Το πρώτο ευρωπαϊκό διαπλανητικό διαστημόπλοιο εκτοξεύεται αύριο το απόγευμα από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ με προορισμό τον Αρη. Πρόκειται για το «Μαρς Εξπρές», μια οικονομική κατασκευή, που θα κάνει ένα από τα ταχύτερα ταξίδια προς τον κόκκινο πλανήτη και αν όλα πάνε καλά ενδέχεται να απαντήσει στο ερώτημα αν εμφανίστηκε ποτέ ζωή σ' αυτόν. Το διαστημόπλοιο αυτό είναι το πρώτο μιας σειράς μη επανδρωμένων διαστημικών οχημάτων, που θα εκτοξεύσει η ESA (Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία) τόσο προς τον Αρη, όσο και προς άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος στα επόμενα χρόνια. Στην ESA συμμετέχουν 15 ευρωπαϊκές χώρες και συνεργάζεται ο Καναδάς (η Ελλάδα δε συμμετέχει).

Το «Μαρς Εξπρές» θα σηκώσει ένας ρωσικός πύραυλος «Σογιούζ-Φρεγκάτ», σύστημα που διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό πετυχημένων εκτοξεύσεων, ενώ, ταυτόχρονα, είναι και μια από τις οικονομικότερες λύσεις, ιδίως σήμερα που ο νέος πύραυλος «Αριάν-5» της ESA δεν είναι ακόμα έτοιμος (μετά τις πρόσφατες αποτυχημένες εκτοξεύσεις). Το τμήμα «Φρεγκάτ» είναι το τέταρτο στάδιο του πυραύλου και έχει μεγαλύτερη διάμετρο από το τρίτο ώστε να χωράει το διαστημόπλοιο.

Το επιστημονικό φορτίο του «Μαρς Εξπρές» αποτελείται κυρίως από μια στερεοσκοπική κάμερα, γερμανικής κατασκευής, ικανή να βγάλει τρισδιάστατες φωτογραφίες της επιφάνειας του Αρη, ένα ραντάρ, ιταλικής κατασκευής, που θα διερευνήσει τι υπάρχει αρκετά κάτω από την επιφάνεια και ειδικότερα για αποθέματα νερού, και μια ευρηματική άκατο μεγέθους βαλίτσας, βρετανικής κατασκευής. Η άκατος θα προσεδαφιστεί στον πλανήτη με τη βοήθεια αλεξιπτώτου και στη συνέχεια σάκων με αέρα που θα λειτουργήσουν σαν μαξιλάρια κατά την πρόσκρουση στην επιφάνεια. Κύρια αποστολή της ακάτου, που μεταφέρει ένα μικροσκοπικό εργαστήριο, είναι η ανακάλυψη απολιθωμάτων ζωντανών οργανισμών που ίσως υπήρξαν στο παρελθόν στον Αρη.

Η αποστολή εκμεταλλεύεται τη θέση που έχει αυτή την περίοδο ο Αρης σε σχέση με τη Γη (η Γη θα προσπεράσει τον Αρη στο περιήλιο της τροχιάς του), ώστε, αντί των δύο ετών που συνήθως διαρκούν οι αποστολές της NASA προς τον πλανήτη, το «Μαρς Εξπρές» να φτάσει σ' αυτόν μόλις μετά από 6 μήνες, με προβλεπόμενη ημερομηνία εισόδου σε τροχιά την 26η του Δεκέμβρη 2003. Η ευκαιρία αυτή δίνεται μια φορά κάθε μερικές δεκαετίες και το «παράθυρο» αξιοποίησής της είναι περίπου ένας μήνας, αρχίζοντας από τις 23 του Μάη 2003.

Επειδή κατασκευάστηκε κατά βάση από ανταλλακτικά που είχαν απομείνει από προηγούμενες διαστημικές αποστολές, το κόστος του «Μαρς Εξπρές» δεν ξεπερνά τα 150 εκατομμύρια δολάρια και μπόρεσε να συναρμολογηθεί και να ελεγχθεί μέσα σε 6 χρόνια, αντί των 10 που χρειάζονται συνήθως τέτοιες αποστολές.

Πέρα από την εξερευνητική πλευρά του διαστημικού προγράμματος της ESA, αρχίζει να αναδύεται και μια πιο έντονη οικονομική, πολιτική - και προοπτικά - και στρατιωτική πλευρά. Στη συνάντησή τους στο Παρίσι την περασμένη Τρίτη, οι υπουργοί με ευθύνη για θέματα Διαστήματος των χωρών-μελών της ESA, συμφώνησαν για τα βήματα που θα γίνουν ώστε να ξαναβρεί το δρόμο του το πρόγραμμα εκμετάλλευσης του πυραύλου «Αριάν-5», αλλά και για την ανάπτυξη νέων συστημάτων εκτόξευσης μέσα σε έναν «αναδιοργανωμένο τομέα διαστημικών εκτοξεύσεων». Επιπλέον, συμφώνησαν για την παροχή κονδυλίων για τη λειτουργία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, αλλά και για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ ESA και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ειδικά για το τελευταίο ανέθεσαν στην ESA να ετοιμάσει έως το τέλος του 2003 το πλαίσιο συμφωνίας με το οποίο η ESA και η Ευρωπαϊκή Ενωση θα συνεργάζονται σε μόνιμη βάση.

Στο πλαίσιο της ενδυνάμωσης του ευρωπαϊκού κεφαλαίου απέναντι στο αμερικανικό και της προσπάθειας σταδιακής απαγκίστρωσης από την τεχνολογία των ΗΠΑ με στρατιωτικές εφαρμογές, η ESA και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζονται για το «Κοινό Εγχείρημα Γαλιλαίος», δηλαδή τη δημιουργία ενός δικτύου 30 δορυφόρων με λειτουργία ανάλογη με εκείνη του αμερικανικού GPS, που επιτρέπει τον προσδιορισμό με ακρίβεια της θέσης πάνω στην υδρόγειο με χρήση μιας φτηνής απλής συσκευής.

Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Αντόνιο Ροντότα, γενικού διευθυντή της ESA: «Αυτή είναι μια μεγάλη μέρα για την Ευρώπη γενικά και τη διαστημική της κοινότητα ειδικότερα. Με επίγνωση της οικονομικής, βιομηχανικής και στρατηγικής σημασίας της εγγυημένης πρόσβασης στο Διάστημα και εφαρμογές όπως η δορυφορική πλοήγηση, τα κράτη-μέλη έδωσαν νέα ώθηση στις ευρωπαϊκές διαστημικές δραστηριότητες, εκφράζοντας τη διαρκή αποφασιστικότητα της Ευρώπης να παραμείνει στο προσκήνιο».