Υπάρχει στη Βρετανική Βιβλιοθήκη ένα μικρό δωμάτιο με λίγες θέσεις εργασίας, δηλαδή με γραφεία πάνω στα οποία είναι εγκαταστημένοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Χώρος ιδανικός για ανάγνωση: Ησυχος, φιλικός, προστατευμένος από την τύρβη των πολυάριθμων επισκεπτών αλλά και από κάθε ενόχληση τυχόν διπλανού αναγνώστη. Κάθε γραφείο με το μηχάνημά του λοιπόν, αλλά τα βιβλία πού είναι;

Τα βιβλία είναι στην οθόνη. Τα πιο σπάνια, τα πιο πολύτιμα βιβλία των συλλογών του Βρετανικού Μουσείου περιέχονται στους υπολογιστές όπου μπορεί οποιοσδήποτε να τα φυλλομετρήσει. Η λέξη φυλλομετρήσει δεν είναι μεταφορική (τουλάχιστον όχι απόλυτα). Οταν ο αναγνώστης διαβάζει στην οθόνη το κείμενο του εξαίρετου κειμένου που έχει επιλέξει και θέλει να πάει στην επόμενη σελίδα, δεν πατάει κάποιο κουμπί ούτε μετακινεί το βελάκι, απλώς ακουμπάει το δάχτυλό του στην κάτω δεξιά άκρη της ψηφιακής σελίδας και διαγράφει την ίδια κίνηση που θα έκανε αν ήταν να γυρίσει μια χάρτινη σελίδα (χωρίς το σάλιωμα...). Αν κρατήσει μετέωρο το δάχτυλό του, η σελίδα μένει κι αυτή ανοιγμένη στα μισά της διαδρομής! Μοιάζει σαν παιχνίδι, σαν ψευδαίσθηση. Αλλά η δυνατότητα οποιουδήποτε επισκέπτη να έχει πρόσβαση στα αριστουργήματα είναι πραγματική.

Με λιγότερο εντυπωσιακούς όρους, σε καθημερινές βιβλιοθήκες ή σε διάφορες υπηρεσίες, μεταφέρονται συνεχώς στην οθόνη όλα τα δημοσιευμένα έντυπα, βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, ή γράφονται κατευθείαν σ' αυτήν τη μορφή νέα έργα, άρθρα, μελέτες, ποιήματα...

Θα είναι τάχα η οθόνη η νέα μορφή βιβλίου; Θα καταργηθεί πια το βιβλίο του Γουτεμβέργιου; Θα περάσει σε άλλη διάσταση η σχέση αναγνώστη και συγγραφέα; Πολλοί το πιθανολογούν. Κι ενώ οι νέοι κυρίως αναγνώστες υποδέχονται αυτήν τη νέα προοπτική με ανακούφιση, οι μεγαλύτεροι, που έχουν ανατραφεί με το υλικό σώμα της σκέψης να περικλείεται σταθερά ανάμεσα στα δυο εξώφυλλα, στέκονται δύσπιστοι ή - και - φοβισμένοι.

Είναι δύσκολο να προβλέψουμε τι πρόκειται να συμβεί στο βιβλίο ως αντικείμενο.

Πιο πιθανή από την κατάργηση του βιβλίου, εξαιτίας των Νέων Μέσων, είναι η αλλαγή στην ίδια τη λειτουργία του λογοτεχνήματος. Ειδικότερα στον τρόπο που σκέφτονται και δημιουργούν οι συγγραφείς, στον τρόπο που προσεγγίζουν το έργο και οι προσδοκίες που έχουν από αυτό οι αναγνώστες.

-- Η διαδραστικότητα των νέων μέσων καλλιεργεί μια στάση που ποτέ άλλοτε δεν είχαν οι αναγνώστες: Δε διαβάζουν μόνο - θεωρούν ότι μπορούν και να επεμβαίνουν, να αλλάζουν, να συμπληρώνουν το έργο.

-- Η διακειμενικότητα αποτελεί πλέον μια πρόκληση στην οποία εύκολα μπορεί να ανταποκριθεί η απύθμενη δεξαμενή δεδομένων του παγκόσμιου ιστού. Οι αναδρομές σε όμοια ή σχετικά θέματα, σε ανάλογους χειρισμούς κ.λπ. πλουτίζουν την ανάγνωση και πλαταίνουν τους ορίζοντες.

-- Η εξιδανίκευση της πληροφορίας ωστόσο απειλεί σοβαρά τον μη χρησιμοθηρικό χαρακτήρα της λογοτεχνικής ανάγνωσης. Αγνωστες λέξεις, άγνωστες καταστάσεις, μακρινοί και απροσπέλαστοι τόποι εξηγούνται αμέσως, αναλύονται, παρουσιάζονται με κάθε λεπτομέρεια. Η ανάλαφρη αχλή μαγείας, η εντελώς προσωπική δοκιμασία διείσδυσης στον πυρήνα του αγνώστου που συνόδευε την παραδοσιακή λογοτεχνική ανάγνωση των παιδιών και των εφήβων εξαφανίζονται. Οπως ομολογούν πολλοί στοχαστές, τα καλύτερα βιβλία των παιδικών τους χρόνων ήταν αυτά που επιδέχονταν τις πιο πολλές αποδράσεις στην αυθαιρεσία των ερμηνειών. Τώρα σ' ...αυτό μάλλον μπαίνει τέλος.

Μια σειρά βιβλίων που ανταποκρίνονται στη σύγχρονη αντίληψη και ασφαλώς ταιριάζουν στον τρόπο με τον οποίο οι νέοι θα μπορούσαν να χαρούν την ανάγνωση, είναι η σειρά των είκοσι περίπου βιβλίων από τα κλασικά της παγκόσμιας λογοτεχνίας, σειρά που εκδίδεται από τους «Ερευνητές».

Τα βιβλία μοιάζουν περισσότερο με λευκώματα παρά με μυθιστορήματα, με τον εντυπωσιακό όγκο εικόνων, σχολίων, φωτογραφιών στα περιθώρια, ενώ τα κείμενα είναι επιλεγμένα από την κλασική βιβλιοθήκη ώστε να καλύπτουν ενδιαφέροντα πολλών ηλικιών. Ετσι έχουμε για μικρότερα παιδιά το: Οι περιπέτειες του Πινόκιο, του Κάρλο Κολόντι, για μεγαλύτερα τα: Η μαύρη Καλλονή, της Ανν Σιούελ, τα: Γύρω από τη Σελήνη, Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες και Το Αιγαίο στις φλόγες, του Ιουλίου Βερν, τα κλασικά και αγαπημένα των κοριτσιών: Χάιντι, της Γιοάννα Σπύρι και Μικρές Κυρίες, της Μαίη Λουίζας Αλκοτ.

Αξίζει να σταθούμε και να συστήσουμε ιδιαίτερα τον συγκινητικό ύμνο στη φυσική ζωή που αποτελεί Το βιβλίο της ζούγκλας, του Κίπλινγκ, και τα δυο εξαίρετα σπαραχτικά μυθιστορήματα του Τζακ Λόντον: Το Κάλεσμα της άγριας φύσης, Ο Ασπροδόντης.

Στον Ασπροδόντη των «Ερευνητών», χάρη στο πλούσιο πληροφοριακό υλικό, ο αναγνώστης μπορεί να μπει στο πυρετικό σύμπαν με τους χρυσοθήρες να κυνηγούν το χρυσάφι, τους λύκους και τους ιεραποστόλους να κυνηγούν τους χρυσοθήρες, τη γέννηση των μεγάλων πόλεων της Αμερικής.

Αλλά και τα δυο ακόλουθα μυθιστορήματα δε θα πρέπει να λείπουν από μια βιβλιοθήκη - κι όχι μόνο παιδιών ή εφήβων:

Οι περιπέτειες του Τομ Σώγερ, αυτή η καταλυτική σάτιρα του Μαρκ Τουαίν με την καυστική παρατήρηση, την αθώα αλλά ανατρεπτική γλώσσα, που γελοιοποιεί τις δεισιδαιμονίες, την υποκρισία, τον ρατσισμό και την κοινωνική αναλγησία μιας ολόκληρης εποχής και τάξης. Μαζί με το άλλο μυθιστόρημα του Τουαίν, Οι περιπέτειες του Χωκ Φιν, αποτελούν το υπόδειγμα της πραγματικά μεγάλης λογοτεχνίας που μπορεί να ικανοποιεί κάθε ηλικία, σε οποιαδήποτε εποχή, για διάφορους λόγους και σε διάφορα επίπεδα.

Επίσης, Το νησί των θησαυρών, του Ρόμπερτ Λιούις Στήβενσον, η καλύτερη ίσως εποποιία της πειρατικής ζωής όπως θα τη ζούσε και θα την καταλάβαινε ένα παιδί. Στο βιβλίο των «Ερευνητών», παράλληλα με την πλοκή ξετυλίγεται και ο μύθος των πειρατών. Οι συνήθειες και οι κακουχίες τους, τα εργαλεία και τα όπλα τους, τα είδη των καραβιών, και βέβαια απεικονίσεις διάσημων πειρατών που ήταν ο φόβος των θαλασσών και οι μύθοι της ιστορίας.

Τα υπόλοιπα βιβλία της συλλογής προορίζονται για μεγαλύτερες ηλικίες και για ενήλικους: Το κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα του Αρθουρ Κόναν Ντόυλ, Το σκυλί των Μπάσκερβιλ, Ο Φρανκεστάιν, της Μαίρης Σέλεϊ, Ο Χρυσός Σκαραβαίος και άλλες ιστορίες τρόμου, του Εντγκαρ Αλαν Πόε, Η παράξενη υπόθεση του δόκτορος Τζέκιλ και του κυρίου Χάιντ, του Ρ.Λ.Στήβενσον.

Τι το καινούργιο φέρνει η συγκεκριμένη σειρά κλασικών έργων; Μια νέα πρόταση ανάγνωσης της λογοτεχνίας. Οχι για απλή ψυχαγωγία, για ταξίδια και όνειρα και αποδράσεις σε γοητευτικούς κόσμους λογοτεχνικής φαντασίας, αλλά ανάγνωση με κριτική και ερευνητική διείσδυση στους πλασματικούς κόσμους οι οποίοι όμως, εξαιτίας αυτής της μεθόδου, παύουν πια να φαίνονται και τόσο μυθικοί... Οι εκδότες υποστηρίζουν ότι έτσι ο αναγνώστης γίνεται εξερευνητής και η λογοτεχνία γίνεται ανακάλυψη. Αλλά η ανάγνωση της λογοτεχνίας ήταν και είναι πάντα εξερεύνηση - ανακάλυψη: Του αόρατου, του άυλου, του εσωτερικού κόσμου. Οι άλλες εξερευνήσεις και ανακαλύψεις ανήκουν στις επιστήμες. Η τέχνη δε χρειάζεται να υποστηρίζεται από αποδείξεις, συγκρίσεις και μαρτυρίες. Δεν αποκλείεται ωστόσο, η μελλοντική λογοτεχνική ανάγνωση να τις επιζητεί.