Η αρχαία αυτή χώρα άντεξε πολλές επιθέσεις. Και κατόρθωσε, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, να κρατήσει τη συνέχεια, αυτό που λέμε εθνική ταυτότητα. Ηρθαν περίοδοι στην αρχαία και τη σύγχρονη ιστορία της, που όλα έδειχναν, πως το νήμα, που έδενε το χτες με το σήμερα, κόπηκε. Και το αύριο δεν θα είχε καμία σχέση με το χτες. Ομως, όλα αυτά ήταν εντυπώσεις. Η αρχαία αυτή χώρα κατόρθωνε, έστω και μετά από μακρά σιωπή, να συνεχίσει το τραγούδι της.

Τις χειρότερες μέρες της η αρχαία αυτή χώρα τις γνώριζε κάθε φορά που ο εχθρός ήταν εσωτερικός. Δε μιλάω, για τους εμφυλίους πολέμους, που είχε αρκετούς. Μιλάω για τις ειρηνικές περιόδους. Οταν τα πράγματα κυλούσαν «ομαλά». Οταν γινότανε «εκλογές» και είχε «δημοκρατικές» κυβερνήσεις. Οταν, ιδιαίτερα, τίποτα δε διέκοπτε τις «δημοκρατικές» διαδικασίες. Οταν δεν υπήρχε απειλή.

Αυτοί οι κοντοί άνθρωποι, κομπλεξικοί και δυστυχισμένοι όπως ήταν, δημιούργησαν, με τα ΜΜΕ, τα σχολεία, την εκκλησία και τους άλλους θεσμούς της εποχής, μια βαριά παθητική ατμόσφαιρα από άκρη σε άκρη της χώρας. Σιγά - σιγά, θέλοντας να δημιουργήσουν κακέκτυπα πολιτών, που να τους μοιάζουν, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που διέθεταν, επιβάλανε στους πολίτες τις δικές τους συμπεριφορές. Σχεδόν κανένας στην επικράτεια δε μιλούσε για την πολιτική, για τη φιλοσοφία, για τον έρωτα - και όποιοι κόντρα στους νόμους και στις εντολές όρθωναν το ανάστημά τους, καταγγέλλονταν σαν «εκτός τόπου και χρόνου» και είχαν τις συνέπειες, που επιβάλλεται σε ανθρώπους, που χαρακτηρίζονται «εκτός τόπου και χρόνου». Στους ανθρώπους, δηλαδή, που δε δέχονται να γίνουνε νάνοι.

Στην περίοδο αυτή, λοιπόν, στην περίοδο των νάνων, άνοιξαν καινούρια ιπποδρόμια, θεσπίστηκαν νέα στοιχήματα, οι κρυφές συναλλαγές δε γινότανε, πια, μόνον στο σκοτάδι, ο καθένας αγόραζε και πούλαγε ελεύθερα τη δημόσια περιουσία, κατοχυρώθηκε με νόμο η μίζα στα μεγάλα δημόσια έργα, άνοιξαν τα σύνορα για τους ξένους στρατούς και κάθε λογής τυχοδιώκτες. Η χώρα έδειχνε ευτυχισμένη, αλλά δεν ήταν. Ο λαός έδειχνε να ευημερεί, αλλά δεν ευημερούσε.

Εκεί που οι νάνοι έκαναν τη μεγαλύτερη ζημιά ήταν στις Αξίες. Αυτές τις κορυφώσεις του ανθρώπινου πολιτισμού. Κάθε τι που είχε όγκο έπρεπε να μικρύνει.

Κάθε τι που είχε βάρος έπρεπε να αδυνατίσει. Ετσι, περίτεχνα και επιστημονικά, με όλα τα ηθικά - και κυρίως, με τα ανήθικα - μέσα, που διέθεταν, εισέβαλαν στις συνειδήσεις των πολιτών. Με μικρές και με μεγάλες δόσεις φαρμάκων, τα περισσότερα των οποίων είχαν γλυκιά επίστρωση, για να καταπίνονται εύκολα, άλλαξαν την κυκλοφορία του αίματος. Το ήπαρ, πια, δεν έστελνε καθαρό αίμα στις καρδιές. Εστελνε ακάθαρτο και δηλητηριασμένο. Οι άνθρωποι έγιναν χλωμοί.

Ετσι έχουμε μεγάλες τοιχογραφίες μεγάλων διαδηλώσεων, επικά ποιήματα συγκρούσεων εργατών με την αστυνομία, γραπτά και γκραβούρες με φοιτητές στα πεζοδρόμια, τεράστιες πορείες για την ειρήνη. Εχουμε βιβλία και θεατρικά έργα, μεγάλες χορογραφίες και υπέροχες μουσικές συνθέσεις. Εχουμε εξαιρετικά γλυπτά και άλλα καταπληκτικά έργα τέχνης. Εχουμε πάνω απ' όλα ανθρώπους που αντιστάθηκαν στην υποτέλεια και στη φθήνια. Η αρχαία χώρα, όπως έδειξε η μετέπειτα ιστορία της σώθηκε και από αυτή τη λαίλαπα.