ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 2 Νοέμβρη 2008
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Υμνος» στη φύση και την ομορφιά

Γενιές και γενιές το αγάπησαν, ξεχωρίζοντάς το από όλα τα αρχαία μυθιστορήματα. Αναρίθμητες είναι οι εκδόσεις και οι μεταφράσεις του. Πολλοί συγγραφείς επηρεάστηκαν, ενώ μεγάλοι καλλιτέχνες, από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας, εμπνεύστηκαν πίνακες και γλυπτά, ξυλογραφίες και ταπισερί, μουσικές συνθέσεις και χορογραφίες. Στον 20ό αιώνα εικονογράφησαν εκδόσεις του ο Μπονάρ, ο Μαγιόλ, ο Σαγκάλ... Ο λόγος για το έργο «Δάφνης και Χλόη» του Λόγγου, μια ποιμενική ερωτική μυθιστορία, ένα δροσερά αισθησιακό παραμύθι, που διαδραματίζεται στη Λέσβο, πατρίδα του συγγραφέα, τον οποίο η σύγχρονη έρευνα τοποθετεί στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ.

Μια διαφορετική προσέγγιση στο έργο του Λόγγου αποτελεί η πρόσφατη δουλειά του Γιώργη Βαρλάμου. Ο σημαντικός μας ζωγράφος και χαράκτης, αξιοποιώντας τις βαθιές γνώσεις του για τη χαρακτική και την τυπογραφία, βάζει την προσωπική του σφραγίδα στο έργο. Οι ξυλογραφίες και λιθογραφίες που φιλοτέχνησε για το μυθιστόρημα «Δάφνης και Χλόη» (εκδόσεις Διάττων - μετάφραση Ρόδη Ρούφου), παρουσιάζονται στην έκθεση, που εγκαινιάζεται στις 4/11 στο βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (Αμερικής 13). Μέσα απ' αυτές δίνει στη σημερινή εποχή τη δική του άποψη με εικόνες. «Μιλά» για όλα όσα υψηλά αισθήματα και συναισθήματα απορρέουν από το κείμενο, «φωτίζοντας» όχι τόσο την ερωτική διάθεση που αποπνέει το έργο, αλλά τις διαχρονικές αξίες μεταξύ των ανθρώπων και τις σχέσεις τους με το φυσικό περιβάλλον και το ζωικό βασίλειο. Χαρακτηριστικός ως προς το τελευταίο είναι ο «επίλογος» του βιβλίου. Η εξαιρετική αυτή έκδοση κλείνει με ένα ασπρόμαυρο υποσέλιδο: Ενα λουλούδι που πάνω του ακουμπά μια μέλισσα - σύμβολο της γονιμότητας. Εξάλλου, στη δημιουργία του Γ. Βαρλάμου, πάντα η φύση αποτελεί το όλον, μέσα στο οποίο υπάρχει ο άνθρωπος.


Οπως είναι γνωστό, το έργο του Λόγγου αφηγείται την περιπέτεια δύο ωραίων άδολων παιδιών, που αγαπιούνται χωρίς να ξέρουν τι είναι ο έρωτας. Είναι μια ιστορία γεμάτη νοσταλγία για τη χαμένη αθωότητα. Βουκολική ποίηση πλημμυρισμένη από το πάθος της αγάπης, όπως το συναντάμε σε ανάλογα αφηγήματα. Πουθενά αλλού δεν εξυμνήθηκε τόσο πολύ και με τόσο μέτρο, όσο στον τόπο μας, η ομορφιά. Και για να τη νιώσεις, απαιτείται άσκηση. Ο Γ. Βαρλάμος, ασκημένος σ' αυτήν διά βίου, με τις εικόνες του, μας ελευθερώνει για να την αισθανθούμε. Γιατί, η ομορφιά γι' αυτόν είναι το κατεξοχήν στοιχείο της παράδοσής μας.

Τα περισσότερα έργα που κοσμούν την έκδοση και παρουσιάζονται στην έκθεση, είναι ασπρόμαυρες ξυλογραφίες, στις οποίες πέφτει επάνω το χρώμα της λιθογραφίας. Ενα αδρό σχέδιο με ξυλογραφία, που ζωντανεύει από τις πινελιές χρώματος. Μια μεικτή τεχνική, με την οποία δουλεύει - για πρώτη φορά - ο δημιουργός. Συνολικά, φιλοξενούνται είκοσι τέσσερα χαρακτικά, που χαράχτηκαν σε πλάγιο ξύλο και τραβήχτηκαν απευθείας από τις μήτρες.

Ο Γ. Βαρλάμος είναι εξίσου γνωστός ως ζωγράφος και ως χαράκτης. Γεννήθηκε στην Πάρο και σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ με δασκάλους τον Ουμ. Αργυρό και τον Κ. Παρθένη. Τη χαρακτική τη διδάχτηκε κοντά στον Γ. Κεφαλληνό, με τον οποίο έζησε συνολικά 14 χρόνια ως συνεργάτης. Στη δεκαετία του 1950, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού, χαρακτική στο εργαστήρι Καμί, καθώς και την τέχνη του γραμματόσημου στο Τεχνικό Κολέγιο Εστιέν. Βαθύς γνώστης των μυστικών της κλασικής χαρακτικής, είναι ίσως ο μόνος, εκτός του Γαλάνη, που καλλιέργησε εξίσου όλα τα είδη της, χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία.

Ο Γ. Βαρλάμος έχει φιλοτεχνήσει αναρίθμητα ζωγραφικά και χαρακτικά έργα. Επιμελήθηκε καλλιτεχνικά ή έχει εικονογραφήσει με χαρακτικά ή σχέδια πάνω από 200 βιβλία, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τέχνης του βιβλίου στη χώρα μας. Επίσης, έχει φιλοτεχνήσει δεκάδες αφίσες κοινωνικού περιεχομένου. Από την ογκώδη αυτή παραγωγή, σημαντική θέση κατέχει η μνημειώδης έκδοση «Δέκα Λευκές Λήκυθοι» για την οποία εργάστηκαν ο Γ. Κεφαλληνός και οι μαθητές του Λουίζα Μοντεσάντου, Δαμιανάκης και Βαρλάμος, καθώς και η πολυτελής τρίτομη έκδοση των τραγωδιών του Σοφοκλή, εικονογραφημένη με ακουαρέλες. Μέχρι σήμερα έλαβε μέρος και βραβεύτηκε σε διεθνείς εκθέσεις (Μόσχα, Βελιγράδι, Λειψία, Παρίσι, Λουγκάνο κ.ά.), ενώ για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών (1995).


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ


ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΡΟΔΟ
Ο ανήσυχος Ανδρέας Παγουλάτος

Με αφορμή την έκδοση της ποιητικής του συλλογής Πέραμα από τις εκδόσεις «Μανδραγόρας», συνάντησα τον σεμνό αλλά πολυπράγμονα Ανδρέα Παγουλάτο.

Γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στην Αθήνα. Χρόνια μελέτης της ελληνικής και ξένης ποίησης, μουσικών ακουσμάτων: από Τσιτσάνη έως Ξενάκη, Χρήστου, Βαρέζ, Μεσσιάν, χρόνια πολιτικοποιημένα και, όσο το δυνατόν, αγωνιστικά ενάντια στη δικτατορία και τους φασισμούς. Το 1973, φεύγει για το Παρίσι, όπου ζει έως το 1991. Εκεί συμμετείχε ενεργά στη γέννηση και την εξέλιξη του ποιητικού γλωσσοκεντρικού κινήματος, με τις ποιητικές συλλογές Επίμαχα (1973), Κορμί κείμενο (1975 & β' έκδ. Μαραθιάς 2003), και ποιήματά του που δημοσιεύτηκαν σε γνωστά περιοδικά (Change, Perimetre, N.R.S., Change International, Les Temps Modernes) και θεωρούνται από τα πρώτα γλωσσοκεντρικά κείμενα. Διηύθυνε τα περιοδικά: Χνάρι (1973 - '76) και Χνάρια (1985 με τον Γιώργο Λαζόγκα) και με τον Νάνο Βαλαωρίτη: Συντέλεια (Εξάντας) και σήμερα Νέα Συντέλεια (Αγκυρα). Ηταν υπεύθυνος του τομέα ποίησης στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα (1991 - '95). Εχει, επίσης, εκδώσει τα βιβλία: Οργια και εμπόδια (Εξάντας 1991), Προς, στοιχειώσεις, πόροι (Μαραθιάς 1996), Perama (e il suo canto) [δίγλωσση έκδοση, εισαγωγή και μετάφραση στα ιταλικά Μαρίας Περλορέντζου, με ένθετο cd: σε μελοποίηση από τον Ηλία Βαμβακούση του έργου, με τους «Πλάνητες εν πλω», έκδ. Crav-B.a. Graphis]. Ποίησή του έχουν μελοποιήσει οι συνθέτες Θωμάς Σλιώμης, Χάρης Ξανθουδάκης, Πάρις Παρασχόπουλος, Ηλίας Βαμβακούσης, Παναγιώτης Μπούσαλης, Επίκουρος Τριανταφυλλίδης.

-- Εχεις καταφύγει κι εσύ στη γλώσσα της ποίησης...

-- Η ποίηση: μια τάση για αποκωδικοποίηση παλιότερων ποιητικών, δυναμική απόρριψη ξεπερασμένων κανόνων, κατάδειξη της φθοράς της ιδεολογικά φορτισμένης γλώσσας για μια καινούργια διάρθρωση και σημαντική της. Η σημαντική (σημαίνειν) της ποίησης εμφανίζεται σαν μια αινιγματική, δύσκολη ισορροπία, μετά από έναν αδιανόητο μετεωρισμό, ανάμεσα στην απόκρυψη και στην αποκάλυψη. Μέσα στην εκρηκτική αποσπασματικότητα, η επιμονή σε λεπτομέρειες του γλωσσικού τοπίου, παύσεις και κενά, μεγεθύνει και μετατρέπει τα γλωσσικά δεδομένα σε μια καταστροφική αλλά και ταυτόχρονα μορφογενετική διαδικασία της γλωσσικής «ύφανσης». Περνάμε δηλαδή από τον συμβατικό και διαβρωμένο χώρο της ισοπεδωτικής επικοινωνίας σ' ένα ασύνορο διάστημα, όπου η γλώσσα έχει κρατήσει ακέραιες τις πρωταρχικής σημασίας δυνάμεις της. Ο ποιητής μπορεί να προκαλέσει, αντλώντας μουσική και σημασία από αυτή τη γλώσσα, μοναδικά, αποκαλυπτικά, ποιητικά δρώμενα ως το άκρον άωτον: μια τελείωση. Και όσο πιο ασκημένος και πιο δυνατός γνώστης (και επινοητής) της γλώσσας και των ορίων της είναι, τόσο περισσότερο μπορεί να φωτίσει το σκοτεινό, να καταγράψει δυναμικές από την ένταση της γλώσσας, να φτάσει να αρθρώσει σαν ένα άγνωστο είδος μουσικής, μέσα σε ανήκουστους ρυθμούς, κραδασμούς και θορύβους, κάτι από το άναρθρο και από το άφατο, και έτσι να λεχθούν, να γραφούν κάποια στοιχεία από το άρρητο και το άλεκτο.

-- Τι ρόλο παίζει η ελληνικότητα στην ελληνική λογοτεχνία;

-- Αν θεωρήσουμε τον πολιτισμό ως ένα από τα πιο σημαίνοντα ανοίγματα για τη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών και ταυτόχρονα ως μια ενοποιό δύναμη μεταξύ των λαών, μας βοηθά ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και στους νεοφιλελευθερισμούς, μια ενεργή διαπολιτισμικότητα διεθνικής δυναμικής. Η «ελληνικότητα» έχει σαφώς ταξική προέλευση ως ιδεολόγημα της μεγαλοαστικής τάξης. Ευτυχώς που ποιητές σαν τους Καβάφη, Εμπειρίκο, Κάλα, τους υπερρεαλιστές Ρίτσο, Βρεττάκο, Αξιώτη, Νάνο Βαλαωρίτη κ.ά. τέτοια ιδεολογήματα τους άφησαν εντελώς αδιάφορους.

-- Είχα γνωρίσει την Μαντώ Αραβαντινού και ξέρω ότι ήσασταν φίλοι...

-- Ναι, μια σημαντική ποιήτρια, με σπάνιο ποιητικό ήθος. Διέθετε μοναδική ευφυία και ευαισθησία. Ορισμένες από τις Γραφές της (Β', Δ' και Ε' ιδίως) αποτελούν σηματωρούς για τη σύγχρονη ελληνική ποίηση.


Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ