«Η εναπόθεση των ελπίδων μας σε μια απομονωμένη ανάπτυξη του σοσιαλισμού βασισμένη σε μια οικονομική ανάπτυξη ανεξάρτητη από την παγκόσμια οικονομία, στρεβλώνει τη συνολική προοπτική, θέτει την κατεύθυνση του σχεδιασμού μας εκτός τροχιάς και δεν προσφέρει καμιά κατευθυντήρια γραμμή για τη σωστή ρύθμιση των σχέσεων με τη διεθνή οικονομία.

(...) Μια οριστική αποκήρυξη της θεωρίας μιας απομονωμένης σοσιαλιστικής οικονομίας θα σημάνει σε μια πορεία λίγων χρόνων μια ασύγκριτα πιο ορθολογική χρήση των πηγών, μια ταχύτερη εκβιομηχάνιση, πιο σχεδιασμένη και δυνατή ανάπτυξη της δικής μας μηχανής οικοδόμησης...

(...) Η ανάπτυξη των δεσμών με τον παγκόσμιο καπιταλισμό δε θα εμπεριέχει έναν κίνδυνο σε περίπτωση αποκλεισμού ή πολέμου; Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση προκύπτει από όλα όσα έχουν ειπωθεί παραπάνω.

(...) Οι προετοιμασίες για πόλεμο απαιτούν, βεβαίως, τη δημιουργία εφεδρειών ξένων ακατέργαστων υλικών (πρώτων υλών), αναγκαία για εμάς και μια έγκαιρη εγκαθίδρυση νέων βιομηχανιών ζωτικά αναγκαίων όπως για παράδειγμα η παραγωγή αλουμινίου κλπ. Ομως, το πιο σημαντικό ζήτημα στην περίπτωση έως και σοβαρού πολέμου είναι το να έχεις βιομηχανία ανεπτυγμένη στο μέγιστο βαθμό και ικανή και στη μαζική παραγωγή και στην απότομη μετατροπή από ένα είδος της παραγωγής σε άλλο. Το πρόσφατο παρελθόν έδειξε το πώς μια υψηλά βιομηχανική χώρα όπως η Γερμανία, δεμένη με χιλιάδες νήματα με την παγκόσμια οικονομία, μπορούσε να προβάλλει μια τεράστια ζωτική και δυνατή αντίσταση όταν ο πόλεμος και ο αποκλεισμός την απέκοψε με ένα πλήγμα (απότομα) από τον υπόλοιπο κόσμο.

Εάν με τα ασύγκριτα πλεονεκτήματα της κοινωνικής δομής μας μπορέσουμε, κατά τη διάρκεια αυτής της "ειρηνικής" περιόδου, να χρησιμοποιήσουμε την παγκόσμια αγορά έτσι ώστε να επιταχύνουμε τη βιομηχανική μας ανάπτυξη, θα αντιμετωπίσουμε οποιονδήποτε αποκλεισμό ή επέμβαση απείρως καλύτερα προετοιμασμένοι και καλύτερα εξοπλισμένοι...

(...) Αξιοποιώντας την ίδια στιγμή την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία για τον ίδιο σκοπό δένουμε τους θεμελιώδεις ιστορικούς μας υπολογισμούς με την περαιτέρω ανάπτυξη της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης. Η νίκη της σε συγκεκριμένες ηγετικές χώρες θα σπάσει το "δαχτυλίδι" της καπιταλιστικής περικύκλωσης και θα μας αλαφρύνει από τη βαριά στρατιωτική επιβάρυνση, θα μας δώσει ασύγκριτα πλεονεκτήματα στη σφαίρα της τεχνικής, θα επιταχύνει την ανάπτυξή μας στην πόλη και στο χωριό, στο εργοστάσιο και το σχολείο, θα μας δώσει τη δυνατότητα ενός αληθινού χτισίματος του σοσιαλισμού, ο οποίος είναι μια αταξική κοινωνία στηριγμένη στην πιο ανεπτυγμένη τεχνική και πάνω στην πραγματική ισότητα όλων των μελών της στην εργασία και την απόλαυση των προϊόντων της εργασίας»^23.

Είναι προφανές ότι οι παραπάνω θέσεις αποτελούν απόρροια της θεωρητικής αντίληψης των τροτσκιστών που ήδη έχουμε αναφέρει. Προκύπτουν όμως ορισμένα ερωτήματα από την ανάγνωση των παραπάνω θέσεων:

-- Τι περισσότερο θα έπρεπε να γίνει σε σχέση με τις οικονομικές σχέσεις που είχε η Σοβιετική Ενωση με τις καπιταλιστικές χώρες, όταν στην ίδια την εισήγηση του 15ου Συνεδρίου του ΚΚ (μπ.) έμπαινε ο στόχος «Επέκταση του εμπορίου μας με το εξωτερικό με βάση τη στερέωση του μονοπωλίου του εξωτερικού εμπορίου»²⁴;

-- Τι ακριβώς εννοούσε η Πλατφόρμα με τη διεύρυνση των σχέσεων της ΕΣΣΔ με την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία;

-- Γιατί αγνοούσε ή υποτιμούσε ως πρόβλημα το ενδεχόμενο «εξάρτησης» βασικών τομέων της σοβιετικής οικονομίας (πρώτες ύλες, βαριά βιομηχανία, κλπ.) από τις καπιταλιστικές οικονομίες άλλων χωρών και τις επιδράσεις που θα είχε αυτό στην ίδια τη σοβιετική κοινωνία και την πορεία της;

Το ζήτημα αυτό τέθηκε σε μια περίοδο που είχαν πυκνώσει τα σύννεφα προετοιμασίας μιας νέας ιμπεριαλιστικής επέμβασης ενάντια στη Σοβιετική Ενωση. Η Πολιτική Λογοδοσία της ΚΕ που εκφώνησε ο Στάλιν στο 15ο Συνέδριο του ΚΚ (μπ.) της ΕΣΣΔ (Δεκέμβρης 1927) εκτιμούσε: «Αν πριν δυο χρόνια μπορούσαμε κι έπρεπε να μιλάμε για περίοδο κάποιας ισορροπίας και "ειρηνικής συμβίωσης" ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και στις κεφαλαιοκρατικές χώρες, σήμερα έχουμε κάθε λόγο να υποστηρίζουμε ότι η περίοδος της "ειρηνικής συμβίωσης" τελειώνει παραχωρώντας τη θέση της στην περίοδο των ιμπεριαλιστικών επιδρομών και της προετοιμασίας επέμβασης κατά της ΕΣΣΔ»²⁵.

Με βάση τα παραπάνω δεν μπορούμε να θεωρήσουμε άδικη την κριτική ότι οι θέσεις της «Αντιπολίτευσης» οδηγούν στον οικονομικό στραγγαλισμό της Σοβιετικής Ενωσης από τη διεθνή καπιταλιστική οικονομία. Η φραξιονιστική δράση της «Αντιπολίτευσης» αναπτύχθηκε πάνω σε προϋπάρχουσες από τη σκοπιά της σοσιαλιστικής οικοδόμησης θέσεις.

Λίγα χρόνια αργότερα οι Μπουχάριν - Ρίκοφ και Τόμσκι αντέδρασαν έντονα στην πολιτική της «επίθεσης στα καπιταλιστικά στοιχεία» που προωθούσε η πλειοψηφία της ηγεσίας του ΚΚ και πρώτα και κύρια στο κίνημα της κολεκτιβοποίησης, συγκροτώντας πλατφόρμα που χαρακτηρίστηκε ως «δεξιά παρέκκλιση» στο ΚΚ της Σοβιετικής Ενωσης.

Τα δύο κύρια οπορτουνιστικά κέντρα στους κόλπους του ΚΚ όλη τη δεκαετία του 1920 αλληλοτροφοδοτούνταν. Μάλιστα, το ένα εμφάνιζε την πλατφόρμα του ως απάντηση στο άλλο. Την περίοδο όμως υλοποίησης του 1ου πεντάχρονου πλάνου, όταν τέθηκε το ζήτημα της κολεκτιβοποίησης, οι θέσεις των δύο ρευμάτων συνέκλιναν. Ετσι, όχι μόνο η ομάδα Μπουχάριν αλλά και η τροτσκιστική αντιπολίτευση θεωρούσε ότι η εγκατάλειψη της πολιτικής της ΝΕΠ αποτελεί «γραφειοκρατική επιλογή», ότι δεν ανταποκρίνεται στις συνθήκες και ουσιαστικά επιχειρηματολογούσε υπέρ της διατήρησης των ατομικών εμπορευματοπαραγωγών στην αγροτική παραγωγή. Ο Κ. Ρακόφσκι, ο Β. Κόσιορ, ο Ν. Μουράλοφ και η Β. Κασπάροβα (στελέχη της «Αντιπολίτευσης») έγραφαν στη διακήρυξη του Απρίλη του 1930: «Το διάταγμα που καταργεί τη ΝΕΠ και τους κουλάκους σαν τάξη είναι (...) ένας οικονομικός παραλογισμός (...). Κανένας καταστατικός χάρτης, κανένα διάταγμα δεν μπορεί να καταργήσει τις αντιφάσεις που δρουν ακόμα μέσα στην οικονομία και στην καθημερινή ζωή (...). Προσπάθειες να αγνοηθεί αυτή η οικονομική αλήθεια (...) έχουν οδηγήσει στη χρησιμοποίηση της βίας (...). Η εκτεταμένη κολεκτιβοποίηση (σ.σ. της γεωργίας) ξεκίνησε σε ρήξη με το πρόγραμμα του κόμματος, με τις θεμελιώδεις αρχές του μαρξισμού και περιφρονώντας τις πιο στοιχειώδεις προειδοποιήσεις του Λένιν σε σχέση με την κολεκτιβοποίηση, τη μεσαία αγροτιά και τη ΝΕΠ»²⁶.

Είναι χαρακτηριστικά τα παρακάτω αποσπάσματα από το άρθρο του Λ. Τρότσκι «Η σοβιετική οικονομία σε κίνδυνο» που γράφτηκε το 1932: «Η ανάγκη της εισαγωγής της ΝΕΠ, δηλαδή, η αποκατάσταση των σχέσεων της αγοράς, καθοριζόταν τον καιρό της πρώτα απ' όλα από την ύπαρξη 25 εκατομμυρίων αυτοτελών αγροτικών νοικοκυριών. Αυτό, ωστόσο, δε σημαίνει ότι η κολεκτιβοποίηση, από το πρώτο ήδη στάδιό της, οδηγεί στην εξάλειψη της αγοράς. Η κολεκτιβοποίηση μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο στο βαθμό που αποτελεί προσωπικό συμφέρον των κολχόζνικων, που οικοδομεί τις μεταξύ τους σχέσεις, όπως και τις σχέσεις του κολχόζ με τον έξω κόσμο, στη βάση του εμπορικού υπολογισμού. Αυτό σημαίνει, ότι η σωστή, οικονομικά τεκμηριωμένη κολεκτιβοποίηση, στο δεδομένο στάδιο, έπρεπε να οδηγήσει στη σταδιακή αναμόρφωση των μεθόδων και όχι στην κατάργηση της ΝΕΠ»²⁷.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

23. Η Πλατφόρμα της Ενωμένης Αντιπολίτευσης: μετάφραση από τα αγγλικά στην ιστοσελίδα: www.marxist.org

24. Ι. Β. Στάλιν: «Απαντα», τ. 10, σελ. 326.

25. Ι. Β. Στάλιν: «Απαντα», τ. 10, σελ. 322.

26. Ε. Μαντέλ: «Οι οικονομικές ιδέες του Τρότσκι και η ΕΣΣΔ σήμερα», 1991.

27. Λ. Τρότσκι: «Η σοβιετική οικονομία σε κίνδυνο», 22 Οκτώβρη του 1932, εκδ. «Pamphlet Pioneer Publishers», New York, 1933. Αρχική δημοσίευση στην εφημερίδα «The Militant» κατά το Νοέμβρη και Δεκέμβρη. Πηγή: Η συλλογή της εφημερίδας «The Militant», της Εργατικής Βιβλιοθήκης του Holt.