Το σχέδιο του νέου νόμου - πλαισίου για τα ΑΕΙ - ΤΕΙ, παρά την προσεκτική γλώσσα και τη συγκαλυπτική γραφή του, είναι ένα ολοκληρωμένο εγχειρίδιο για την ευέλικτη ιδιωτικοοικονομική λειτουργία των ανώτατων ιδρυμάτων. Αν και η κυβερνητική «επικοινωνιακή» τακτική εμφανίζει το νομοσχέδιο ως πρόταση για ένα αναβαθμισμένο δημόσιο πανεπιστήμιο που, απαλλαγμένο από αμελείς φοιτητές ή διδάσκοντες και εξυγιασμένο από νοσηρά φαινόμενα διαπλοκών, ευνοιοκρατίας και αυθαιρεσίας θα αφοσιωθεί στο έργο του, ο προσεκτικός αναγνώστης μπορεί να εντοπίσει σε αυτό την πλήρη αναίρεση και των τελευταίων στοιχείων της δημόσιας και δωρεάν ανώτατης εκπαίδευσης. Αλλωστε, η κυβέρνηση της ΝΔ έχει επανειλημμένα και σε κάθε ευκαιρία διακηρύξει την ταύτισή της με τη μονοπωλιακή απαίτηση για ρήξη με το «παρωχημένο συγκεντρωτικό, κρατικιστικό, ισοπεδωτικό και άκαμπτο μοντέλο της δημόσιας εκπαίδευσης, που εμποδίζει την πρωτοβουλία, την καινοτομία και τη δημιουργικότητα των συντελεστών της».

Με έμφαση από το πρώτο κιόλας άρθρο του νομοσχεδίου οριοθετείται η αποστολή των πανεπιστημίων ως «προσήλωση στις αρχές τις βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής». Το γεγονός ότι για πρώτη φορά ομολογείται ανοιχτά και απροκάλυπτα ο ρόλος της ανώτατης εκπαίδευσης ως θεματοφύλακα των κυρίαρχων αξιών για ταξική συνεργασία και διαιώνιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας και εξουσίας, σηματοδοτεί σίγουρα μια πιο αυταρχική, αντιδραστική, ταξική φυσιογνωμία των ανώτατων ιδρυμάτων. Πάνω απ' όλα όμως σηματοδοτεί την ολοσχερή υπαγωγή της έρευνας και των επιστημονικών επιτευγμάτων στο συμφέρον του κεφαλαίου.

Βασικό εργαλείο για την εκπλήρωση αυτού του στόχου είναι η κατεύθυνση για την «οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια» στα ΑΕΙ - ΤΕΙ, που αποτελεί τον πυρήνα του νομοσχεδίου. Σύμφωνα με την κατεύθυνση αυτή, το κράτος αποδεσμεύεται από την υποχρέωσή του να χρηματοδοτεί ισότιμα τα ανώτατα ιδρύματα, προκειμένου να δεσμευτούν ασφυκτικότερα στους διάφορους «χρηματοδότες» τους, να δουλέψουν όπως οι επιχειρήσεις, με τις επιχειρήσεις και για τις επιχειρήσεις και το πολιτικό τους σύστημα. Για την καλύτερη, μάλιστα, εφαρμογή των ιδιωτικο-οικονομικών αρχών στην πανεπιστημιακή διαχείριση, προβλέπεται η πρόσληψη ειδικού διευθυντικού στελέχους από τον κόσμο των επιχειρήσεων (manager).

Πιο ειδικά, το κάθε ίδρυμα υποχρεώνεται να συντάσσει ένα «τετραετές ακαδημαϊκό - αναπτυξιακό σχέδιο», όπως κάθε σοβαρή επιχείρηση συντάσσει το επιχειρησιακό πλάνο της (business plan). Στο σχέδιο αυτό θα περιγράφονται οι στόχοι και οι ιεραρχήσεις κάθε ιδρύματος, καθώς και οι τρόποι χρηματοδότησής του από «πρόσθετες πηγές», δηλαδή «ιδιωτικές». Στη συνέχεια, το σχέδιο υποβάλλεται για έγκριση του οικονομικού σκέλους του στο υπουργείο Παιδείας και ακολουθεί η υπογραφή «προγραμματικής συμφωνίας» κυβέρνησης και πανεπιστημίου, σύμφωνα με την οποία το ίδρυμα θα χρηματοδοτηθεί μόνον, εφόσον, και στο βαθμό που θα πραγματοποιηθούν οι στόχοι του προγράμματος. Με άλλα λόγια, η κρατική χρηματοδότηση παύει να προκαταβάλλεται και να κατανέμεται ισόρροπα σε όλα τα ιδρύματα. Στο εξής θα κατευθύνεται, μετά από την αξιολόγηση, επιλεκτικά και «βάσει αποτελέσματος», κυρίως στα ιδρύματα που αναπτύσσουν τις περισσότερες και πλουσιότερες δραστηριότητες. Σε αυτά, δηλαδή, που θα εξασφαλίζουν μεγαλύτερα συμπληρωματικά έσοδα μέσα από τις διασυνδέσεις τους με επιχειρήσεις και οργανισμούς ή μέσα από άλλες επιχειρηματικές «τέχνες» που η πενία τους θα κατεργάζεται με τη βοήθεια του μάνατζερ.

Για παράδειγμα στη Μ. Βρετανία, χώρα που πρωτοπορεί σε αντίστοιχα πειράματα «αυτοτέλειας», η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών καταργείται από τα τμήματα κλασικών σπουδών γιατί στη χαμηλή, εξαιτίας της απαξίωσης τους από την «αγορά», προσέλευση φοιτητών έρχεται να προστεθεί και η αυξημένη δυσκολία του συγκεκριμένου μαθήματος. Οι δε οδηγοί σπουδών των περισσότερων πανεπιστημιακών τμημάτων μοιάζουν με διαφημιστικά φυλλάδια τουριστικών πρακτορείων και πολυτελών ξενοδοχείων για ξέγνοιαστες και χαλαρές διακοπές στα ειδυλλιακά τοπία των πανεπιστημιακών κάμπους, πάντα με το αντίστοιχο αντίτιμο.

Σε μικρότερη κλίμακα ανάλογα συμπτώματα εμφανίζονται ήδη στη χώρα μας, καθώς, παρά την υστέρηση, ο ανταγωνισμός των ανώτατων ιδρυμάτων για μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά των «ερευνητικών» υπηρεσιών βρίσκεται ήδη σε δυναμική τροχιά. Μια ολόκληρη βιομηχανία «κατά παραγγελία» ερευνών έχει στηθεί στα μεγαλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα για την αύξηση των «εναλλακτικών» πηγών χρηματοδότησης. Ενα πλήθος κακοπληρωμένων συμβασιούχων ερευνητών και απλήρωτων μεταπτυχιακών φοιτητών κάτω από τη διεύθυνση μεγαλόσχημων καθηγητών διασυνδεδεμένων με επιχειρηματικά και κυβερνητικά κυκλώματα εργάζεται πυρετωδώς, παρέχοντας με ελάχιστο κόστος κάθε είδους εκδούλευση σε επιχειρήσεις και μονοπωλιακούς οργανισμούς. Είτε πρόκειται για το υγιεινό μιας νέας μάρκας τσιγάρου, είτε για το ασφαλές ενός μεταλλαγμένου, είτε για τα οφέλη από την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης και την ιδιωτικοποίηση της υγείας βρίσκεται πάντα η επιστημονική ομάδα που θα το τεκμηριώσει, γιατί στον κόσμο του εμπορικού πανεπιστημίου ο πελάτης έχει πάντα δίκιο.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» τεύχος 4 - 5 2006

(Συνεχίζεται)