Ας φτιάξουμε σοκολατένιες μπουκίτσες με κορν φλέικς, που θα ξετρελάνουν μικρούς και μεγάλους. Θα χρειαστούμε: 125γρ. μαργαρίνη ή βούτυρο, 2 κουταλιές ζάχαρη, 2-3 κουταλιές μέλι, 100γρ. σοκολάτα κουβερτούρα, 100γρ. καρυδόψιχα, 100γρ. σταφίδες, 125γρ. νιφάδες καλαμποκιού (κορν φλέικς).

Σε μια μικρή κατσαρόλα, βάζουμε το βούτυρο, τη ζάχαρη, το μέλι και τη σοκολάτα, σε μέτρια φωτιά μέχρι να λιώσουν και να γίνουν μια μάζα. Στη συνέχεια, προσθέτουμε ανακατεύοντας τα καρύδια ψιλοκομμένα, τις σταφίδες και τις νιφάδες καλαμποκιού. Αποσύρουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά και αφήνουμε το μείγμα να κρυώσει. Οταν κρυώσει, το πλάθουμε σε μικρές μπουκίτσες και τις τοποθετούμε σε χαρτάκια ζαχαροπλαστείου ή σε μικρά κομμάτια αλουμινόχαρτο. Ας τις απολαύσουμε χωρίς να το παρακάνουμε!

Πόλεμος, κατοχή, πείνα, τρομοκρατία. Συνθήκες ακατάλληλες, θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί, για θεάματα. Ωστόσο, οι άνθρωποι είχαν και τότε την ανάγκη να διασκεδάσουν ή καλύτερα να ψυχαγωγηθούν. Ομως, πώς μπορεί κανείς να ψυχαγωγείται τη στιγμή που συμβαίνουν όλα τα φριχτά γύρω του; Κι όμως. Η δίψα των Ελλήνων για αντίσταση, ανέτρεψε αυτή τη σκέψη. Γιατί και μέσα από τα έργα του πνευματικού κόσμου της χώρας, (που όπως είδαμε την προηγούμενη Κυριακή, αντιστάθηκε σχεδόν στο σύνολό του), ο λαός, έγινε κοινωνός της αντίστασης. Δυνάμωσε, προκειμένου να ξεπεράσει τις λύπες και να συνεχίσει τον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο. Εξάλλου, η ψυχή του ανθρώπου είχε πάντα ανάγκη την Τέχνη.

Σήμερα, λοιπόν, ο Ευάγγελος Μαχαίρας θα μας διαφωτίσει μέσα από το βιβλίο του «Η Τέχνη της Αντίστασης» («ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ», 1999) για το πώς αντέδρασε ο θεατρικός κόσμος κατά των κατακτητών. Μόνο κάποια στοιχεία, δημοσιεύοντας από το έργο του συγγραφέα, είναι ικανά να πάρουμε μια γεύση πώς οι θεατρικοί συγγραφείς, οι ηθοποιοί και οι άλλοι άνθρωποι του θεάτρου συνέβαλαν στην υπόθεση του αγώνα. Παράνομα και «νόμιμα». Νόμιμα, πάνω στο σανίδι της σκηνής, με τα όπλα του πνεύματος. Μια μάχη ανοιχτή, που δινόταν σε δημόσιο χώρο και γι' αυτό δύσκολη και επικίνδυνη.

«Το Θέατρο πέρασε απότομα από μια περίοδο πατριωτικής έξαρσης (καθ' όλη τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου) στην περίοδο της τριπλής κατοχής, της βάρβαρης καταπίεσης, της πείνας, των μεγάλων κινδύνων για τον καθένα και για το Εθνος ολόκληρο. Αλλ' αντιστάθηκε κατά τρόπο θαυμαστό και στήριξε τον ελληνικό λαό στις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας του. Απόδειξη ότι παρά την πείνα, τις ακατάλληλες ώρες λειτουργίας του, τις δυσκολίες της κυκλοφορίας, παρά τους κάθε λογής κινδύνους, ο αριθμός των θεατών είχε αυξηθεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Στα προπολεμικά χρόνια ήταν άθλος αν κάποιο έργο παιζόταν περισσότερο από 15 - 20 μέρες. Γι' αυτό αμέσως μετά την πρεμιέρα, ακόμα και όταν προβλεπόταν επιτυχία, ξεκινούσαν πρόβες για το καινούριο έργο.

Η παράδοση αυτή έσπασε στην περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου, που το ελληνικό θέατρο έλεγε με το δικό του τρόπο το "ΟΧΙ" και πανηγύριζε τις νίκες του ελληνικού στρατού.

Τα θέατρα της πρωτεύουσας δε λειτούργησαν μόνο για τρεις μέρες, στις 29, 30 και 31 Οκτωβρίου του 1940, εξαιτίας του ιταλικού αιφνιδιασμού και της επιστράτευσης πολλών ηθοποιών, που δημιούργησε κενά στους θιάσους. Παρ' όλα αυτά, τα κενά συμπληρώθηκαν και τα θέατρα επαναλειτούργησαν την 1η Νοεμβρίου 1940.

Εκτός όμως από την ανασυγκρότηση των θιάσων, ήταν αναγκαία και η άμεση αλλαγή ρεπερτορίου. Πρώτη η Μαρίκα Κοτοπούλη, που έπαιζε με θριαμβευτική επιτυχία τη Μαντάμ Μποβαρί, κατέβασε αμέσως το έργο και ανέβασε την επιθεώρηση Πολεμικά Παναθήναια του Δημήτρη Γιαννουκάκη με μουσική Κ. Γιαννίδη. Η ίδια ξεσήκωνε τον κόσμο, απαγγέλλοντας στο φινάλε, περιτριγυρισμένη από όλο τον θίασο, "Ηρθ' ο καιρός που θα βροντήξει το κανόνι", ενώ η Ελένη Χαλκούση σατίριζε τα πολεμικά ανακοινωθέντα των Ιταλών, που απέδιδαν τις ήττες τους στην κακοκαιρία.

Στο θέατρο "Κεντρικό" ο θίασος Κατερίνας ανέβασε την επιθεώρηση Πολεμικές καντρίλιες των Γιαλαμά - Οικονομίδη και Θίσβιου (μουσική Γρηγ. Κωνσταντινίδη) και έπειτα την επιθεώρηση Νοκ-άουτ του Γιαλαμά.

Στο θέατρο "Μουσούρη" (τώρα "Αλίκη") ο θίασος Μιράντας - Κ. Μουσούρη ανέβασε την επιθεώρηση Πρωτοβρόχια των Αλέκου Σακελλάριου και Λ. Ευαγγελίδη και στη συνέχεια τις επιθεωρήσεις Φινίτο λα μούζικα και Μπράβο Κολονέλο. Ολες με μουσική Θ. Σακελλαρίδη και συνεργάτες τους Ορέστη Μακρή, Κυριάκο Μαυρέα, Κώστα Δούκα, Περικλή Χριστοφορίδη, Ερρίκο Κονταρίνη και τις κυρίες Μιράντα, Μαρίκα Κρεβατά, Μαλαίνα Ανουσάκη, Μαρίκα Χέζερ και Λιλή Κοντονή.

Στο θέατρο "Μοντιάλ" ένας μεγάλος θίασος ανέβασε την επιθεώρηση Μπέλλα Γκρέτσια του Μίμη Τραϊφόρου. Συμμετείχαν οι Αννα και Μαρία Καλουτά, Μίμης Κοκκίνης, Μάνος Φιλιππίδης, Ηρώ Χαντά, Γεωργία Βασιλειάδου, Λίτσα Λαζαρίδου και η πρωτοεμφανιζόμενη τότε Ρένα Βλαχοπούλου. Τραγουδούσε η Σοφία Βέμπο.

Η Αννα Καλουτά εμφανιζόταν ντυμένη τσολιάς και με το: "Ιέν-δυο-ιέν-δυο, ιγώ ιμ ιγώ, ιβζουνάκι γοργό..." ξεσήκωνε κάθε βράδυ τους θεατές και καθιερώθηκε στο ελληνικό θέατρο και το "ηρωικό ευζωνάκι", ενώ η Σοφία Βέμπο τραγουδούσε το "Παιδιά της Ελλάδος παιδιά", που έγινε γρήγορα το πιο δημοφιλές τραγούδι. Σε άλλες επιθεωρήσεις τραγούδησε το "Βάζει ο Ντούτσε την καλή του, την πολεμική στολή του", το "Στον πόλεμο βγαίνει ο Ιταλός" και η φήμη της είχε γίνει γνωστή στους Ιταλούς, οι οποίοι όταν "κατέλαβαν" την Αθήνα πίσω από τους Γερμανούς, της απαγόρευσαν να τραγουδά. Αργότερα, φοβήθηκε ότι θα συλληφθεί και διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου τραγουδώντας στα ελληνικά στρατόπεδα, αλλά και σε συναυλίες, απέκτησε τον τίτλο της "Τραγουδίστριας της νίκης".

Την επόμενη επιθεώρηση του "Μοντιάλ" έγραψαν οι Γιαννουκάκης, Γιαννακόπουλος και ο Αλέκος Σακελλάριος με τίτλο Πολεμική Αθήνα.

Στο θέατρο "Κυβέλης" ο θίασος Παρασκευά Οικονόμου ανέβασε την επιθεώρηση των Σώτου Πετρά - Κώστα Κιούση, με τίτλο Μπόμπα και μουσική Μ. Κατριβάνου, και στο θέατρο "Ολύμπια" άλλος μουσικός θίασος ανέβασε την επιθεώρηση Αθήνα - Ρώμη.

Ολ' αυτά όμως άλλαξαν τελείως μετά τη γερμανική εισβολή. Εκτός από το ότι έπρεπε να γίνει πλήρης αλλαγή ρεπερτορίου, οι κατακτητές οργάνωσαν αμέσως υπηρεσίες λογοκρισίας, οι οποίες ασκούσαν ασφυκτικό έλεγχο, εφαρμόζοντας το μεταξικό νόμο του 1936 "Περί ελέγχου θεατρικών έργων", τον οποίο συμπλήρωσαν με αστυνομικές διατάξεις των κατοχικών κυβερνήσεων. Αργότερα, δημοσιεύτηκε ο αναγκαστικός νόμος 108/1942 που ρύθμιζε "πληρέστερα" το θέμα της θεατρικής λογοκρισίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη εγκύκλιος της "Διευθύνσεως Λαϊκής Διαφωτίσεως" προς τους θιασάρχες εκδόθηκε στις 12 Μαΐου 1941, έξι μόνον ημέρες μετά τη γερμανική εισβολή, η δεύτερη στις 30 Ιουνίου 1941 και η τρίτη στις 11 Ιουλίου του ίδιου χρόνου. Στην τελευταία αυτή εγκύκλιο, αφενός μεν γινόταν αναφορά στην "καταφανή απροθυμία των θιασαρχών προς συμμόρφωσιν εις τας μέχρι τούδε υποδείξεις", αφετέρου δε ανακεφαλαιώνονταν οι κανόνες της θεατρικής λογοκρισίας. Υπήρχε όμως κι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός εγκυκλίων και ειδικών διατάξεων που όριζαν τι συγκεκριμένα απαγορευόταν στα θέατρα. Παρ' όλα αυτά, οι άνθρωποι του θεάτρου έβρισκαν τρόπους να εκδηλώσουν την αντίστασή τους και να δημιουργούν προβλήματα στην Επιτροπή Λογοκρισίας.

Η τριπλή λογοκρισία διέτασσε, οι Ελληνες θιασάρχες όμως προσπαθούσαν να ανεβάζουν έργα που να περιέχουν κάποιο μήνυμα αντίστασης και ελευθερίας.

Δυστυχώς, οι περισσότεροι σχεδόν θιασάρχες και οι συγγραφείς της εποχής εκείνης δε ζούνε πια και δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες τους, εκτός από αυτήν του Ασημάκη Γιαλαμά, στο βιβλίο του "Ε, κάτι κάναμε κι εμείς".

Σιγά σιγά άρχισε να εμφανίζεται αντιστασιακό θέατρο στην Αθήνα και στο βουνό. Στην Αθήνα υπήρχε το «θεατρικό Εργαστήρι» του Βασίλη Ρώτα, στο οποίο προετοιμαζόταν το θέατρο της Αντίστασης. Στο βουνό, όταν δημιουργήθηκαν ελεύθερες περιοχές, η νέα ζωή που αναδύθηκε σ' αυτές εγκαθίδρυσε θεσμούς και δραστηριότητες που δεν υπήρχαν πρωτύτερα: τοπική αυτοδιοίκηση, λαϊκή δικαιοσύνη, επιμελητεία του αντάρτη, αλλά και θέατρο.

Οπου υπήρχε οργάνωση της ΕΠΟΝ, υπήρχε και πολιτιστική δραστηριότητα. Στη Ρούμελη, στη Δυτική Μακεδονία, στο Πήλιο, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη και όπου υπήρχαν ελεύθερα εδάφη, είχαν οργανωθεί λέσχες της ΕΠΟΝ, βιβλιοθήκες και θεατρικές σκηνές. Οι αίθουσες των σχολείων μετατρέπονταν σε αίθουσες ψυχαγωγίας, με αυτοσχέδιες ορχήστρες, χορωδίες, αλλά και με συμμετοχή καλλιτεχνών που βρίσκονταν ή περιόδευαν στις περιοχές αυτές, όπως ο τραγουδιστής Νίκος Καμβύσης, γιος ηθοποιού και φοιτητής της Νομικής Σχολής της Αθήνας, που καταδιώχτηκε για την αντιστασιακή του δράση και κατέφυγε στη Ρούμελη. Επίσης, ο καλλιτέχνης Γιώργος Κουτούγκος, αυτοδίδακτος μουσικός, μίμος (κατάφερνε να μιμείται εξαιρετικά τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι και τον Μεταξά) μπορούσε με τα νούμερά του να κρατά μόνος του ένα πρόγραμμα δύο ωρών, που έκλεινε συνήθως με την "ισπανική υποχώρηση" που έπαιζε με την κιθάρα του. Το πιο διασκεδαστικό νούμερό του ήταν «Ο Φερούσιο», ένας κλόουν που σατίριζε τους πάντες και τα πάντα: δικτάτορες, κατοχικές κυβερνήσεις, ταγματασφαλίτες, μαυραγορίτες και κάθε λογής συνεργάτες των κατακτητών.

Στις ψυχαγωγικές εκδηλώσεις της ΕΠΟΝ Ρούμελης έπαιρναν μέρος και δύο Ιταλοί μουσικοί που είχαν προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ - ο ένας έπαιζε πιάνο και ο άλλος βιολί - καθώς και ένας Γερμανός μίμος».

Δε δώσαμε περισσότερα στοιχεία για την αντιστασιακή δράση των ανθρώπων του Θεάτρου, μιας που ο «Ρ» δημοσίευσε μεγάλο αφιέρωμα στις 22/10. Την επόμενη Κυριακή, η σπουδαία συμβολή της Μουσικής στην υπόθεση της Αντίστασης.

Τα βιβλία μοιάζουν με τους ανθρώπους που ανταμώνουμε στη ζωή μας. Πολλούς συναντάμε στο διάβα του χρόνου. Μερικούς τους ξεχνάμε, αυτομάτως σχεδόν. Κάποιους τους κρατάμε στην καρδιά μας και, πάλι και πάλι, τους νοσταλγούμε. Φυσικά, όσα βιβλία νοσταλγούμε, τα ξαναδιαβάζουμε!

Ξαναπήραμε στα χέρια μας το θαυμάσιο μυθιστόρημα της Τιτίνας Δανέλλη «Η τέταρτη γυναίκα», των εκδόσεων «Αρμός», και ενθουσιαστήκαμε ακόμα μια φορά.

Πρόκειται για ένα έργο απολαυστικότατο, έξυπνο, που μέσα του σφύζει πραγματική ζωή! Ο «πολυμήχανος» μύθος μάς ταξιδεύει στα πολυδαίδαλα μονοπάτια της σύγχρονης κοινωνίας. Με ψυχολογική μαστοριά, η συγγραφέας ανιχνεύει τις πράξεις των ανθρώπων, αποκαλύπτει τα σπηλαιώδη πάθη τους και τα μοιραία λάθη τους. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη αιχμαλωτίζεται μέχρι την τελευταία σελίδα! Στην κυριολεξία, μέχρι την τελευταία πρόταση! Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί!

«Η τέταρτη γυναίκα» έχει άποψη λογοτεχνική και θέση ουσιαστική. Αντιγράφουμε από τη σελίδα 216 του βιβλίου:

«Συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε, να αντιστεκόμαστε και να ελπίζουμε!»

«Στην πίσω αυλή, έξω από τις στεγασμένες εγκαταστάσεις, ο Σοκόλ κουβαλούσε τελάρα. Ο Ντριτάν έσπρωχνε με τα δικά του στον ώμο, ο μικρός αδερφός του το ίδιο. Ολοι υπάκουαν, αλαφιασμένοι σε διαταγές και οδηγίες από μεσάζοντες. Που ήταν, στα μάτια του Ντριτάν, και κυρίως του μικρού αδερφού του, γίγαντες. Τους φοβόταν. Οχι, όμως, και ο Σοκόλ. Για όποιον δεν τον ήξερε, το ύφος του Σοκόλ θα μπορούσε να περάσει για αναιδές. Το λιγότερο, για διαρκώς και αταίριαστα ανάλαφρο. Λεπτός και σβέλτος, με μακριά δάχτυλα, γυαλιά που του γλύκαιναν την όψη και γερά αποθέματα χιούμορ, ο Σοκόλ δε φοβόταν - τους μεσάζοντες ή ο,τιδήποτε άλλο - γιατί ο νους του ήταν μονίμως αλλού. Ηταν, παρά την εντύπωση που ο ίδιος φιλότιμα μοχθούσε να δώσει, πέρα από τον κόσμο που του παρουσίαζαν για αληθινό».

Ο Σοκόλ είναι ένας μαθητής στο «Εσπερινό Τεχνικό Εκπαιδευτήριο» που βρίσκεται, ανάμεσα στις γραμμές του τρένου και το ποτάμι. Ηρωας του μυθιστορήματος της Νιόβης Λύρη με τίτλο «Πρωινό ιντερσίτυ». Η συγγραφέας ζωντανεύει τον καινούριο κόσμο του λεκανοπεδίου της Αττικής - τις λεγόμενες δυτικές συνοικίες - που μεταμόρφωσαν το τοπίο της αθηναϊκής ζωής. Με άξονα μια σχολική χρονιά που πρόκειται να αλλάξει τη ζωή τους, τα πρόσωπα του μυθιστορήματος συναντιούνται, συγκρούονται και αναρωτιούνται για πράγματα τόσο ζωτικά όσο η εντιμότητα, η αλληλεγγύη και η αγάπη χωρίς ανταλλάγματα. Κι ακόμα, για την αξία της μόρφωσης και του προσωπικού αγώνα για δημιουργία. Κυκλοφορεί από το «Βιβλιοπωλείον της "Εστίας"».