Ενα νέο πεδίο παρέμβασης και δράσης ανοίγουν οι σύλλογοι και οι ομάδες της ΟΓΕ, το πεδίο της παρέμβασης στα παιδιά και κυρίως σε αυτά που ανήκουν στις μεγαλύτερες σχολικές ηλικίες, που βρίσκονται δηλαδή στο μεταίχμιο της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Το Προεδρείο της ΟΓΕ επεξεργάστηκε πρόσφατα σχετικό κείμενο, το οποίο έχει ήδη συζητηθεί στην παναττική σύσκεψη των συλλόγων και των ομάδων, ενώ είναι ένα από τα θέματα που θα απασχολήσουν τη σημερινή συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ομοσπονδίας. Για τη σημασία της προσπάθειας που κάνει η ΟΓΕ μιλά στον «Ρ» η Εύη Κοντόρα, μέλος του Προεδρείου της ΟΓΕ.

-- Η προσπάθεια της ΟΓΕ να απευθυνθεί στα παιδιά των μεγαλύτερων σχολικών ηλικιών είναι μια πρωτοβουλία που ξεκινά σήμερα;

-- Ο προσανατολισμός της ΟΓΕ στις μικρές ηλικίες, μέσω των μητέρων, είναι σχετικά πρόσφατος αλλά δεν ξεκινά σήμερα. Είχε ξεκινήσει σε ένα πρώτο στάδιο εδώ και πάνω από ένα χρόνο, με εκδηλώσεις των συλλόγων και των ομάδων που απευθύνονταν παράλληλα στις μητέρες και τα παιδιά τους. Σε συνέχεια των αρχικών πρωτοβουλιών, το 11ο Συνέδριο της ΟΓΕ, πέρσι το Νοέμβρη, ασχολήθηκε διεξοδικά με το συγκεκριμένο θέμα, με βάση τη μικρή εμπειρία που υπήρχε μέχρι τότε.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε τι ανέφερε τότε η σχετική εισήγηση στο Συνέδριο: «Η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας οφείλει να παρέμβει στα σχέδια που εξυφαίνει η αστική τάξη, προκειμένου να διαμορφωθούν στρεβλά οι συνειδήσεις των παιδιών μας, ώστε να απομακρυνθούν στη συνέχεια από μας και από τους αγώνες μας. Δεν μπορούμε να μένουμε απαθείς ή απλώς ανήσυχες μπροστά στο φαινόμενο αυτό». Επισήμανε ακόμα ότι είναι ανάγκη το ριζοσπαστικό γυναικείο κίνημα να αποκτήσει και λόγο και ρόλο, για να μην περάσουν τα σχέδια της άρχουσας τάξης, η οποία επιφυλάσσει στα παιδιά του εργατόκοσμου ένα ζοφερό παρόν και ένα ακόμα ζοφερότερο μέλλον και έχει επομένως κάθε συμφέρον να συσκοτίσει τις επιδιώξεις της. Στο Συνέδριό της η ΟΓΕ είχε, τέλος, επισημάνει την προσπάθεια που κάνει το εκμεταλλευτικό σύστημα να καταστήσει συνένοχους και συνεργούς τους ίδιους τους γονείς, ακόμα και αν αυτοί το αντιπαλεύουν, προσπαθώντας να τους πείσει, στο όνομα μιας ψευδεπίγραφης «αθωότητας», να κρατήσουν τα παιδιά τους όσο γίνεται πιο μακριά από τη δυσοίωνη προοπτική της ζωής τους και ακόμη μακρύτερα από τις αληθινές αιτίες της.

Εδώ και ένα χρόνο, στην κατεύθυνση πλέον των αποφάσεων του Συνεδρίου της, η ΟΓΕ συνεχίζει περισσότερο προγραμματισμένα το αρχικό εκείνο στάδιο της προσπάθειας για εκδηλώσεις και δραστηριότητες που αφορούν τα παιδιά. Την προσπάθεια αυτή επιδιώκει να βοηθήσει και να προσανατολίσει το κείμενο που έχει επεξεργαστεί το Προεδρείο.

-- Από την πείρα που έχει συγκεντρώσει η ΟΓΕ, τι δυνατότητες βλέπει να διαμορφώνονται;

-- Ακόμα και από την περιορισμένη πείρα που διαθέτουμε, φαίνεται ότι οι δυνατότητες είναι σημαντικές, ιδιαίτερα όσον αφορά τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού αλλά και των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου. Εξάλλου, σύμφωνα και με επιστημονικές έρευνες, στις ηλικίες αυτές τα παιδιά διαμορφώνουν άποψη για την κοινωνία. Πρόκειται για ένα ευρύ αλλά καθοριστικό διάστημα, στη διάρκεια του οποίου τα παιδιά περνούν σιγά σιγά στον κόσμο των ενηλίκων.

Για παράδειγμα, τα παιδιά της Δ' τάξης του Δημοτικού εμφανίζονται συνήθως πιο ανοιχτά σε καινούριες ιδέες, με πιο ελεύθερη σκέψη, είναι λιγότερο προσκολλημένα σε κανόνες, αξίες και πρότυπα, όπως αυτά διαμορφώνονται κάτω από την επίδραση του συστήματος από τη νηπιακή τους κιόλας ηλικία. Πιο δύσκολα είναι τα πράγματα με τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά, καθώς αυτά είναι συχνά ιδιαιτέρως αγχώδη. Αν και ανυπομονούν να μπουν σ' έναν κόσμο με λιγότερες απαγορεύσεις, ταυτόχρονα φοβούνται το πλέγμα των ευθυνών, που πάει χέρι χέρι με τα βάσανα της ενηλικίωσης, όπως αυτά εκφράζονται ανάγλυφα στις τεράστιες δυσκολίες, ακόμα και στα αδιέξοδα των γονιών τους.

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι οι δυνάμεις της ΟΓΕ βρίσκονται σε σχετικά «προνομιακή» θέση, με δεδομένο ότι το κατεξοχήν πεδίο της παρέμβασής τους είναι οι γυναίκες των λαϊκών οικογενειών. Οι γυναίκες δηλαδή που αντικειμενικά βρίσκονται κοντά στα παιδιά, σε άμεση σχέση και σύνδεση με την καθημερινότητά τους, είτε ως μητέρες, είτε ως εργαζόμενες στους τομείς της Παιδείας και της Πρόνοιας. Ετσι, οι σύλλογοι και οι ομάδες μπορούν να εξασφαλίσουν δίοδο στα παιδιά αφού βρίσκονται ούτως ή άλλως σε επαφή με τις μητέρες και τις γιαγιάδες τους. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν το κατάλληλο δυναμικό για να οργανώσουν τις πρωτοβουλίες τους, αφού στις γραμμές τους έχουν νηπιαγωγούς, δασκάλες, βρεφονηπιοκόμους, καλλιτέχνες και άλλες σχετικές ειδικότητες.

-- Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα παιδιά ανάλογα με το φύλο, τις οποίες η ΟΓΕ λαμβάνει υπόψη στην προσπάθειά της;

-- Ασφαλώς υπάρχουν διαφορές και μάλιστα σημαντικές. Πρέπει να επισημανθεί ότι οι εκτιμήσεις μας, παρά το γεγονός ότι βασίζονται σε πολύχρονη και διασταυρωμένη παρατήρηση, έχουν μια αναπόφευκτη σχετικότητα, αφού δεν βασίζονται ούτε σε επιστημονικές έρευνες ούτε σε στατιστικά στοιχεία.

Συγκρίνοντας τη σημερινή κατάσταση με προηγούμενες περιόδους, κατά τη διάρκεια των οποίων το εργατικό - λαϊκό κίνημα, άρα και το ριζοσπαστικό γυναικείο κίνημα ως μέρος του, βρισκόταν σε ανοδική πορεία ή, τουλάχιστον, σε καλύτερη φάση, παρατηρούμε οπισθοχώρηση στα βήματα που είχαν γίνει από τα κορίτσια. Τα κορίτσια εμφανίζονται γενικά πιο ώριμα, η σκέψη τους είναι πιο προχωρημένη, μερικές φορές υποστηρίζουν με σθένος την άποψή τους και εκφράζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μια σειρά θέματα σε σύγκριση με τα συνομήλικά τους αγόρια. Ωστόσο, χρειάζεται να επισημανθεί ότι οι απόψεις πάνω στις οποίες εκφράζονται σθεναρά τα κορίτσια είναι μάλλον πιο συντηρητικές και για τη γυναικεία ανισοτιμία, από εκείνες τις οποίες υιοθετούσαν στο παρελθόν. Τα κορίτσια έχουν υποχωρήσει σοβαρά ως προς το θάρρος και την πρωτοβουλία σε σχέση με το παρελθόν. Οταν έρχεται, δηλαδή, η ώρα για πρωτοβουλίες και αποφάσεις που χρειάζεται να παρθούν μέσα στην ομάδα, για παράδειγμα μέσα στην τάξη, φαίνεται πως διστάζουν περισσότερο από πριν. Η έννοια της συλλογικότητας φθίνει σαν αξία, γενικά στα παιδιά και ακόμα περισσότερο στα κορίτσια.

Αξίζει να σημειώσουμε την τάση της κατηγοριοποίησης της λογοτεχνίας για παιδιά σε «βιβλία για κορίτσια» και «βιβλία για αγόρια». Η κατηγοριοποίηση αυτή προωθεί τους διαφορετικούς ρόλους και τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, τα οποία ανταποκρίνονται στις επιταγές του συστήματος και οδηγούν τελικά στην αποδοχή της γυναικείας ανισοτιμίας, πασπαλισμένης με τη χρυσόσκονη της μόδας και της δήθεν επιλογής.

Πρέπει, βεβαίως, να ξεκαθαρίσουμε ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα κορίτσια των μικροαστικών στρωμάτων και σε εκείνα των εργατικών - λαϊκών οικογενειών. Η οικονομική κρίση του καπιταλισμού, που έκανε αισθητά τα πρώτα σημάδια της το 2008, βυθίζοντας τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων στην ανεργία, στη φτώχεια, στην ανασφάλεια και, σταδιακά, στον ατομισμό, στην παραίτηση, στην υποταγή, σπρώχνει κυρίως τις μητέρες να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους, κορίτσια και αγόρια, στην κατεύθυνση των επιλογών του βολέματος, του μικρότερου κακού, των ανισότιμων οικονομικών, κοινωνικών, οικογενειακών σχέσεων, της αποδοχής - ως αναγκαίου κακού - της επιστροφής της γυναίκας στο σπίτι με φανερά ανισότιμους όρους.

-- Ποιες άλλες επιδράσεις που δέχονται τα παιδιά αυτών των ηλικιών αποτελούν εμπόδιο που πρέπει να αντιμετωπιστεί;

-- Δεν πρέπει καθόλου να υποτιμήσουμε το γεγονός ότι τα παιδιά έρχονται σε επαφή με μια διαστρεβλωμένη εικόνα της ζωής και του κόσμου με μια σειρά τρόπους. Οι νεότερες ηλικίες έρχονται σε επαφή με έναν αχταρμά «ιστορικών» πληροφοριών, μέσα από το σχολείο αλλά και τα ΜΜΕ, που καταλήγουν και σε δήθεν «ιστορικά» συμπεράσματα. Το πιο άμεσο αποτέλεσμα ίσως είναι το μίσος για την Ιστορία. Το πιο βέβαιο είναι η αδυναμία κατανόησης του αντικειμενικού και επιστημονικού της χαρακτήρα. Και το πιο επικίνδυνο είναι η ίδια η παραχάραξη της Ιστορίας, με την απόκρυψη και τη διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων και της σημασίας τους.

Οσον αφορά την κοινωνία, τα παιδιά συνήθως την αντιλαμβάνονται σαν ένα σύνολο «πολιτών» που πρέπει να υπακούουν σε νόμους, μέσα σε ένα σύστημα όπου τα πάντα είναι - και πρέπει να είναι - ατομική υπόθεση του καθενός. Μαθαίνουν ότι ο νόμος είναι εξορισμού «δίκαιος» για όλους και ταυτισμένος με την έννοια του «καλού», ενώ η «παραβατικότητα» προκύπτει ως απειθαρχία σε κανόνες οι οποίοι έχουν τεθεί για να προστατεύουν το «κοινό συμφέρον» ενός «συνόλου». Η δική μας παρέμβαση είναι ανάγκη να αποσαφηνίζει την έννοια του νόμου και τη σχέση του με την εξουσία, όπως και τη σχέση της εξουσίας με τις οικονομικές - κοινωνικές τάξεις, αποκωδικοποιώντας ταυτόχρονα την έννοια του «κοινωνικού συμφέροντος», για να αρθεί στη συνέχεια η αοριστία των εννοιών του «καλού» και του «κακού».

Σημαντικό εμπόδιο αποτελεί η μεταφυσική, που παίζει για τις νεότερες ηλικίες ένα ρόλο διαφορετικό από ό,τι στο παρελθόν. Πολλά παιδιά όταν ερωτώνται, απαντούν χωρίς δισταγμό ότι θα προτιμούσαν να ζουν μια ζωή φανταστική, που να μην έχει σχέση με την πραγματικότητα. Θεωρούν ότι η πραγματική ζωή - δηλαδή η ζωή τους - είναι ανιαρή, χωρίς ενδιαφέρον, χωρίς μέλλον. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η στροφή σε μεταφυσικής μορφής ενδιαφέροντα, ειδικά στις νεαρές ηλικίες, είναι μία άκρως επικίνδυνη εξέλιξη που βολεύει εξαιρετικά τον αντίπαλο. Η αγορά, ή, ακόμα καλύτερα, η βιομηχανία, «πολιτιστικών» εμπορευμάτων είναι κυριολεκτικά κατακλυσμένη από τέτοιας κατεύθυνσης προϊόντα. Ταινίες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές, βιβλία, παιχνίδια ηλεκτρονικά - κυρίως για εφήβους - και πλήθος διαδικτυακοί τόποι ασχολούνται όλο και πιο συστηματικά με το αντικείμενο.

-- Ποιο είναι το όφελος που μπορούν να αποκομίσουν τα παιδιά από τη συμμετοχή τους σε αυτή τη δραστηριότητα που σχεδιάζουν οι σύλλογοι και οι ομάδες της ΟΓΕ;

-- Ανάμεσα σε όσα μπορεί να αποκομίσει ένα παιδί που παίρνει μέρος στις σχετικές πρωτοβουλίες, νομίζω ότι πρώτα και κύρια πρέπει να αναφέρουμε την ευκαιρία που του δίνεται να γνωρίσει την έννοια της συλλογικότητας. Η γνωριμία αυτή γίνεται τόσο στο επίπεδο των αποφάσεων, όσο και σε αυτό της δράσης προκειμένου να επιτευχθεί ένας κοινός σκοπός, αλλά και με το μέτρο της ευθύνης σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Δηλαδή, στόχος είναι η ανάπτυξη συλλογικής συνείδησης αλλά και η καλλιέργεια των αρετών της συμμετοχής και της οργανωμένης ζωής, η ανάδειξη της ανάγκης αντικατάστασης του εγώ από το εμείς, η κατανόηση της αξίας της διεκδίκησης και του αγώνα.

Ακρογωνιαίοι λίθοι της προσπάθειάς μας σε αυτή την κατεύθυνση είναι τα ζητήματα της ταξικής περηφάνιας και της λαϊκής αλληλεγγύης. Τα ζητήματα αυτά θα μας απασχολήσουν με πολλούς τρόπους γιατί αρκετά από τα παιδιά τα οποία θα προσεγγίσουμε στην κατεύθυνση αυτή χρειάζονται στήριξη ώστε να νιώσουν «περήφανα» εντός του πλαισίου της οικονομικής κρίσης και παρά τις συνέπειές της, κατανοώντας τη σημασία και αντιμετωπίζοντας χωρίς «ντροπή» την αλληλεγγύη που θα δεχτούν. Μπροστά μας έχουμε τις γιορτές των Χριστουγέννων. Η περίοδος αυτή μπορεί να γίνει η καλύτερη αφετηρία αυτής της προσπάθειας, αρκεί να έχουμε συνεχώς στο νου μας ότι μέσα στις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζουν η λαϊκή οικογένεια και τα παιδιά της, οι εκδηλώσεις μας δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο σε μια ευχάριστη ανάσα μακριά από τα προβλήματα. Πρέπει παράλληλα να αποτελούν έκφραση λαϊκής αλληλεγγύης και κάλεσμα συμμετοχής στο συλλογικό αγώνα που θα απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες.