Χρόνια ολόκληρα, τη βλέπαμε κάθε Ιούλη στην επέτειο του θανάτου της Ηλέκτρας Αποστόλου να μεριμνά - με μητρική θα έλεγες έγνοια - για την οργάνωση της εκδήλωσης. Φέτος θα είναι η πρώτη φορά που θα είναι απούσα. Γιατί η Καλλιόπη Μενδράκου, για πολλά χρόνια αντιπρόεδρος της ΠΕΑΕΑ και στέλεχος της Επιτροπής Γυναικών, δε βρίσκεται πια ανάμεσά μας.

Ανθρωπος που ήξερε να δίνεται και να αφοσιώνεται, αγωνίστηκε από μικρή για τα ιδανικά της Αντίστασης. Μόλις 15 χρόνων πήγε και συνάντησε την Τατιάνα Μίλιεξ και εντάχθηκε στην Εθνική Αλληλεγγύη. Σε συνέχεια, εργάστηκε στην ΕΠΟΝ, οργανώθηκε στο ΚΚΕ. Πιάστηκε μαζί με την αδελφή της Βίργω στις 18 Γενάρη του 1948, πέρασε από στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλακή. (Ο ανακριτής, όταν πήγε ο πατέρας της να δει τις κόρες του, υπόδικες στη Γενική Ασφάλεια, τον κάλεσε και του είπε: «Τις είδες τις κόρες σου; Ε! Λοιπόν, δε θα τις ξαναδείς. Θα τις στήσουμε στον τοίχο!». Εκείνος δεν το άντεξε: Πέθανε πολύ σύντομα από ασιτία στο ψυχιατρείο, αρνούμενος να δεχτεί τροφή).

Εξέτισε την ποινή της στις φυλακές της Πάτρας και τις φυλακές Αβέρωφ, όπου συμμετείχε στη χορωδία των φυλακισμένων γυναικών. Μετά το 1951, όταν είχε πια απολυθεί, ξανάρχισε να δουλεύει στο αριστερό κίνημα, σπεύδοντας όπου την καλούσε το καθήκον.

Εκτός από αντιπρόεδρος της ΠΕΑΕΑ και μέλος της Επιτροπής των Γυναικών, υπήρξε γραμματέας του Κέντρου Μελέτης Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης και μέλος του ΔΣ της Πανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών και Φίλων της ΕΠΟΝ. Ηταν ακόμα μέλος του ΔΣ του Παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ Νέου Κόσμου, αλλά και του Συλλόγου Γυναικών της ΟΓΕ, μέλος και οργανωτική υπεύθυνη της Χορωδίας της ΠΕΑΕΑ και έκανε ό,τι μπορούσε για να τη στηρίξει. Ακόμα, ένθερμα αγωνίστηκε για να συγκροτηθεί και να στεριώσει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Απογόνων και Φίλων της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που ήταν μια από τις μόνιμες έγνοιες της...

Η διαρκής φροντίδα, η ευσυνείδητη δουλιά της δεν ήταν ποτέ ρουτινιάρικες: Ακόμα και τότε που ήταν εξασθενημένη από την αρρώστια - ήδη - τον περασμένο Σεπτέμβρη, πήγε η ίδια στα γραφεία του Συλλόγου των Απογόνων και Φίλων της Εθνικής Αντίστασης, να φέρει υλικό για να αξιοποιηθεί στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Πάντα αγωνίστρια, είχε το χάρισμα να εμπνέεται και να εμπνέει, να πιστεύει και να ενθαρρύνει ό,τι καλό στους συναγωνιστές της. Η γλυκύτητα και η ανθρωπιά της βοηθούσαν πάντα την αποτελεσματικότητα των ενεργειών της. Ποτέ δεν αδιαφόρησε - και οι πράξεις της είχαν αφετηρία τη λαχτάρα να προσφέρει δημιουργικά στο κίνημα. Πώς μπορούμε να την ξεχάσουμε;

Ηλέκτρα Αποστόλου

Από το πρωί εκείνης της μέρας, όλα είχαν νεκρώσει. Λαοθάλασσα ο κόσμος από τις συνοικίες στο κέντρο. Γερμανικά μηχανοκίνητα, ιταλική καβαλερία, «Ελληνες» χωροφύλακες χτυπάνε στο ψαχνό. Κάποιοι πέφτουν, αλλά η κοσμοπλημμύρα προχωράει. Γύρω στην Ομόνοια γίνονται μάχες. Οι διαδηλωτές έρχονται στα χέρια με τους καραμπινιέρους, νέες κοπέλες αφοπλίζουν χωροφύλακες, ανάπηροι χτυπούν με τα δεκανίκια τους μέσα από τα καροτσάκια.

Στην οδό Ομήρου, η Παναγιώτα προχωράει μπροστά στο τανκς, για να το εμποδίσει να προχωρήσει. Ο Γερμανός την πυροβολεί και περνάει από πάνω της. Ενα άλλο κορίτσι, η Κούλα Λίλη, βλέποντας το μηχανοκίνητο να πλακώνει το σώμα της Σταθοπούλου, πηδάει πάνω στην ερπύστρια και με το τακούνι της χτυπάει στο πρόσωπο τον οδηγό του. Εκείνος πυροβολεί με το πιστόλι και η Λίλη σωριάζεται θανάσιμα πληγωμένη στην άσφαλτο.

Στις 22 του Ιούλη 1943 τριάντα έπεσαν νεκροί και τριακόσιοι πληγώθηκαν. Ομως, οι Βούλγαροι φασίστες δεν έφτασαν μέχρι τη Θεσσαλία και οι Γερμανοί δεν έφυγαν για το Ανατολικό Μέτωπο...

Οι διαδηλωτές κατόρθωσαν να αρπάξουν το σώμα της Παναγιώτας και χέρια στοργικά στόλισαν το κεφάλι της πάνω από το σημείο που είχε συντριβεί, με λουλούδια, πριν την παραδώσουν στη μάνα γη...

Παναγιώτα Σταθοπούλου

Ποιο παρελθόν; Κόρη εύπορης οικογένειας, η Ηλέκτρα Αποστόλου μπήκε στον αγώνα από 13 χρόνων. Από το 1925 μέλος της ΟΚΝΕ, παντρεύεται στα δεκαοκτώ της χρόνια, έναν σύντροφο, τον Σιδερίδη. Την ωθεί το συναίσθημα, αλλά ίσως και η ανάγκη να απαλλαγεί από τις πιέσεις της πατρικής της οικογένειας. Αφοσιώθηκε σε συνέχεια στον αγώνα που έκαναν οι εργάτριες για ίση αμοιβή και λιγότερες ώρες εργασίας και οργάνωσε τις πρώτες απεργίες σε καπνεργοστάσια και εργοστάσια υφαντουργίας. Οι εργαζόμενες της Αθήνας και του Πειραιά τη γνώρισαν όχι μόνο σαν πολιτικό καθοδηγητή, αλλά και σαν μια φίλη που μαζί της μπορούσαν να μιλήσουν για τα προσωπικά τους προβλήματα. Αντιπροσώπευσε τις Ελληνίδες στην Αντιφασιστική Διάσκεψη που έγινε στο Παρίσι το 1934 και ήταν από τους πρώτους που συνέλαβαν μόλις έγινε η δικτατορία του Μεταξά. Την απέλυσαν γιατί ήταν σοβαρά άρρωστη, αλλά φυλακίστηκε και πάλι, παρόλο που ήταν εννέα μηνών έγκυος. Μόλις γέννησε, την έστειλαν με το μωρό εξορία στην Ανάφη. Αργότερα, μεταφέρθηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο στην Αθήνα και από εκεί δραπέτευσε μεταμφιεσμένη σε καθαρίστρια.

Μόλις μπήκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα, η Ηλέκτρα άρχισε να δραστηριοποιείται στις γραμμές της Αντίστασης. Για ένα διάστημα δούλεψε σαν γραμματέας της «Λεύτερης Νέας», αντιστασιακής οργάνωσης για κορίτσια, που αργότερα συγχωνεύτηκε στην ΕΠΟΝ. Οργάνωσε με μεγάλη επιτυχία την αντιστασιακή δουλιά στην Αθήνα, δίνοντας έμφαση και στον πολιτιστικό τομέα. Καλλιεργημένη, ανοιχτόμυαλη, έδινε ιδέες και ενέπνεε τους συναγωνιστές της. Αγωνιζόταν ανάμεσα σε άλλα για την ισοτιμία της γυναίκας και υποστήριζε ότι οι γυναίκες θα κερδίσουν τη λευτεριά, όχι με λόγια και διακηρύξεις, αλλά συμμετέχοντας στους κοινωνικούς αγώνες. Προέτρεπε τις κοπέλες να δείξουν με πράξεις πως είναι ικανές να τα βγάλουν πέρα σ' όλες τις μορφές του αγώνα, τις παρακινούσε να παίρνουν το λόγο στις συνεδριάσεις, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους...

Οταν την «έπιασαν» ήταν 32 χρόνων. Λένε πως εκείνο το βράδυ πήγαινε να συναντήσει τη μικρή κόρη της, την Αγνή... Ούτε αυτή τη φορά μίλησε, παρά τα φρικτά βασανιστήρια. Υστερα από 24 ώρες, πέταξαν το σώμα της μισοκαμένο από το παράθυρο στο δρόμο... Σε τι κατάσταση βρισκόταν φαίνεται από μια συγκλονιστική φωτογραφία, που δημοσιεύεται στο βιβλίο της Ολυμπίας Παπαδούκα με τίτλο «Το θέατρο στην Αθήνα». Δεν είναι τόσο τα φοβερά σημάδια που διακρίνονται, καθώς κείτεται άψυχη στο τραπέζι του ιατροδικαστή, όσο η έκφραση της οδύνης στο τυραννισμένο της πρόσωπο...

Παναγιώτα Σταθοπούλου, Κούλα Λίλη, Ηλέκτρα Αποστόλου. Τρεις από τις χιλιάδες αγωνίστριες - γνωστές και άγνωστες - που έδωσαν τη ζωή τους με το όραμα μιας πατρίδας ελεύθερης, ανεξάρτητης, δημοκρατικής, όπου ο λαός θα ζούσε καλύτερες μέρες, σε μια διαφορετική κοινωνία.