Σας αρέσει η Μόνα Λίζα; Αν ναι, τότε μπορείτε, στο ποτήρι να την πιείτε! Θα βάλουμε στο μεγάλο ποτήρι παγάκια, ένα δάκτυλο καμπάρι, ένα και ...κάτι δάκτυλο από σαρτρέζ πορτοκάλι, ένα και κάτι δάκτυλο τζιν, και τζίντζερ έιλ, την οποία θα προσθέσουμε τελευταία. Θα διακοσμήσουμε το ποτήρι με μια φλούδα από λεμόνι και με μια ροδέλα από πορτοκάλι, θα βάλουμε ένα όμορφο καλαμάκι, θα τυλίξουμε το ποτήρι σε μια χαρτοπετσέτα και θα κλείσουμε μέσα μας το περιβόητο χαμόγελο της Μόνα Λίζα.

Ομως, πώς να το κάνουμε, η Εύα είναι παλαιότερη και διασημότερη. Είναι αιώνια. Για να απαλλαγούμε, επιτέλους, από τη μοιραία επίδρασή της, θα πρέπει ίσως και αυτήν να την πιούμε «άσπρο πάτο». Μέσα σε ένα μεγάλο ποτήρι του κοκτέιλ, θα βάλουμε δυο δάχτυλα τζιν, την ίδια ποσότητα κουαντρό, ένα λίτρο χυμό λεμονιού, αρκετές σταγόνες κρέμα μέντας και, στο τέλος, αφού ανακατέψουμε τα υλικά μέσα στο ποτήρι και το ζαχαρώσουμε στην άκρη, θα προσθέσουμε ίντιαν τόνικ. Πώς νιώθετε; Γνωρίζουμε την απάντηση. Αισθάνεστε γνήσιοι απόγονοι του Αδάμ. θα 'ρθει η ώρα του, μην ανησυχείτε.. Εις υγείαν...

Οι βασίλισσες και οι βασιλιάδες που έχουν μείνει στην ιστορία για την τρέλα τους, και μόνον, αφθονούν. Εχουμε διαβάσει γι' αυτούς κατά καιρούς, αλλά λέμε να τους ξαναθυμηθούμε.

Ο γνωστότερος όλων ήταν φυσικά ο Καλιγούλας, που κατά τη γνώμη μερικών ιστορικών ήταν απλώς... εκκεντρικός! Μα, ακόμη και αν δεχτούμε αυτή τη θεωρία, περί απλής εκκεντρικότητας - πράγμα αδύνατο φυσικά - από τη δυναστεία του «άνθισαν», μουρλάθηκαν, αλλά και βασίλευσαν οι περισσότεροι εστεμμένοι τρελοί της εποχής τους. Μα, δε θα μείνουμε μονάχα στη Ρώμη, θα πεταχτούμε σε πολλά κράτη και ενδεικτικά θα αναφέρουμε μερικά ονόματα που φόρεσαν το στέμμα, ενώ θα έπρεπε να φορέσουν τo ζουρλομανδύα. Δυστυχώς. Γι' αυτούς, αλλά και για τις χώρες τους. Διότι δεν τους κατηγορεί κανείς γιατί τρελάθηκαν, ασθένεια είναι η τρέλα και μπορεί να χτυπήσει τον καθένα μας, κατηγορεί όμως το θεσμό της βασιλείας, που ενώ έβλεπε ότι ο ηγεμόνας τους δεν είχε σώας τα φρένας, τους άφηνε στη θέση τους. Στο θρόνο τους.

Ας πεταχτούμε μέχρι τη Ρωσία και ας αφιερώσουμε λίγες γραμμές στον Πέτρο τον 3ο (1728-1762). Ηταν απροσάρμοστος, νευρωτικός, σαδιστής και ο πιο εχθρικός προς το λαό τσάρος της Ρωσίας. Η μόνη του χαρά ήταν να ταπεινώνει τους υπηκόους του, αλλά και τη γυναίκα του, τη μετέπειτα Μεγάλη Αικατερίνη και να «ξεδίνει» παίζοντας με τους μολυβένιους στρατιώτες του, καταστρέφοντας τη χώρα του. Η τρέλα του τον ακολούθησε, αφήνοντας πίσω του μια τρομερή φήμη, που δικαίωσε την απόφαση της Αικατερίνης να τον εκθρονίσει και να αναλάβει εκείνη την ηγεσία.

Στη Γαλλία ο Κάρλος ο 6ος, ο Βαλουά, ανέβηκε στο θρόνο το 1380 και αμέσως πήρε το προσωνύμιο του Αγαπητού, επειδή ήταν εύθυμος, ευχάριστος, ενεργητικός, δίκαιος και συμπαθητικός. Ομως όλα αυτά τα χαρίσματα εξαφανίστηκαν από την τρομερή ασθένεια που τον έπληξε σαν κεραυνός, εντελώς ξαφνικά, γύρω στο τέλος του αιώνα. Αιτία; Μια περίεργη ασθένεια που τον χτύπησε και τον μεταμόρφωσε σε εντελώς άλλον άνθρωπο. Μερικοί μιλούν για τυφοειδή πυρετό, μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα ή και σύφιλη. Το τι έκανε από την ημέρα που εμφανίστηκε η ασθένεια, είναι καλύτερα να το παραλείψουμε. Αρκούμεθα στο να πούμε ο ότι ο Κάρλος ο Αγαπητός πέρασε στην ιστορία ως ο Κάρλος ο Τρελός.

Η Ιωάννα η Τρελή (1479-1555), η μητέρα του Καρόλου του 5ου της Ισπανίας, ήταν άραγε πραγματικά τρελή ή μήπως έπασχε από μια απλή μελαγχολία και υπήρξε θύμα συνωμοσίας της Αυλής; Ακόμη υπάρχει διχογνωμία. Ας ξαναδιαβάσουμε ιστορία για να καταλήξουμε σε δικά μας συμπεράσματα.

Ο Τζιάν Γκαστόνε των Μεδίκων (1671-1737), ο μεγάλος δούκας της Τοσκάνης, ανέβηκε στο θρόνο στα 52 του χρόνια, όταν πια τον είχε «μολύνει» η τρομερή αρρώστια της μανιοκατάθλιψης. Απαθής, εντελώς απαθής σε όλα, πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του, οκτώ ολόκληρα χρόνια, χωρίς να αλλάξει σεντόνι...

Και φτάνουμε στον Λουδοβίκο (1845-1886), γνωστό ως Λούντβιχ, ίσως από την εξαιρετική ταινία του Λουκίνο Βισκόντι το «Λυκόφως των θεών», που είναι βασισμένη με ιστορική ακρίβεια στην προσωπικότητα του τρελού βασιλιά, του προσωπικού φίλου του μεγάλου συνθέτη Βάγκνερ.

Υπάρχουν τόσοι τρελοί εστεμμένοι που δεν έχουμε χώρο, αλλά ούτε και την αντοχή ακόμη και τα ονόματά τους να γράψουμε. Ομως αξίζει τον κόπο, με την αφορμή αυτή, να ξαναριχτεί κανείς με τα μούτρα στην ανάγνωση της ιστορίας, όχι φυσικά για να εντρυφήσει στις απίστευτες... εκκεντρικότητες αυτών των γαλαζοαίματων, αλλά για θυμηθεί κάτι που δεν πρέπει να ξεχνά: την ιστορία. Και κάτι ακόμη, που μας είπε ένας φίλος από την επαρχία. «Οταν ένας προύχοντας του τόπου γινόταν τύφλα στο μεθύσι, οι φίλοι λέγανε ότι ο κύριος τάδε τελούσε εν ευθυμία, αλλά όταν έπινε λίγο παραπάνω ένας φτωχός, αμέσως τον αποκαλούσαν μέθυσο, άχρηστο, αλκοολικό, παράσιτο!».

Λιοντάρια, ψάρια, πιγκουίνοι, πουλιά, λουλούδια και ό,τι βάλει ο ανθρώπινος νους, κοσμούν την εξαιρετική αυτή πολυθρόνα, μπερζέρα για την ακρίβεια. Μια πολυθρόνα έχουμε στο σπίτι και ας μην έχει τις διαστάσεις αυτής της εικονιζόμενης. Μπορούμε, λοιπόν, να αγοράσουμε ένα ύφασμα εξωτικό, φωτεινό και χαρούμενο, που θα κάνει το χώρο του σπιτιού μας παραδεισένιο. Η δαπάνη δε θα είναι μεγάλη. Πού θα το βρείτε; Μα, στα καταστήματα που πουλούν ταπετσαρίες για έπιπλα, στο κέντρο, φυσικά.

Αρκετά φάγαμε και ήπιαμε, αν και μερικοί από μας αποτελούν την εξαίρεση στον κανόνα που ονομάζεται το «μεγάλο φαγοπότι» και δεν τρώνε, νευρική ανορεξία τους πιάνει. Οπως η γράφουσα, δηλαδή, που τρώει τις καθημερινές. Ομως ο περισσότερος κόσμος, ο φυσιολογικός, θα λέγαμε, τις μέρες που πέρασαν, το μήνα που πέρασε, του έδωσε και κατάλαβε. Τώρα ήρθε η στιγμή να κάνουμε κάτι πιο απλό, πιο βολικό, πιο εύκολο. Τι προτείνουμε; Μα, σάντουιτς, φυσικά. Αν έχει απομείνει λίγη από τη γαλοπούλα, ας πάρουμε ένα ψωμάκι, ας το αλείψουμε με μουστάρδα, ας βάλουμε τη γαλοπούλα, μια δυο μικρές φέτες ντομάτες, ένα φύλο από δροσερό μαρούλι και το μεσημεριανό σας φαγητό είναι σε δυο λεπτά έτοιμο, εύγευστο και κυρίως, υγιεινό: Καλή σας όρεξη!

Για τρίτη συνεχή χρονιά οι εκδόσεις «Στρατής Γ. Φιλιππότης» εκδίδουν το συλλεκτικό τόμο «Κρητικό ημερολόγιο 2002», των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη. Η φετινή έκδοση είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στην ιστορική Μάχη της Κρήτης και περιλαμβάνει μιαν εκτεταμένη ανθολόγηση από τα πιο σημαντικά κείμενα (συγγραφέων, ιστορικών, λογοτεχνών, στρατιωτικών αναλυτών, λαογράφων και αγωνιστών που έλαβαν μέρος στην ιστορική Μάχη), καθώς και φωτογραφικά ντοκουμέντα της εποχής. Οι πρωταγωνιστές, οι ερευνητές και μελετητές της παραδοξότερης Μάχης του Β` Παγκοσμίου Πολέμου περιγράφουν τα όσα διαδραματίστηκαν πριν από τη μάχη, κατά τη διάρκεια της 20ής έως και της 31ης του Μάη 1941 και μετά.

Και ας έχουν περάσει από τότε εξήντα χρόνια, το θέμα παραμένει πάντα συναρπαστικό και επίκαιρο.

Η Δαμασκός θεωρείται σήμερα η αρχαιότερη (εν ενεργεία) πρωτεύουσα του κόσμου. Ενας ισχυρισμός που δεν είναι εύκολο πάντα για τον επισκέπτη να αποδεχτεί. Περπατώντας, στους δρόμους της πρωτεύουσας της Συρίας, δεν είναι δύσκολο να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι μπροστά του έχει μια, βασικά, καινούρια πόλη.

Δεν μπορεί να υπάρχει καμία αμφιβολία. Τα μεγάλα και νεόχτιστα ή σχετικά νεόχτιστα κτίρια, οι μεγάλες γέφυρες, οι πλατείες και ίσιες λεωφόροι κατά τίποτε δε θυμίζουν τα στενά και οφιοειδή σοκάκια των παραδοσιακών αραβικών πόλεων.

Από την άποψη αυτή, την άποψη μιας αρχαίας πόλης που έχει γίνει εντελώς ή σχεδόν εντελώς καινούρια, η Δαμασκός είναι μια πόλη που μοιάζει εξαιρετικά με την Αθήνα. Αλλωστε, και η Συρία γενικά μας φαίνεται σαν η αραβική χώρα που μοιάζει πιο πολύ από όλες τις άλλες με την Ελλάδα.

Κανείς, φυσικά, δεν περιμένει από μας να πιστέψουμε ότι δε γνωρίζει την ατελείωτη συζήτηση για το εάν η ανανέωση αυτή υπήρξε ωφέλιμη για την Αθήνα. Εκείνο που θα πρέπει να είναι αυτονόητο είναι ότι το ίδιο ερώτημα θα πρόβαλε αναπόφευκτα και για τη Δαμασκό.

Η απάντηση δεν είναι το ίδιο εύκολη. Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να παραδεχτούμε ότι η «δαμασκηνή» παραλλαγή της ανανέωσης υπήρξε πιο συστηματική και μελετημένη και, συνεπώς, πιο επιτυχής. Αν και (όλοι στην Ανατολή ανήκουμε, στο τέλος - τέλος) το "αυθαίρετο» στοιχείο δε λείπει και εδώ, η έκταση και, συνεπώς, οι επιπτώσεις του είναι πολύ μικρότερες και πιο περιορισμένες. Αλλωστε, γενικά η Συρία φαίνεται να έχει (μέχρι τη στιγμή αυτή, τουλάχιστον) αποφύγει την πλήρη ερήμωση της υπαίθρου και το γενικευμένο «φούσκωμα» των πόλεων που γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Αυτό πρέπει να σχετίζεται με πολλούς παράγοντες. Δε θεωρούμε τυχαίο το ότι, αν οι ακρινές ζώνες της Δαμασκού είναι λιγότερο «τακτικές», δεν είναι καθόλου άθλιες και η επαρχιακή ζώνη που περιβάλλει τη Δαμασκό επίσης δεν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι.

Ενα ερωτηματικό σημείο παραμένει: Το πράσινο. Αν πιστέψουμε τις μαρτυρίες παλαιών κατοίκων της Δαμασκού, η παλαιά πόλη ήταν πνιγμένη στη χλωροφύλλη. Σήμερα, ύστερα από τρεις τουλάχιστον δεκαετίες εντατικής οικοδόμησης, δεν είναι παράξενο το ότι δεν είναι πια. Απώλεια; Αναμφίβολα, δυστυχώς. Από την άλλη, θα ήταν άδικο να μην παρατηρήσουμε μια έντονη αναστροφή του ρεύματος και μια αρχική επιτυχία της τελευταίας. Η προσπάθεια αναδάσωσης μέσα στην πόλη και στη ζώνη που την περιβάλλει είναι προφανής και πολύ εκτεταμένη. Μια αρχική επιτυχία φαίνεται στο ότι οι πράσινες ζώνες εξαπλώνονται. Ακόμη και σήμερα, όσο πιο δυτικά βαδίζει κανείς μέσα στη Δαμασκό, το πράσινο γίνεται όλο και πιο εκτεταμένο, ενώ και στη γύρω από την πόλη περιοχή οι «πράσινοι λεκέδες» είναι ήδη σημαντικοί. Υπάρχει ένα σοβαρό εμπόδιο: Χωρίς να είναι ερημική, η περιοχή της Δαμασκού είναι έντονα άνυδρη, πράγμα που, ασφαλώς, δε διευκολύνει τη βλάστηση. Αυτός είναι και ένας λόγος που η επιτυχία φαίνεται μικρότερη από ό,τι πράγματι είναι: Χρησιμοποιείται κυρίως βελονοδοειδής βλάστηση, που απαιτεί λιγότερο νερό, αλλά και που είναι λιγότερο εκρηκτικά πράσινη.

Κατά τα άλλα, η Δαμασκός συνεχίζει την αρχαία παράδοση: Πασίγνωστο και σχεδόν θρυλικό αρχαίο εμπορικό κέντρο, η σημερινή Δαμασκός κάνει εντύπωση με την εξαιρετικά έντονη εμπορική της κίνηση. Το εμπόριο -μεγάλο, μικρό και πλανόδιο- είναι εξαιρετικά διαδεδομένο και οι εμπορικές συναλλαγές δίνουν και παίρνουν. Η αγορά της Δαμασκού δικαιώνει, από μια άλλη άποψη, τη φήμη των Σύρων σαν καλών και αποδοτικών εργατών. Ο τομέας αυτός αποτελεί, επίσης, και ένα από τους πιο φανερούς δεσμούς με το παρελθόν. Στη Δαμασκό, μπορεί κανείς να δει ένα από τα μεγαλύτερα παραδοσιακά παζάρια, το Ουμαγιάντ. Είναι η ίδια η δυναστεία των «Ομεϋαδών», που μας παρέδωσαν οι Βυζαντινοί. Η δυναστεία έχει από καιρό εκλείψει, το παζάρι είναι στη θέση του. Καλά λένε ότι «εμείς περαστικοί είμαστε, τα πράγματα μένουν».

Κέντρο μιας από τις παλαιότερες πολιτιστικές ζώνες της Ιστορίας, χώρος βαθιών παραδόσεων που ζουν ακόμη, η Δαμασκός και η περιοχή της παρουσιάζουν και σήμερα αυτή την εικόνα. Ο ανατολικός κόσμος, μουσουλμανικός και χριστιανικός ορθόδοξος, την αγκαλιάζει με τα μνημεία του, τα κτίσματά του και την πολιτιστική του κληρονομιά. Η προσαρμογή στο καινούριο δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η Δαμασκός την προσπαθεί και όχι χωρίς επιτυχία. Για χάρη μιας υπερχιλιόχρονης ιστορίας, ας ευχηθούμε το καλύτερο.