Το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος είναι μια ταινία - ορόσημο για την ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου. Βασισμένο στη νουβέλα του Αρθουρ Σ. Κλαρκ The Sentinel (1951) και γυρισμένο κάτω από απόλυτη μυστικότητα, το αριστούργημα του Κιούμπρικ (το σενάριο σε συνεργασία με τον Κλαρκ) προβλήθηκε στους κινηματογράφους το 1968. Αν και αρχικά η απήχηση της ταινίας ήταν μικρή, με την πάροδο του χρόνου το φιλμ αναγνωρίστηκε σαν μια από τις κορυφαίες ταινίες.

Η υπόθεση του φιλμ είναι μάλλον αρχέτυπη: Ενας μυστηριώδης μονόλιθος ο οποίος εκπέμπει κάποιου είδους σήμα προς τον πλανήτη Δία εντοπίζεται στη Σελήνη. Αυτό γίνεται θέμα Εθνικής Ασφάλειας στη Γη και αμέσως μια αποστολή οργανώνεται για τη Σελήνη...

Εν μέσω της κούρσας των δύο υπερδυνάμεων για την «κατάκτηση» της σελήνης και με έντονο το ενδιαφέρον του κόσμου για ταινίες επιστημονικής φαντασίας, το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος αποδείχτηκε κάτι πέρα από μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ο σκηνοθέτης στην ουσία έκανε μια δήλωση φιλοσοφική /υπαρξιακή, αξιοποιώντας τον κινηματογράφο όχι σαν απλό μέσο, αλλά σαν: μια μορφή τέχνης. Χρησιμοποίησε τα εργαλεία της τέχνης (το μοντάζ, τον ήχο, τα σκηνικά κ.ο.κ.) και παρήγαγε νόημα πέρα από το οπτικό πεδίο. Δεν πρόκειται για μια διαστημική περιπέτεια στο ύφος του Ο Πόλεμος των Αστρων ή άλλων παρόμοιων. Η ταινία δεν έχει σταρ - πρωταγωνιστές, και εξελίσσεται με αργό ρυθμό. Η αισθητική αξία των κάδρων, η απόλυτη σιωπή του διαστημικού περιβάλλοντος - αλλά και η ηχητική επένδυση του φιλμ βοηθούν το θεατή να σκεφτεί πάνω στο νόημα των εικόνων, των ήχων και της σιωπής... Το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος είναι ένας διάλογος μεταξύ της ταινίας και των θεατών της για το νόημα της ζωής...

Ωστόσο, το γεγονός ότι η ταινία δεν αναπαράγει τα στερεότυπα ούτε του είδους ούτε του κινηματογράφου γενικότερα δε σημαίνει ότι είναι και ακατανόητη. Απλά, απαιτεί από τον θεατή να την παρακολουθεί με τη σκέψη του σε εγρήγορση, και, μετά την προβολή της, να συνεχίσει νοερά την Οδύσσεια, χωρίς να ελπίζει υποχρεωτικά σε μια Ιθάκη.