη φορά ξεπερνούσε την αναζήτηση μιας καινούριας στρατιωτικής στρατηγικής. Το ιδεολογικό περιεχόμενο το είχε. Σ' αυτό συνέβαλαν εξωτερικές πολιτικές επιρροές και συγκεκριμένοι εσωτερικής φύσεως λόγοι της χώρας».

Ο αντιστασιακός αγώνας του λαού του Βιετνάμ κατάφερε να πάρει ουσιαστικό περιεχόμενο και σαφή προσανατολισμό, όταν την πρωτοβουλία των κινήσεων την πήρε η εργατική τάξη και το κόμμα της. Οι τσιφλικάδες, όπως προαναφέραμε, είχαν συμβιβαστεί με τους αποικιστές, ενώ η αστική τάξη για λόγους ιστορικούς, που οφείλονται και στον τρόπο που οικοδομήθηκε το αποικιοκρατικό καθεστώς, ουδέποτε κατάφερε να αποκτήσει μια ισχυρή κοινωνικοπολιτική βάση. «Σ' αυτό το καθεστώς καταπιεστικού διαχωρισμού - γράφει ο Stelio Marchese¹³- ξεχώριζε η προνομιακή μεταχείριση στον οικονομικό, φορολογικό και διοικητικό τομέα λίγων Βιετναμιτών υποδουλωμένων στο αποικιακό καθεστώς, που οι Γάλλοι τούς πλήρωναν με εκχωρήσεις κτημάτων στο νότο, αγροτικές πιστώσεις, πρατήρια για την πώληση ειδών του μονοπωλίου και αστυνομική προστασία. Αυτό το φαινόμενο δεν παρατηρήθηκε σε μεγάλη έκταση, ώστε να δημιουργήσει μια αληθινή αστική τάξη, φιλικά διακείμενη προς τους Γάλλους, είτε γιατί σε μια οικονομία όπως η βιετναμική της περιόδου του αποικισμού οι δυνατότητες συσσώρευσης του κεφαλαίου ήταν πραγματικά περιορισμένες, ακόμα και στον προνομιούχο τομέα της τοκογλυφίας, είτε γιατί το συνηθισμένο αντίτιμο αυτού του προνομίου ήταν η απομόνωση από το λαό, στο μέσον του οποίου οι άνθρωποι αυτοί έπρεπε να ζήσουν».

Το Βιετναμέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1930 και τον Οκτώβρη του ιδίου έτους μετονομάστηκε σε ΚΚ Ινδοκίνας. Ηγετική φυσιογνωμία από το ξεκίνημα του κόμματος υπήρξε ο Ντγκουγιέν Ε-Κουόκ, γνωστός παγκοσμίως με το όνομα Χο Τσι Μινχ. Πρόκειται για έναν επαναστάτη, που, όπως ο ίδιος έλεγε, την επανάσταση δεν την είχε διδαχτεί στη Μόσχα, αλλά στο Παρίσι, δεδομένου ότι έζησε εκεί, είχε συμμετάσχει στην ίδρυση του Γαλλικού ΚΚ, το Δεκέμβρη του 1920 και είχε πάρει ενεργό μέρος στους επαναστατικούς αγώνες της γαλλικής εργατικής τάξης¹⁴. Υπήρξε, μάλιστα, υπεύθυνος του Γαλλικού ΚΚ για τα αποικιακά ζητήματα.

Ο Χο Τσι Μινχ ήταν πολύ καλός γνώστης του αποικιακού προβλήματος και για το λόγο αυτό ήταν εξαιρετικά διεισδυτικός και αφοπλιστικά ρεαλιστής όταν αναφερόταν στο θέμα. Σ' ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην «Ουμανιτέ» στις 23/5/1923, με τίτλο «Μερικές σκέψεις για το αποικιακό ζήτημα», γράφει: «Από τότε που το Γαλλικό Κόμμα, αποδέχτηκε τα "είκοσι ένα σημεία" (σ.σ. εννοεί τους 21 όρους προσχώρησης στην Κομμουνιστική Διεθνή) και προσχώρησε στην 3η Διεθνή, ανέλαβε ανάμεσα στ' άλλα καθήκοντα και μια εξαιρετικά λεπτή αποστολή: Την αποικιακή πολιτική. Δεν μπορεί, όπως η 1η και 2η Διεθνή, να περιοριστεί σε εκδηλώσεις καθαρά συναισθηματικές, χωρίς συνέχεια. Αλλά οφείλει να έχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, μια πολιτική αποτελεσματική και ρεαλιστική. Σε αυτό το θέμα, περισσότερο απ' ό,τι στ' άλλα, το Κόμμα προσκρούει σε πολυάριθμες δυσκολίες». Τις κυριότερες δυσκολίες ο Χο Τσι Μινχ τις εντόπιζε στη μεγάλη έκταση των αποικιών, στην αδιαφορία του προλεταριάτου της μητρόπολης για τις αποικίες, στην άγνοια των ιθαγενών για τα ζητήματα της πάλης των τάξεων και την κομμουνιστική πολιτική, στις προλήψεις που υπήρχαν ανάμεσα στο προλεταριάτο της μητρόπολης και το προλεταριάτο των αποικιών και στη θηριωδία των καταπιεστών. Και κατέληγε: «Μπροστά σε αυτές τις δυσκολίες τι πρέπει να κάμει το κόμμα; Να δυναμώσει την προπαγάνδα του για να νικήσει»¹⁵. Το συμπέρασμα φαίνεται απλοϊκό. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι. Ο Χο τσι Μινχ ζητάει από το Κομμουνιστικό Κόμμα να βγάλει τις εργατικές μάζες από το σκοτάδι της άγνοιας που ήταν και η βασική αιτία της αδιαφορίας ή των προκαταλήψεών τους. Ζητά το φωτισμό των μαζών, τον οπλισμό τους με επαναστατική θεωρία που θα τις οδηγήσει στην επαναστατική πράξη.

Στη δεκαετία του 1920 ο Χο Τσι Μινχ ταξίδεψε πολλές φορές στη Σοβιετική Ενωση, όπου συμμετείχε στην ίδρυση του γραφείου Νοτιοανατολικής Ασίας της Κομιντέρν, στην ίδρυση της Αγροτικής Διεθνούς και σε άλλες εκδηλώσεις του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Βρέθηκε, επίσης, από το 1924 στην Καντόνα, ως μέλος του κλιμακίου της Κομιντέρν κι έζησε από κοντά την κινέζικη επανάσταση¹⁶.

Η ίδρυση του ΚΚ αποτέλεσε τη μεγάλη στροφή στους αντιαποικιακούς αγώνες του βιετναμέζικου λαού, οι οποίοι έγιναν πλέον οργανικό στοιχείο της προλεταριακής επανάστασης. Οι εξελίξεις, μάλιστα, υποχρέωσαν πολύ γρήγορα τους κομμουνιστές να αποδείξουν, ως οργανωμένη πλέον πολιτική δύναμη, αν ήταν σε θέση να ανταποκριθούν στην ιστορική τους αποστολή. Η ευκαιρία δόθηκε, όταν ταυτόχρονα με την ίδρυση του κόμματος ξέσπασε ένα νέο επαναστατικό - εθνικοαπελευθερωτικό - αντιαποικιακό κύμα στη χώρα. Ηταν Φλεβάρης του '30, όταν ξέσπασε το κύμα αυτό με την απεργία 3.000 του αγροκτήματος Φου Ριένγκ στο Κοσινσίν. Ακολούθησαν απεργία 4.000 εργατών της βαμβακοτεχνίας του Ναμ Ντιν στο Μπακ Μπο το Μάρτη και απεργία 400 εργατών του εργοστασίου σπίρτων και του πριονιστηρίου του Μπεν Θούι στο Τρουνγκ, τον Απρίλη. Από την Πρωτομαγιά του 1930, η επαναστατική πλημμυρίδα σκέπασε όλη τη χώρα με χιλιάδες εργατικές απεργίες, αγροτικές διαδηλώσεις, σχολικές απεργίες, κλείσιμο της αγοράς κ.ο.κ. «Στις ακτές των δύο επαρχιών του Κεντρικού Βιετνάμ (Νγκε - Αν και Χα - Τσιν) - γράφουν οι Σοβιετικοί ιστορικοί¹⁷- οι ξεσηκωμένοι αγρότες, με επικεφαλής τους κομμουνιστές, συγκρότησαν σοβιέτ και πήραν την εξουσία στα χέρια τους. Στα χωριά συγκροτήθηκαν επιτροπές, για να εφαρμόσουν την αγροτική μεταρρύθμιση».

Τέτοιας έκτασης γεγονότα συνέβησαν, αλλά στο τέλος οι Γάλλοι αποικιστές κατάφεραν να καταστείλουν την εξέγερση, χωρίς όμως να μπορέσουν να συντρίψουν το επαναστατικό κίνημα.

Νέα άνοδο το κίνημα γνώρισε στην περίοδο 1936 - '39, όπου στο πλαίσιο της εφαρμογής των αποφάσεων του 7ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς προώθησε την πολιτική της συγκρότησης ενός Λαϊκού Αντιιμπεριαλιστικού Ινδοκινέζικου Μετώπου, το οποίο στη συνέχεια μετατράπηκε σε Δημοκρατικό Ινδοκινέζικο Μέτωπο.

Στις αρχές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το ΚΚ Ινδοκίνας έθεσε το ζήτημα της προετοιμασίας της ένοπλης εξέγερσης. Στην 6η (1939), στην 7η (1940) και στην 8η (1941) Ολομέλεια της ΚΕ του πάρθηκε η απόφαση να θεωρηθεί σαν πρωτεύον το ζήτημα της εθνικής απελευθέρωσης. «Ηταν ανάγκη - γράφει ο Α. Σ. Βορόνιν¹⁸- να δημιουργηθούν ένοπλες οργανώσεις των εργαζόμενων μαζών και επαναστατικός στρατός, και συνδυάζοντας σωστά τον πολιτικό αγώνα με τον ένοπλο, να προχωρήσει η προετοιμασία της γενικής ένοπλης εξέγερσης με σκοπό την κατάληψη της εξουσίας». Η πρώτη μονάδα του λαϊκού στρατού δημιουργήθηκε στις 22/12/1944 και η εξέλιξή του από κει και πέρα υπήρξε ραγδαία.

Η κορύφωση του εθνικοαπελευθερωτικού - επαναστατικού αγώνα στο Βιετνάμ ήρθε τον Αύγουστο του 1945 και σ' αυτό συνέβαλε η ήττα του φασιστικού άξονα σε παγκόσμιο επίπεδο και η πάλη του βιετναμέζικου λαού, σε συνδυασμό με την ήττα και συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας. Οπως προαναφέραμε, στις 13 Αυγούστου το ΚΚ αποφάσισε τη γενική εξέγερση και τρεις μέρες αργότερα στο Συνέδριο των Αντιπροσώπων του Λαού, που συγκάλεσε το Βιετ Μιν, υιοθετήθηκαν οι «10 μεγάλες πολιτικές αρχές» της οργάνωσης, καταρτίστηκε η διαταγή της γενικής ένοπλης εξέγερσης και εκλέχτηκε Κεντρική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, δηλαδή προσωρινή κυβέρνηση, με πρόεδρο τον Χο Τσι Μινχ.

Στις 19 Αυγούστου, η εξέγερση στέφθηκε με επιτυχία στο Ανόι, στις 23 Αυγούστου θριάμβευσε στο Χουέ και στις 25 Αυγούστου στη Σαϊγκόν. Σε διάστημα 11 ημερών η νικηφόρα εξέγερση ήταν γεγονός σε όλο το Βιετνάμ. Στις 2 Σεπτέμβρη του 1945 ο Χο Τσι Μινχ διάβασε τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας του Βιετνάμ, με την οποία η χώρα ονομαζόταν Λαϊκή Δημοκρατία¹⁹.

Ανάμεσα στα άλλα, εκείνη η Διακήρυξη έλεγε²⁰: «Οι Γάλλοι έφυγαν, οι Ιάπωνες παραδόθηκαν, ο αυτοκράτορας Μπάο Ντάι παραιτήθηκε. Ο λαός μας έσπασε όλες τις αλυσίδες που μας βάραιναν περισσότερο από έναν αιώνα, για να κάνει το Βιετνάμ μας μια χώρα ανεξάρτητη. Ο λαός μας, με το ίδιο χτύπημα, ανέτρεψε την εγκατεστημένη από δεκάδες αιώνες μοναρχία, για να ιδρύσει τη Λαϊκή Δημοκρατία. Για τούτους τους λόγους, εμείς, μέλη της προσωρινής κυβέρνησης, στο όνομα ολόκληρου του λαού του Βιετνάμ απελευθερωνόμαστε ολοκληρωτικά από κάθε αποικιακή σχέση με την ιμπεριαλιστική Γαλλία, ακυρώνουμε όλες τις συνθήκες που η Γαλλία υπέγραψε για το Βιετνάμ, καταργούμε όλα τα προνόμια που οι Γάλλοι είχαν σφετεριστεί πάνω στο έδαφός μας. Ολος ο λαός του Βιετνάμ, εμψυχωμένος με μια θέληση, είναι αποφασισμένος να αγωνιστεί μέχρι το τέλος ενάντια σε κάθε επιθετική προσπάθεια των Γάλλων αποικιοκρατών. Είμαστε πεπεισμένοι πως οι σύμμαχοι που έχουν αναγνωρίσει τις αρχές της ισότητας των λαών στις συνδιασκέψεις της Τεχεράνης και του Σαν Φρανσίσκο δεν μπορούν να μην αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία το Βιετνάμ. Ενας λαός που πεισματικά αντιτάχθηκε για ογδόντα χρόνια στη γαλλική κυριαρχία, ένας λαός που τα τελευταία χρόνια τοποθετήθηκε αποφασιστικά στο πλευρό των συμμάχων, για να πολεμήσει εναντίον του φασισμού, αυτός ο λαός έχει το δικαίωμα να είναι ανεξάρτητος.

Για τούτους τους λόγους, εμείς, μέλη της Προσωρινής Κυβέρνησης της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ διακηρύττουμε πανηγυρικά σε ολόκληρο τον κόσμο: Το Βιετνάμ έχει το δικαίωμα να είναι λεύτερο και ανεξάρτητο και, πραγματικά, έχει γίνει μια χώρα λεύτερη και ανεξάρτητη. Ολος ο λαός του Βιετνάμ είναι αποφασισμένος να κινητοποιήσει όλες τις υλικές και πνευματικές δυνάμεις του, να θυσιάσει τη ζωή και τα αγαθά του, για να διαφυλάξει το δικαίωμά του για λευτεριά και ανεξαρτησία». Πράγματι έτσι έγινε. Σε λίγο ο βιετναμέζικος λαός κλήθηκε «να κινητοποιήσει όλες τις υλικές και πνευματικές δυνάμεις του, να θυσιάσει τη ζωή και τα αγαθά του, για να διαφυλάξει το δικαίωμά του για λευτεριά και ανεξαρτησία», και πάλι ενάντια στο αποικιοκρατικό γαλλικό καθεστώς, το οποίο κατάφερε να παλινορθωθεί, με τη βοήθεια κυρίως των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας.

Ο νέος αυτός αντιαποικικαός αγώνας του βιετναμέζικού λαού θα οδηγήσει την Γαλλία στην ήττα, στο Ντιεν Μπιεν Φου, το Μάη του 1954 και στο χωρισμό της χώρας σε νότιο και σε βόρειο τμήμα με τις συμφωνίες της Γενεύης που υπεγράφησαν στις 20 Ιουλίου του ίδιου έτους. Η ενοποίηση του Βιετνάμ θα γίνει κατορθωτή το 1975 ύστερα από ένα σκληρό και μακροχρόνιο αγώνα, αυτή τη φορά εναντίον των ΗΠΑ που είχαν αντικαταστήσει την ηττημένη Γαλλία αλλά υπέστησαν οδυνηρότερη ήττα από εκείνη.

1. Χο Τσι Μινχ: «Εκλεκτά έργα», εκδόσεις ΜΝΗΜΗ, σελ. 22, Από άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην «Πράβντα» στις 27/1/1924.

2. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος, 11 - Ι2, σελ. 760.

3. Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939 - 1945», εκδόσεις ΚΥΨΕΛΗ, τόμος Γ', σελ. 148 - 188.

4. Βιετ - Μιν: Ενωση για την Ανεξαρτησία του Βιετνάμ. Πρόκειται για οργάνωση που φτιάχτηκε το 1941, με πρωτοβουλία του ΚΚ Ινδοκίνας, στην οποία συμπεριλήφθηκαν οι Ενώσεις των διαφορετικών λαϊκών τάξεων και στρωμάτων.

5. Χο Τσι Μινχ: «Εκλεκτά έργα», εκδόσεις ΜΝΗΜΗ, σελ. 41- 42.

6. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος ΣΤ2, σελ. 825.

7. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Ζ1, σελ. 127- 128.

8. Λουί Σωρέλ: «Η Ινδοκίνα υπό τους Γάλλους», στο ΠΑΡΝΕΛ: «Ιστορία του 20ού αιώνα», εκδόσεις «Χρυσός Τύπος», τόμος 1ος σελ. 316.

9. Β. Ι. Λένιν: «Πόλεμος και Επανάσταση», Απαντα, τόμος 32, εκδόσεις ΣΕ σελ. 88.

10. «Η Εποποιία του Βιετναμέζικου λαού - Σύντομη ιστορία του Κόμματος των Εργαζομένων του Βιετνάμ», εκδόσεις «Τύμφη», Αθήνα 1978, σελ. 11.

11. Stelio Marchese: «Η επανάσταση του Βιετνάμ», στο πολύτομο έργο «Ιστορία των Επαναστάσεων», εκδόσεις ΑΚΜΗ, τόμος 1ος, σελ. 60.

12. Stelio Marchese, στο ίδιο, σελ. 59.

13. Stelio Marchese, στο ίδιο, σελ. 60.

14. «Η Εποποιία του Βιετναμέζικου λαού - Σύντομη ιστορία του Κόμματος των Εργαζομένων του Βιετνάμ», εκδόσεις «Τύμφη», Αθήνα 1978, σελ. 13.

15. Χο Τσι Μινχ: «Εκλεκτά έργα», εκδόσεις ΜΝΗΜΗ, σελ. 15 - 17.

16. Stelio Marchese, στο ίδιο, σελ. 77 - 78.

17. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος, Θ1 - Θ2, σελ. 373.

18. Α. Σ. Βορόνιν: «Ο αγώνας του βιετναμικού λαού για Ανεξαρτησία, ενότητα και σοσιαλισμό», Εκδόσεις ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ, σελ. 8.

19. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος, 11- Ι2, σελ. 777- 778.

20. Χο Τσι Μινχ: «Εκλεκτά έργα», εκδόσεις ΜΝΗΜΗ, σελ. 45 - 46.

«Ο καθένας προβαίνει σε κρίσεις, δε συμφωνείς; Ο καθένας κάθε στιγμή βεβαιώνει ή αρνείται να βεβαιώσει κάποιο πράγμα. Κάθε κρίση είναι, μπορεί - μόνον - να είναι, αληθινή ή εσφαλμένη. Δεν μπορεί να είναι και τα δυο. Η κρίση που αντανακλά πιστά την πραγματικότητα είναι η σωστή, ποιος θα διαφωνήσει; Αυτή που δε συμφωνεί με την πραγματικότητα είναι η εσφαλμένη, λογικό δεν είναι; Επομένως το ζητούμενο, η υποχρέωση του "Κριτή", είναι να βρει και να αναγνωρίσει την αντικειμενική πραγματικότητα. Και βάσει αυτής να κρίνει, για να είναι σωστός και δίκαιος».

«Ομως αγαπητέ μου», συνεχίζει η επιστολή, «εδώ αρχίζει το πρόβλημα και γι' αυτό σου γράφω. Πού βρίσκεται, πού κρύβεται, τέλος πάντων, αυτή η αντικειμενική πραγματικότητα; Δεν ξέρω για σένα, για μένα, όμως, δεν είναι εύκολη υπόθεση να αναγνωρίσω πως συμβαίνουν πράγματα και έξω από τη συνείδησή μου! Να πω, δηλαδή, πως υπάρχει και μια άλλη πραγματικότητα, πέρα από αυτή που εγώ μπορώ και συλλαμβάνω με τις αισθήσεις μου! Τα συναισθήματά μου είναι η συνείδησή μου! Ξέρω την απάντησή σου. Θα μου πεις πως, πέρα από ό,τι εγώ κι αν αποφασίσω, η πραγματικότητα, η αντικειμενική πραγματικότητα, θα βρίσκεται εκεί! Αδιάφορη για τη δική μου κρίση και θα με περιγελάει! Το έργο τέχνης θα είναι καλό ή κακό, πέρα από τη δική μου κρίση γι' αυτό. Το γεγονός θα είναι έτσι ή αλλιώς, πέρα από τη δική μου αντίληψη γι' αυτό»!

«Ξέρω, θα με πεις εγωιστή! Θα με θεωρήσεις μικρό άνθρωπο, που επιθυμεί να φυλακίσει την αντικειμενική πραγματικότητα, όλο αυτό το πολύπλοκο μεγαλείο της ύλης και της φύσης, μέσα στα στενά κάγκελα της, αντικειμενικά, μη ανεπτυγμένης ακόμα συνείδησής μου. Και εγώ, αρκετές φορές, κάνω την ίδια παρατήρηση για τον εαυτό μου! Λέω πως ό,τι αντιλαμβάνομαι σήμερα θα είναι διαφορετικό, σε ποσότητα και ποιότητα, με αυτό που θα αντιλαμβάνομαι, και θα συνειδητοποιώ, αύριο. Αυτή η παρατήρηση, όμως, δε με βοηθάει σε τίποτα! Εξακολουθώ να κρίνω με ελαττωμένη συνείδηση. Να επιτρέπω στη συγκίνηση, για παράδειγμα, να επηρεάζει την κρίση μου και, την ίδια στιγμή, να απαγορεύω στη λογική μου να πράξει το ίδιο! Και αυτά, παρά το γεγονός, πως ξέρω ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος! Φυσικά και δεν αναφέρομαι μόνον για την κρίση μου για τα έργα τέχνης. Γενικεύω»!

«Ακριβώς, αυτός είναι και ο λόγος που σου γράφω, φίλε μου», κλείνει η επιστολή. «Δεν περιμένω, βέβαια, απάντηση. Αλλωστε δεν είναι αυτός ο στόχος μου. Εκείνο που θέλω από εσένα είναι να μου επιτρέψεις να σε χρησιμοποιήσω σαν καθρέφτη! Να δω μέσα σου, μέσα στον κοινωνικό καθρέφτη, την ατομική ελλιπή συνείδησή μου και να κουβεντιάσω μαζί της. Θέλω να περάσω από το ατομικό στο συλλογικό και μετά στη σύνθεση. Θέλω να απαλλάξω την κρίση μου από το προσωπικό. Επιθυμώ να μπορώ να κρίνω με μεγαλύτερο εύρος και μεγαλύτερη υπευθυνότητα! Θέλω να προαγάγω τη συνείδησή μου από ατομική σε κοινωνική ή, καλύτερα, θέλω να καταχτήσω τη σύνθεση. Γιατί τα γεγονότα μού επιβάλλουν ωριμότερη, και γι' αυτόν το λόγο αντικειμενικότερη, κρίση. Θέλω να «αποστασιοποιηθώ» από το μερικό και να περάσω στο γενικό και από εκεί στη σύνθεση που παράγει νέα ποιότητα. Θέλω η κρίση μου να είναι κοινωνική κρίση. Και θέλω όλα αυτά να τα δω να αντανακλούν μέσα από τον καθρέφτη! Τον κοινωνικό καθρέφτη».

«Τα έργα τέχνης, τα γεγονότα και οι πράξεις των ανθρώπων δεν επιδέχονται εκπτώσεις! Μια πράξη, ένα γεγονός, ένα έργο τέχνης ή είναι αντικειμενικά καλό ή είναι αντικειμενικά κακό, πέρα από κάθε ατομικότητα και πέρα από κάθε σκοπιμότητα. Πέρα από τη δική μας δύναμη, αδυναμία ή και σκοπιμότητα να το κρίνουμε. Και, φυσικά, δεν αναφέρομαι - μόνον - στα έργα τέχνης.

«Πλάνα» από την καθημερινή ζωή των εξορίστων πλαισίωσαν το συνέδριο μέσα από έκθεση η οποία λειτούργησε στο χώρο με φωτογραφίες και χειρόγραφα έντυπα που εξέδιδαν οι εξόριστοι. Μία πρωτοβουλία του Ικαριώτη φωτογράφου Χρ. Μαλαχία και του Συλλόγου Ραχιωτών Ικαρίας, από το αρχείο των οποίων προέρχεται και το συγκεκριμένο υλικό.

Εικόνες από τη διανομή συσσιτίου (το οποίο όπως σημείωσαν πολλοί από τους ομιλητές, οι εξόριστοι μοιράζονταν συχνά με τους ντόπιους), από εξόρμηση των εξορίστων για ξύλα, από πολιτιστικές εκδηλώσεις σε χωριά. Οπως και αποσπάσματα από την αλληλογραφία εξορίστων: «...Είμαι ήσυχος μανούλα μου, ότι κι αυτή η περιπέτειά μου είναι ένα δαχτυλίδι ακόμα που φτιάχνει την αλυσίδα που με κρατά στον κόσμο της τιμιότητας και του πολιτισμού. Κάνε υπομονή και εγκαρτέρηση και περηφάνια γιατί μια μέρα θα δικαιωθούν αυτές οι θυσίες...».

Μεγάλος είναι ο θαυμασμός που προκαλεί η πλούσια θεματολογία των χειρόγραφων εντύπων που εκδίδονταν με ευθύνη της Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων που δρούσε σε κάθε χωριό. Αναφέρουμε μερικά μόνο: «ΑΛΥΓΙΣΤΟΣ», όργανο πολιτικών εξορίστων Μαντριών Ραχών Ικαρίας. 7 Νοέμβρη 1947, πρωτοσέλιδο αφιέρωμα στην Οχτωβριανή Επανάσταση. «ΒΡΑΧΟΣ», όργανο των πολιτικών εξορίστων Μαράθου Β. Ικαρίας. Ανάμεσα στα περιεχόμενά του οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις των εξορίστων, άρθρα μορφωτικού χαρακτήρα κλπ. «ΣΠΙΘΑ», όργανο των πολιτικών εξορίστων της ομάδας του Αϊ-Δημήτρη. Πληθώρα θεμάτων για τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτικών κρατουμένων, για τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται στη συγκομιδή των ξύλων, στο λουτρό κ.ά. «ΠΥΡΣΟΣ (ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ)», με πρωτοσέλιδο άρθρο για την Εργατική Πρωτομαγιά: «ΣΚΛΑΒΟΙ ΤΗΣ ΔΟΥΛΙΑΣ ΣΗΚΩΣΤΕ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ».

Ο «ΑΛΥΓΙΣΤΟΣ» ΟΡΓΑΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΜΑΝΤΡΙΩΝ ΡΑΧΩΝ ΙΚΑΡΙΑΣ

Ολα τα παραπάνω αποτέλεσαν το επίκεντρο του συνεδρίου με τίτλο «Το πολιτιστικό ταξίδι των εξορίστων στο Αιγαίο», με επίκεντρο το χρονικό διάστημα 1947-1949, το οποίο πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο στον Εύδηλο της Ικαρίας, μετά από πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Ευδήλου (ΠΟΔΕ).

Οπως ανέπτυξε στην εισήγησή του ο φιλόλογος Γ. Πλακίδας, η εξορία ήταν μία μόνο από τις μεθόδους πολιτικών διώξεων που επιστράτευσε η αστική τάξη, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη ριζοσπαστικοποίηση της εργατικής τάξης, που ασφαλώς επιτάχυνε η Οχτωβριανή Επανάσταση. Ετσι, δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές βρέθηκαν στην εξορία (πολλοί, πριν καν δικαστούν), φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης (αναφέρθηκε μάλιστα ότι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης γυναικών οι κρατούμενες διακρίνονταν σε «Ρωσίδες» - οι οποίες δήλωναν από μόνες τους τις πεποιθήσεις τους - και «Βουλγάρες» - οι οποίες είχαν συλληφθεί με την κατηγορία της συνεργασίας με τους αντάρτες), εκτελέστηκαν.

Η «ΣΠΙΘΑ» ΟΡΓΑΝΟ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΑΗ ΔΗΜΗΤΡΗ

«Κάθε Ομάδα Συμβίωσης, που τη συγκροτούσαν οι πολιτικοί εξόριστοι του κάθε χωριού, είχε το γραφείο της που καθοδηγούσε και ευθυνόταν για όλες τις δραστηριότητες, δίνοντας βάρος στον τομέα των σχέσεών μας με τους ντόπιους. Πρώτιστο μέλημα ο σεβασμός απέναντί τους, στα υπάρχοντά τους, στα λίγα κτήματά τους...».

«Η αμέριστη βοήθεια από τους φτωχοφαμελίτες της Ικαρίας απέναντι στις χιλιάδες των εξορίστων εκδηλώθηκε απ' την πρώτη στιγμή και με πολλούς τρόπους...». Οι εξόριστοι έμεναν στους «θαλάμους», τα δωμάτια δηλαδή που τους παραχωρούσαν οι ντόπιοι. Υπήρχαν ακόμα και Ικαριώτες - μετανάστες στο εξωτερικό, οι οποίοι έστελναν χρήματα και για τους εξόριστους. Σ' αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί ότι η στοργή που συνάντησαν οι ντόπιοι σχετίζεται ασφαλώς και με το γεγονός ότι ένα μεγάλο κομμάτι του τοπικού πληθυσμού είχε ήδη μυηθεί στη σοσιαλιστική ιδεολογία. Δεν ήταν λίγοι οι Ικαριώτες που δούλεψαν σε ελληνικές πόλεις (αλλά και άλλες του εξωτερικού) με σημαντική ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, οι οποίοι και μεταλαμπάδευσαν τις νέες ιδέες στο νησί (αξίζει να αναφερθεί δε πως η Ικαρία συγκαταλέγεται στις τελευταίες περιοχές από τις οποίες ο ΔΣΕ αποχώρησε).

Εξόριστοι, αγωνιστές το 1947 στο χωριό Θέρμα Ικαρίας, πλένουν στο ποτάμι τα ρούχα τους (φωτογραφία του Γ. Καπετάνου)

Από τον προσανατολισμό των εξορίστων δεν απουσίαζε ούτε η έκδοση εντύπων, στην πλειοψηφία τους χειρόγραφων. Παραθέτουμε απόσπασμα από κεντρικό άρθρο στην εφημερίδα της ΟΣΠΕ Αη Δημήτρη, με αφορμή την απαγόρευση από τη χωροφυλακή του αθλητισμού: «...Σ' αυτά τα μέτρα, αν προστεθούν οι εντελώς αναίτιοι, αδικαιολόγητοι, συστηματικοί και συχνοί ξυλοδαρμοί εξορίστων, η σκόπιμα κακή εξυπηρέτηση της ταχυδρομικής υπηρεσίας, ο πόλεμος των νεύρων γίνεται ένας σκελετός καλομελετημένου σχεδίου, που θα μας κάνει τη ζωή δυσκολότερη για να παρασυρθούμε στον ηθικό και φυσικό ξεπεσμό... Τα χτυπήματά τους ας γίνουν σφυριές στ' ατσάλι των δεσμών που μας ενώνουν. Στο τέλος, όταν θα 'ρθει η μέρα του απολογισμού της ηθικής αυτής μάχης που δίνουμε, δικά τους θα 'ναι». Ο στόχος της Χωροφυλακής, που είχε την ευθύνη για τον έλεγχο και την... αναμόρφωση των εξορίστων, ένας: Η «δήλωση».

Πολιτικοί εξόριστοι της περιοχής Αγ. Κηρύκου Ικαρίας (φωτογραφία του Γ. Καπετάνου στις 5-11-47)

Ανάλογα ήταν τα βιώματα που μετέφερε αργότερα στην αίθουσα του συνεδρίου και ο Λ. Ατσιδαύτης, πρόεδρος σήμερα του παραρτήματος ΠΕΑΕΑ Ικαρίας.

Ακόμα ένα γλαφυρό περιστατικό, χαρακτηριστικό της ευγνωμοσύνης που ένιωθαν οι ντόπιοι για την προσφορά των εξορίστων, είναι και το παρακάτω: Οταν, στο Καρκινάγρι, ένα συνεργείο από εξόριστους έχτισε το αποχωρητήριο δίπλα ακριβώς στο σπίτι μιας ηλικιωμένης, εκείνη στράφηκε στον επικεφαλής: «Να σας έχει καλά η Παναγιά που σας έστειλε εδώ». Κι όταν ο εξόριστος αποκρίθηκε «δε μας έστειλε εδώ η Παναγιά, οι φασίστες μας έφεραν εδώ...», εκείνη απάντησε με όλο τον αυθορμητισμό της: «Ε, τότε να 'χει η Παναγιά καλά και τους φασίστες!..».

Μέσα από την αυτοοργάνωση και τη συλλογική δραστηριοποίηση των μελών των κοινοτήτων τους, οι πολιτικοί κρατούμενοι ανέπτυξαν πολύ αξιόλογο έργο στο πολιτικό, κοινωνικό, μορφωτικό και πολιτιστικό πεδίο, υπογράμμισε η δασκάλα, δρ. Κοινωνιολογίας και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Θέματα Παιδείας», Κ. Καμαρηνού. Επισήμανε ότι οι φυλακίσεις και οι εκτοπίσεις δεν ήταν για τους κρατούμενους παρά μία ακόμα δυνατότητα και ευκαιρία αναμέτρησης με τον πολιτικό αντίπαλο, με τα μόνα όπλα που διέθεταν εκείνη τη στιγμή - τον πολιτισμό και τη μόρφωση. Ετσι, στην Ικαρία, οι ΟΣΠΕ οργάνωσαν μαθήματα αλφαβητισμού και βασικού εγγραμματισμού, ακόμα και σε απομακρυσμένα χωριά, για τα παιδιά, αλλά και τους ντόπιους ενήλικες.

Στην εφημερίδα «Βράχος», της 1ης/3/48, που κυκλοφορούσε στο χωριό Μάραθος, αναφέρονται ανάμεσα σε άλλα παρατηρήσεις για τους κανόνες συμβίωσης. Ξεχωρίζουν οι παράγραφοι 3, 5 και 6: «Δεν πρέπει... να αφήνεις το χρόνο σου ανεκμετάλλευτο,... Να παραμελείς τα καθήκοντά σου στην ομάδα και στον εαυτό σου... Να ξεχνάς πως ο λαός μας περιμένει να μας δει καλύτερους...».

Εκείνος που βρέθηκε μακριά από το σπίτι του, μακριά από την ετοιμόγεννη γυναίκα του, δεν ήταν παρά ο αγωνιστής που είχε πολεμήσει στο μέτωπο της Αλβανίας, υπογράμμισε η φυσικός και κάτοικος Ικαρίας Κ. Φράγκου - Ζηκίδη, συμπυκνώνοντας τους φόβους της αντίδρασης της εποχής: «Ετρεμαν στο σύνθημα "λαοκρατία και όχι βασιλιά"...». Ενώ ο οικονομολόγος και μέλος του ΔΣ του ΠΟΔΕ Σ. Φράγκος επικεντρώθηκε στην καλλιτεχνική δραστηριότητα που ανέπτυξαν οι εξόριστοι, αναφερόμενος επίσης σε ένα στοιχείο που καταγράφεται στα «Ικαριακά» (Δεκέμβρης 1987), εφημερίδα που εξέδιδε η Πανικαριακή Κοινότητα Αθηνών, σύμφωνα με την οποία ο Μ. Λουντέμης έγραψε το μυθιστόρημα «Ενα παιδί μετράει τ' άστρα», το διάστημα της εξορίας του στην Ικαρία.

Δεν είναι μονάχα η πλούσια πολιτιστική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, που φωτίζει το αγωνιστικό φρόνημα των εξορίστων. Γιατί κι αν ακόμα κάποιοι ισχυριστούν ότι η εξορία δε συγκρίνεται με την απομόνωση μέσα στο κελί ή το βασανισμό του κορμιού, ο εξόριστος καθημερινά πρέπει να τιθασεύει τον ανθρώπινο πόνο, τη νοσταλγία, την απόγνωση ακόμα, που δημιουργεί το γράμμα από την αγαπημένη που λέει πως το παιδί αποβλήθηκε από το σχολείο «γιατί έχει πατέρα κομμουνιστή», το γράμμα που θυμίζει το νοίκι που χρωστά η οικογένεια, την παράκληση της μάνας να υπογράψει τη «δήλωση», την απορία και το παράπονο του γιου που έχει ξεχάσει την πατρική φιγούρα.

«Κι εδώ δινόταν η μάχη με τη συνείδηση. Απ' τη μια η οικογένεια και τα παιδιά. Απ' την άλλη η ιδεολογία, οι αρχές μας, τα ιδανικά μας, ο αγώνας για μια καλύτερη κοινωνία, το Κόμμα μας, οι σύντροφοι. Και τότε διάλεγες», είπε χαρακτηριστικά ο Δημ. Σέρβος. Κι είναι αυτό το αγωνιστικό φρόνημα που μένει ως ανεκτίμητη παρακαταθήκη για τις νέες γενιές. Γενιές τις οποίες η κυρίαρχη τάξη επιδιώκει να αποκοιμίσει, αποσιωπώντας την ιστορική αλήθεια, αλήθεια που αποτελεί πολύτιμο εφόδιο για την πορεία προς τη λαϊκή εξουσία.

Κλείνουμε, με ένα μικρό απόσπασμα από το γράμμα ενός εξόριστου στην αγαπημένη του. Εκείνη του ζητούσε να υπογράψει δήλωση μετανοίας, για να γυρίσει κοντά της:

«Μου γράφεις γυναίκα να γυρίσω.../ Δεν ερωτεύθηκα, γυναίκα, αυτό το βράχο/ Καθώς λες στο γράμμα σου/ τα μάτια σου είναι ακόμα γαλανά/ Κι ας πάνε τόσα χρόνια/ μα δεν ξεχνώ σαν είμαστε παιδιά/ σου είπα και συμφώνησες/ Κρίμα να πεινάνε οι άνθρωποι/ Τώρα μου γράφεις να γυρίσω/... /Σήκωσε το κορμί σου/Δείξε μου τα νύχια σου/ Φώναξε τους μαζί μου/ Ποτέ!».

Εμφύλιος. Εκτέλεση αγωνιστών

Στο βιβλίο ο συγγραφέας εξιστορεί γεγονότα των χρόνων της Κατοχής και του εμφυλίου πολέμου στην περιοχή της Αργολίδας, γεγονότα στα οποία ο ίδιος και η οικογένειά του είχαν άμεση αγωνιστική συμμετοχή και πλήρωσαν γι' αυτήν ακριβό τίμημα, όπως και οι χιλιάδες άλλοι αγωνιστές του ΕΑΜ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).

Πρέπει να σημειωθεί ότι το βιβλίο είναι εξαιρετικά επίκαιρο, και για το λόγο ότι η Αργολίδα αποτελεί το χώρο στον οποίο, οι ιστορικοί που έχουν κατατάξει εαυτούς στο λεγόμενο «νέο κύμα», στηρίζουν κατά κύριο λόγο τις αναλύσεις και τα συμπεράσματά τους, προκειμένου να αναποδογυρίσουν την ιστορία και να κατασυκοφαντήσουν το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, το ΔΣΕ. Και από αυτή την άποψη το «ΑΠΑΝΤΗΣΗ» είναι μια απάντηση στα κείμενά τους, πιο ειδικά στο κείμενο του καθηγητή Στάθη Καλύβα για την «κόκκινη τρομοκρατία».

Θυμίζουμε στους αναγνώστες του «Ριζοσπάστη», ότι σύμφωνα με γραπτά των ίδιων των εκπροσώπων του «νέου κύματος» (Μαρκ Μαζάουερ, Στάθη Καλύβα, Νίκου Μαραντζίδη και των άλλων):

α) Οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά το 1989 - 1991 (δηλαδή, μετά τη σχεδόν καθολική κυριαρχία της αντεπανάστασης, λέμε εμείς), επέτρεψαν στην έρευνα της ιστορίας να προχωρά απελευθερωμένη από ιδεολογικές παρωπίδες κλπ.

β) Ενα βασικό μεθοδολογικό εργαλείο είναι «η τάση προς το μερικό και το τοπικό». Που θα πει, ότι μελετούν την ιστορία, όχι με βάση «τις γενικεύσεις που συσκοτίζουν την εικόνα», αλλά με βάση «τον εμπειρικό έλεγχο που στηρίζεται στις τοπικές πηγές, στα τοπικά αρχεία» κλπ.

Ετσι, στα πλαίσια της αντιεπιστημονικής μεθοδολογίας τους (της τάσης προς το μερικό και τοπικό) οι έρευνές τους «πατάνε» σε επιλεγμένες πηγές, κατά συνέπεια στηρίζονται στην αυθαιρεσία. «Πατάνε» σε μαρτυρίες κατοίκων (ποιων ακριβώς κατοίκων;) και σε πρακτικά δικαστηρίων πολιτικής σκοπιμότητας. Οπως εκείνο της Κορίνθου, που το 1947 «δίκασε» τον Δωρή και τους συνεργάτες του, οι οποίοι είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά των ΕΑΜιτών, και τους αθώωσε πανηγυρικά! Ανάλογο δικαστήριο, ωστόσο, δεν αθώωσε τον συγγραφέα του «ΑΠΑΝΤΗΣΗ», αν και δεν είχε διαπράξει εγκλήματα. Τον έστειλε στη φυλακή για 22 χρόνια!

Γράφει ο Στάθης Καλύβας για τις οικογένειες Παπαδημητρίου - Δωρή (βλέπε Μαρκ Μαζάουερ, «Μετά τον πόλεμο», σελ. 196): «Η ανάλυση των συστατικών στοιχείων της εμφύλιας βίας είναι μια πιο δύσκολη υπόθεση. Τα γεγονότα στο Δούκα για παράδειγμα αποτελούν περίπτωση πολιτικής βίας ή προσωπικής βεντέτας; Για τους δικαστές του Ναυπλίου καθώς και για τους κατοίκους του Δούκα (τότε και τώρα), τα γεγονότα αυτά αποτελούσαν καθαρή περίπτωση οικογενειακής βεντέτας. "Οπως είναι γνωστό σε όλους", επισημαίνει μία ένορκη κατάθεση του 1945, "η οικογένεια Δωρή είχε εμπλακεί σε μια πολύχρονη διαμάχη με την οικογένεια Παπαδημητρίου. Και είναι ευρέως γνωστό ότι οι μεν στράφηκαν στους Ιταλούς και οι δε στους αντάρτες προκειμένου να πάρουν εκδίκηση, αλλά το μίσος αυξανόταν, κατά πάσα πιθανότητα επειδή δεν ήταν ικανοποιημένοι από το μέγεθος της εκδίκησης". Η κατάθεση αυτή είναι αποκαλυπτική στο βαθμό που επισημαίνει τον πυρήνα της εμφύλιας βίας: δεν έχουμε να κάνουμε ούτε με καθαρή οικογενειακή βεντέτα ούτε για αμιγή πολιτική βία, αλλά και για τα δύο ταυτόχρονα».

...Και στη σελίδα 197: «Περιγράφοντας τη βία που έπληξε το χωριό του, ένας κάτοικος του Δούκα κατέφυγε στην αλληγορία που είχε χρησιμοποιήσει ο Γερμανός διοικητής από το Μαλανδρένι: "Εμπλεξαν, κι από εκεί και πέρα έγινε Τέξας"»!..

Το είπε, λοιπόν, και ο Γερμανός!.. Εμπλεξαν! Οχι ότι οι Παπαδημητρίου πολεμούσαν κατά των κατακτητών και οι Δωρήδες συνεργάζονταν με τους κατακτητές!!

Τι ακριβώς επιχειρείται εδώ από το «νέο κύμα»;

α) Να... τεκμηριωθεί μέσα από το δήθεν τοπικό (με σκοπό να αναχθεί αυτό σε γενικό), ότι το ΕΑΜ δεν ήταν ένα ιδεολογικοπολιτικό κίνημα, αλλά ότι είχε ως κύριο χαρακτηριστικό του τη συσπείρωση, που οφειλόταν σε άλλα κίνητρα μη ιδεολογικά (ποταπά κατά κανόνα) ή και σε κίνητρα πολιτικά, ανακατωμένα όμως με κίνητρα μη πολιτικά. Φανερός ο στόχος τους να ευτελίσουν ένα μεγάλο αυθεντικό λαϊκό κίνημα, στο όνομα της αμερόληπτης (!) έρευνας... Να ακυρώσουν τη γιγάντια πάλη του ΕΑΜ κατά της τριπλής κατοχής.

β) Να εμφανίσουν τους ταγματασφαλίτες και τους άλλους συνεργάτες των κατακτητών λίγο - πολύ ως αθώα θύματα, που οι περιστάσεις τούς εξώθησαν να περάσουν με την άλλη πλευρά (sic), βεβαίως και «η κόκκινη τρομοκρατία» κατά αμάχων και αθώων!! Αμαχους και αθώους ονοματίζουν τους ταγματασφαλίτες και στιγματίζουν τη δίκαιη τιμωρία αυτών και των άλλων συνεργατών των Γερμανοϊταλών!

...«Ολοι αυτοί οι οργανωτές και καθοδηγητές ήταν όλοι τους κομμουνιστές οι οποίοι είχαν αποδράσει από τις φυλακές και τα ξερονήσια... Αυτοί μας μιλούσαν για τους σκοπούς, τα οράματα και τα ιδανικά του ΕΑΜ. Για μια καλύτερη και ανθρώπινη ζωή. Για την καταπολέμηση της φτώχειας, της αρρώστιας, της πείνας και της εξαθλίωσης.

Πολύ γρήγορα όλα τα χωριά και τα γύρω βουνά γέμισαν από αντάρτες. Από ομάδες έγιναν τάγματα, συντάγματα. Στο χωριό μας, το Δούκα, εγκαταστάθηκε φρουραρχείο με 12 αντάρτες, με επικεφαλής φρούραρχο τον Τοτό, παλιό Ακροναυπλιώτη κομμουνιστή... Οι μαυραγορίτες, οι ζωοκλέφτες και κάθε κακοποιός εξαφανίστηκαν και δεν ξανακούστηκαν» (σελ. 32-34).

...«Στο χωριό ζούσαμε μια ζωή ανούσια και κακομοιριασμένη. Οι κομμουνιστές αντάρτες μάς έμαθαν ότι και η υποταγή και η υπομονή δεν είναι αρετές. Ο Γιάννης Παππάς από το Νιοχώρι του Αργους - σκοτώθηκε αργότερα στο Δημοκρατικό Στρατό - είχε ρίξει το βάρος και την προσοχή του στην προσπάθεια για την οργάνωση των νέων στην ΕΠΟΝ. Γίναμε αμέσως μέλη της» (σελ. 37).

...«Η οικογένειά μου ήταν από τις πρώτες που οργανώθηκε ύστερα από τόσα που είχαμε υποφέρει από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Το σπίτι έγινε κέντρο διερχομένων ανταρτών και πολλές φορές μοιραζόμασταν το λιγοστό ψωμί μας μαζί τους. Με τα προικιά της αδερφής μου, το γιούκο, στρώναμε στους αντάρτες και κοιμόντουσαν γεμίζοντας ψείρες τις μπατανίες. Η μάνα μου και η αδερφή μου δούλευαν στην Εθνική Αλληλεγγύη» (σελ. 35-36).

Αυτή ήταν η μία πλευρά. Και η άλλη, η απέναντι:

...«Τα όπλα τα πρόδωσαν στους Ιταλούς καραμπινιέρους οι αδελφοί Δωρή, Σωτήρης και Βασίλης. Οι Ιταλοί άρχισαν τα βασανιστήρια. Τη μάνα μου τη βασάνισαν μέχρι αναισθησίας... την αδερφή μου την έδεσαν σε μια κολόνα στη μέση στο μαγαζί των Δωραίων, την έγδυσαν και αυτά τα κτήνη οι Δωρήδες της έκαναν, όπως και οι Ιταλοί, πρόστυχες χειρονομίες» (σελ. 20).

...«Τον Παναγιώτη Κωστάκη δεν τον σκότωσαν μια και έξω, αλλά τον βασάνισαν. Τον κομμάτιασαν... η γυναίκα του Τσέκα από την Τζιρίστρα, αυτή η ύαινα, ορμά στη ζώνη του άντρα της και αρπάζει το μαχαίρι και κόβει του Κωστάκη από τη ρίζα όλα τα γεννητικά του όργανα» (σελ. 48).

...«Την Αντωνία Κορδωμένου, σύζυγο του Σταύρου Δελή, την κυνήγησαν με πέτρες ενώ θέριζε στο Καπαρέλι... Την ίδια μέρα τη βρήκαν νεκρή στη θέση Στρουγκίτσα».

...«Στη Λυρκεία η οικογένεια Παπαγεωργίου είχε έναν αξιωματικό στην αστυνομία και έναν αρχιφύλακα της αγροφυλακής, που συνεργάζονταν με τα τάγματα Ασφάλειας και τους Γερμανούς. Σε αυτό το χωριό πήγε ο Ιάσων Μπούκουρας στέλεχος του ΚΚΕ και εθνοσύμβουλος. Ο Πέτρος Παπαγεωργίου έφερε τους Γερμανούς στο χωριό και πιάσανε τον Ιάσονα. Ενας Κατωμπελεσιώτης είπε ότι ο Ιάσονας είναι παρτιζάνος. Οι Γερμανοί τον εκτέλεσαν επί τόπου» (σελ. 39).

...«Στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ οι Γερμανοτσολιάδες δεν άφησαν σπίτι ή αποθήκη που να μη του βάλουν φωτιά» (σελ. 41-42).

Αυτές είναι, κύριοι του «νέου κύματος», οι δύο «πλευρές» που συγκρούστηκαν τότε και αργότερα.