140 χρόνια από τη δημοσίευση, από τον μεγάλο Ρώσο χημικό, της πρώτης μορφής του Περιοδικού Πίνακα των στοιχείων της ύλης
Ο Ντμίτρι Μεντελέγιεφ γεννήθηκε στις 8 Φλεβάρη του 1834 κοντά στο Τομπόλσκ της Σιβηρίας, δέκατο τέταρτο παιδί μιας - προσωρινά - εύπορης οικογένειας. Μετά το θάνατο του πατέρα του και την καταστροφή από πυρκαγιά της υαλουργίας που είχε η μητέρα του, η Μαρία Ντμίτριεβνα Κορνίλιεβα, ο γιος της Ντμίτρι και η αδερφή του Ελίζαμπεθ μετακόμισαν στην Πετρούπολη. Λίγο μετά την εισαγωγή του στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της πόλης, πέθανε η μητέρα του, ο άνθρωπος που τον είχε κατευθύνει να αναζητά την επιστημονική αλήθεια «να αποφεύγει τις ψευδαισθήσεις, να επιμένει στη δουλειά και όχι στα λόγια». Ο Ντμίτρι συνέχισε με ενθουσιασμό τις σπουδές του, ως το τρίτο έτος, όταν αρρώστησε από φυματίωση. Οι γιατροί δεν του έδιναν πάνω από δύο χρόνια ζωής, εκτός κι αν μετακόμιζε προς ηπιότερα κλίματα, πράγμα που έκανε, πηγαίνοντας στην Κριμαία, όπου έγινε καθηγητής σε γυμνάσιο της Συμφερόπολης.
Το 1857 επέστρεψε στην Πετρούπολη με την υγεία του αποκαταστημένη πλήρως και ρίχτηκε με πάθος στην έρευνα. Μελέτησε και δημοσίευσε εργασίες για τη φασματοσκοπία και τη συμπεριφορά των υγρών σε τριχοειδή αγγεία. Μελέτησε ακόμα τη σύνθεση των πετρελαιοφόρων στρωμάτων και συνέβαλε στη δημιουργία του πρώτου διυλιστηρίου στη Ρωσία. Σημαντική συνεισφορά είχε και στη μελέτη της διαστολής των αερίων, ανακαλύπτοντας μία σχέση ανάλογη με αυτή που περιγράφει ο νόμος Γκέι-Λουσάκ. Εφηύρε ένα είδος άκαπνης πυρίτιδας, βασισμένη στη νιτροκυτταρίνη και συνέβαλε στην εισαγωγή του μετρικού συστήματος στη ρωσική αυτοκρατορία.
Στον Μεντελέγιεφ άρεσε να διδάσκει όχι μόνο στο πανεπιστήμιο, αλλά οπουδήποτε κι αν βρισκόταν. Υπάρχουν πολλές καταγραφές ότι στις διαδρομές με τρένο ταξίδευε πάντα στην τρίτη θέση, για να είναι μαζί με τους μουζίκους και να προσπαθεί να τους εξηγήσει εφαρμογές που θα μπορούσαν να έχουν οι ανακαλύψεις του στην αγροτική παραγωγή της Ρωσίας. Οι φτωχοί αγρότες τού ανταπέδιδαν αυτό το ενδιαφέρον και συγκεντρώνονταν γύρω του για να συζητήσουν μαζί του.
Ο Μεντελέγιεφ δεν έκρυβε τις πολιτικές προεκτάσεις των φιλοσοφικών του απόψεων: «Ρόλος της επιστήμης είναι να ανακαλύψει την ύπαρξη μιας γενικής τάξης (νόμων) στη φύση και να βρει τις αιτίες που διέπουν αυτή την τάξη. Και αυτό έχει εξίσου εφαρμογή και στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, κοινωνικές, πολιτικές και στο σύμπαν στο σύνολό του», έλεγε ο Ντμίτρι Μεντελέγιεφ. Οι αντιλήψεις αυτές και το γεγονός ότι δεν έπαυε να κατακρίνει την τσαρική καταπίεση, τον οδήγησε το 1890 να παραιτηθεί από το Πανεπιστήμιο της Πετρούπολης. Η παραίτησή του είχε ως αφορμή την άρνηση του υπουργού Παιδείας να δεχτεί τα αιτήματα φοιτητών που του μετέφερε ο Μεντελέγιεφ και την προτροπή του προς αυτόν να ασχολείται μόνο με τη διδασκαλία και να μην ανακατεύεται με τους φοιτητές και την πολιτική. Μάλιστα, η τελευταία διάλεξη του Μεντελέγιεφ στο πανεπιστήμιο διακόπηκε από την αστυνομία, που φοβόταν ότι ίσως τους καλούσε σε εξέγερση.
Στις 6 Μάρτη 1869, ο Μεντελέγιεφ παρουσίασε στη Ρωσική Ενωση Χημικών το έργο του «Η εξάρτηση ανάμεσα στις ιδιότητες και τα ατομικά βάρη των στοιχείων». Σ' αυτό περιλαμβανόταν και ο πρώτος Περιοδικός Πίνακας των στοιχείων, που είχε κενές θέσεις για τα στοιχεία που ο Μεντελέγιεφ ήταν βέβαιος ότι θα ανακαλυφθούν, τα ατομικά βάρη και τις ιδιότητές τους. Πολλοί θεώρησαν τις κενές θέσεις απαράδεκτες ή υπερβολικές και απέρριψαν την εργασία του Μεντελέγιεφ. Στα χρόνια έως το θάνατο του Μεντελέγιεφ τρία από τα στοιχεία που είχε προβλέψει (Γάλλιο, Γερμάνιο και Σκάνδιο) ανακαλύφθηκαν από άλλους χημικούς, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο για την αλήθεια της ανακάλυψής του. Αργότερα ανακαλύφθηκαν και ολόκληρες σειρές στοιχείων (ακτινίδες) που είχε προβλέψει ο μεγάλος επιστήμονας.