1. Μπακρό - Ιναρκίεβ. Ο Λευκός μόλις έχει παίξει Βε2-ε7?? δίνοντας τη βασίλισσά του!

Ποιος σκακιστής δεν έχει ακούσει το γνωστό σκακιστικό γνωμικό ότι «νικητής μιας παρτίδας είναι αυτός που θα κάνει το προτελευταίο λάθος»; Ποιος δεν έχει τη δική του πικρή πείρα για το απόφθεγμα του Σαβιέλι Ταρτακόβερ ότι «τα λάθη είναι όλα εκεί, στη σκακιέρα, καραδοκώντας να πραγματοποιηθούν»;

Τι κρύβεται όμως πίσω από όλα αυτά τα μικρά και μεγάλα δράματα της σκακιέρας, πέρα από καταστάσεις πίεσης χρόνου; Πρώτα απ' όλα είναι η - για οποιονδήποτε λόγο - στιγμιαία απώλεια συγκέντρωσης. Εχουμε δει παλιότερα την περίπτωση που ο παγκόσμιος πρωταθλητής Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα «έστησε» έναν ίππο νωρίς στο άνοιγμα απέναντι στον Ζέμις, όταν απρόσμενα μπήκε στην αίθουσα η σύζυγός του ενώ ταυτόχρονα παρούσα ήταν και η ερωμένη του!

Αλλος προφανής μοχλός των λαθών είναι η κούραση. Π.χ. στην παρακάτω παρτίδα μεταξύ του Μπακρό και του Ιναρκίεβ το 2008, ο κορυφαίος Γάλλος σκακιστής έπαιξε την απίστευτη κίνηση 23. Βε2-ε7+?? και εγκατέλειψε. Σχολιάζοντας την παρτίδα ο Ιναρκίεβ σημείωσε ότι ο αντίπαλός του είχε σκεφτεί υπερβολικά στο άνοιγμα και «είχε χρησιμοποιήσει όλη του την ενέργεια», ενώ ορισμένοι σχολιαστές απέδωσαν την τύφλωση του Μπακρό στην ασυνήθιστη διάταξη των μαύρων κομματιών.

2. Ο παγκόσμιος πρωταθλητής μόλις έχει γίνει ματ με Βθ7!

***

Αντίστροφα, οι μεγάλες προσδοκίες από τη θέση και η υπεραισιοδοξία μπορεί επίσης να έχουν καταστροφική επίδραση. Ορισμένοι σχολιαστές αιτιολόγησαν με αυτόν τον τρόπο την - ακατανόητη κατά τ' άλλα - «πατάτα του αιώνα», όπως αποκαλέστηκε η παρτίδα του υπολογιστή Deep Fritz με τον Βλαντιμίρ Κράμνικ το 2006, όπου ο παγκόσμιος πρωταθλητής έπαιξε 34...Βα7-ε3 (??? κατά την Τζούντιθ Πόλγκαρ) επιτρέποντας ματ σε μία!

***

Ο Κράμνικ είπε ότι είχε σκεφτεί το Βε3 ήδη από την 29η κίνηση όπου έπαιξε 29...Βα7 βλέποντας ότι σε μια ενδεχόμενη αλλαγή κερδίζει εύκολα το φινάλε, ενώ κερδισμένη είναι και η θέση του μαύρου μετά από 35.Βxβ4 Bε2. Δυστυχώς υπάρχει το απλό Βθ7 ματ...

Υπάρχουν όμως και πιο περίπλοκες διαδικασίες που σχετίζονται με τους μηχανισμούς σκέψης που μπορούν να οδηγήσουν σε λάθη. Για παράδειγμα, είναι πολύ σύνηθες στους σκακιστές όλων των βαθμίδων, και ακόμη περισσότερο στους αρχάριους, να παραβλέπουν ισχυρές κινήσεις κομματιών προς τα πίσω. Είναι πολύ γνωστό το επεισόδιο της παρτίδας Κρίστιανσεν - Κάρποβ το 1993, όπου ο κάτοχος του τίτλου της FIDE έχασε σε... 12 κινήσεις.

3. Ο Κάρποβ μόλις έπαιξε 11..Αζ8-δ6?? Βλέπετε την κίνηση του Κρίστιανσεν που τον έκανε να εγκαταλείψει;

Οπως έχει σημειώσει ο Μποτβίνικ, μια ειδική κατηγορία κινήσεων που σχετικά εύκολα παραβλέπονται είναι οι λεγόμενες «μεγάλες κινήσεις», όπου ένα κομμάτι μεταφέρεται στην άλλη άκρη της σκακιέρας.

Ακόμα πιο περίπλοκη είναι η διαδικασία όπου παραμένει καρφωμένη στη μνήμη του σκακιστή η επίδραση ενός κομματιού, παραβλέποντας ότι ενδεχόμενη μετακίνησή του την αίρει.

Η πιο κραυγαλέα περίπτωση αυτού του τύπου προέκυψε σε μια παρτίδα που θα μπορούσε να έχει αλλάξει την πορεία του σύγχρονου σκακιού, και συγκεκριμένα στην 23η (τελευταία!) παρτίδα του ματς για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα μεταξύ του 1ου παγκόσμιου πρωταθλητή Αυστριακού Βίλελμ Στάινιτς και του Ρώσου διεκδικητή του τίτλου Μιχαήλ Τσιγκόριν το 1892. Εκείνη τη στιγμή ο Στάινιτς προηγούνταν στο σκορ με νίκες 9-8, ωστόσο στην τελευταία παρτίδα ο Τσιγκόριν είχε κερδισμένη θέση με ίππο παραπάνω.

***

Και όμως, στη θέση του διαγράμματος ο μεγάλος αυτός Ρώσος σκακιστής έπαιξε το απίστευτο 34.Αδ6-β4??? και εγκατέλειψε μετά από Πε2xθ2+ καθώς γίνεται ματ στην επόμενη. Ορισμένοι συγγραφείς αποδίδουν το χονδροειδές και απίστευτο αυτό λάθος στο γεγονός ότι ο λευκός Αξιωματικός υπερασπίζεται το θ2 πιόνι επί 19 συνεχόμενες κινήσεις, ενώ εξουδετερώνει την απειλή Πxθ2+ στις 6 τελευταίες κινήσεις.

4. Τσιγκόριν - Στάινιτς. Παίζουν τα λευκά

Το βιβλίο όμως που θεωρείται καμπή στον συγκεκριμένο τομέα και γενικότερα στη διερεύνηση των μηχανισμών της σκέψης στο σκάκι είναι το μνημειώδες έργο του Σοβιετικού γκραν μετρ Νικολάι Κρόγκιους «Ψυχολογία στο Σκάκι» (1972). Αλλά για τον Κρόγκιους και το έργο του θα μιλήσουμε σε επόμενη στήλη.

• Σε εξέλιξη βρίσκεται το γκραν πρι γυναικών 2019-2020 της FIDE, με το δεύτερο σκέλος να πραγματοποιείται από 2 έως 15 Δεκέμβρη στο Μονακό. Με 9 από τους 11 γύρους να έχουν ολοκληρωθεί, η Αλεξάνδρα Γκοριάτσκινα (Ρωσία) προηγείται στη βαθμολογία με 6,5 β., ενώ στη 2η-3η θέση βρίσκονται η Χούμπι Κονερού (Ινδία) και η Χαρίκα Ντροναβάλι (Ινδία).
• Ο Ντινγκ Λιρέν είναι ο νικητής του τελευταίου σκέλους του φετινού Grand Chess Tour, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες στο Λονδίνο, κλείνοντας έτσι μια πολύ αποδοτική χρονιά για τον ίδιο. Ο 27χρονος Κινέζος εδώ και ένα χρόνο βρίσκεται σταθερά στις θέσεις 3-4 της παγκόσμιας κατάταξης, με το elo του να περνά το 2800.

Παίζουν τα μαύρα

Το διασυλλογικό πρωτάθλημα Γερμανίας (Μπουντεσλίγκα) που άρχισε τον Νοέμβρη, είναι από τα ισχυρότερα παγκοσμίως. Εδώ βλέπουμε μια «θεαματική» νίκη του κορυφαίου Γάλλου σκακιστή, επί ενός από τα ανερχόμενα ταλέντα της Ρωσίας. 1.ε4 γ5 2.Ιζ3 δ6 3.δ4 γxδ4 4.Ιxδ4 Ιζ6 5.Ιγ3 α6 6.Αε3 Ιη4 7.Αγ1 Ιζ6 8.ζ3 ε6 9.Αε3 β5 10.α4 Ο Λευκός προκαλεί τον Μαύρο να αποκτήσει χώρο στην πτέρυγα της Βασίλισσας, πριν ολοκληρώσει την ανάπτυξή του. Οπότε, το ζητούμενο για τον Μαύρο πλέον θα είναι αν θα καταφέρει να σταθεροποιήσει αυτήν την εδαφική του υπεροχή, ή θα αποδειχτεί ότι δημιουργεί αδυναμίες στη θέση του. 10...β4 11.Ια2 ε5 12.Ιβ3 Ιγ6 Παίζεται επίσης το 12...δ5 13.εxδ5 Ιxδ5 14.Αζ2 Αε6 15.Αγ4 Ιγ6 που θα απλοποιούσε αρκετά τη θέση. Ο Μαύρος όμως μάλλον ψάχνει για περισσότερα. 13.Αγ4 Βγ7 14.0-0 Αε7 15.γ3 βxγ3 16.Ιxγ3 Ιβ4 17.Βε2 0-0 18.Παγ1 Ββ8 19.α5 Αδ7 Και οι δύο πλευρές έχουν ακολουθήσει με συνέπεια το σχέδιό τους. Ο Λευκός έχει αποκτήσει καλό έλεγχο του κέντρου και φιλοδοξεί να εκμεταλλευτεί το αδύνατο τετράγωνο β6, ενώ ο Μαύρος ελπίζει να δημιουργήσει παιχνίδι στις στήλες β και γ. 20.Πα1?! Αυτό όμως είναι το πρώτο βήμα προς τη λάθος κατεύθυνση. Ο Λευκός θα έπρεπε να διασφαλίσει τον έλεγχο του κέντρου, π.χ. με 20.Πζδ1, πριν τα κομμάτια του αρχίσουν να το εγκαταλείπουν για να κατευθυνθούν στην πτέρυγα της Βασίλισσας. 20...Πγ8 21.Ια4? (βλ. διάγραμμα) Κι αυτό είναι ήδη σοβαρό λάθος που τιμωρείται υποδειγματικά.

21...δ5! Ακολουθώντας τη βασική αρχή πως μια πλευρική επίθεση αντιμετωπίζεται καλύτερα με χτύπημα στο κέντρο. 22.εxδ5 Αναγκαστικό, αφού τόσο το 22.Αxδ5? Ιβxδ5 23.εxδ5 Βxβ3 όσο και το 22.Αδ3? Ιxδ3 23.Βxδ3 Αβ5 χάνουν υλικό 22...Πxγ4! 23.Βxγ4 Αβ5 24.Βθ4?! Το σχετικά καλύτερο ήταν το 24.Βγ1 Αxζ1 25.Βxζ1 Ιγ2 26.Ιβ6, αν και μετά από 26...Ιxε3 (ή 26...Ιxα1 27.Βxα1 Βα7! 28.Βγ1 Πδ8) 27.Βδ3 Ιεxδ5 28.Ιxδ5 Ιxδ5 29.Βxδ5 Βα7+ 30.Ρθ1 Πβ8 η θέση του Λευκού παραμένει δύσκολη 24...Αxα4 25.δ6 Το 25.Πxα4 Ιβxδ5 χάνει κομμάτι 25...Αxβ3 26.δxε7 Ιβδ5 27.Αγ5 Ιxε7! 28.Αxε7 Βα7+ 29.Βζ2 Βxε7 30.Πζγ1 Αδ5 31.Βγ5 Βε6 32.Ββ6 Βζ5 33.Πα4 θ6 Τα λευκά εγκαταλείπουν, κάτι που μπορεί να φαίνεται κάπως πρόωρο, όμως τα μαύρα εκτός από τη μικρή υλική υπεροχή έχουν κι ένα ξεκάθαρο σχέδιο, να επιτεθούν στην πτέρυγα του Βασιλιά αρχίζοντας με ...ε4, κάτι που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς μεγαλύτερες απώλειες. 0-1

• Οι λύσεις για τα 2 προβλήματα της προηγούμενης βδομάδας θα δημοσιευτούν αναλυτικά στο φύλλο στις 20 - 21 Δεκέμβρη