α. Προγράμματα διδασκαλίας ασύμμετρα προς το διδακτικό χρόνο και τη μαθησιακή δυνατότητα των παιδιών. Τεκμήριο αμάχητο: όλον το χρόνο η πολιτική ηγεσία ανακοίνωνε περικοπές (ως 50%) της εξεταστέας ύλης, για να αμβλύνει τις δυσμενείς εντυπώσεις. Με ποιο κριτήριο οι περικοπές;

• Το δεύτερο μισό ενός βιβλίου; Πώς συνεχίζουν τα παιδιά την επόμενη τάξη, όπου αναμένει ένα άλλο βιβλίο ως μαθησιακή συνέχεια του προηγούμενου; Πώς καλύπτεται το μαθησιακό κενό;
• Μήπως κάθε δύο κεφάλαια αφαιρείται το δεύτερο; Λόγου χάρη, θα μείνουν ως εξεταστέα θέματα τα: 1, 3, 5, 7, 9 και θα παραλειφτούν τα: 2, 4, 6, 8, 10; Υπάρχει μαθησιακή συνοχή ανάμεσα σε αυτά ύστερα από τέτοιο ψαλίδισμα;
• Και οι διδασκόμενοι, που τους εξοντώσαμε όλο το χρόνο να κυνηγούν το όλο, πόση αντοχή διατηρούν για να εντείνουν την τελική προσπάθεια, έστω με το μισό βάρος; Υποζύγιο που σωριάστηκε από υπερφόρτωση δύσκολα ανασηκώνεται στα πόδια του, έστω με το μισό φορτίο. Ποιος φταίει γι' αυτή την κακοδαιμονία;²

β. Μη διδάξιμα βιβλία. Τεκμήριο αμάχητο οι σελίδες τους. Στα πλαίσια της εκπομπής παρουσιάσαμε ένα (από την πρώτη σελίδα επίσημου βιβλίου με δέκτες - θύματα τα παιδιά της Β΄ Λυκείου). Στο πρώτο λοιπόν «μάθημα» για Δίκαιο και Πολιτικούς Θεσμούς πληροφορούνται ότι: «Η κοινωνία δεν είναι τίποτε άλλο από μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων με μόνιμα και συμπαγή χαρακτηριστικά». Απορίες: Ποιος εννοεί τι σημαίνει αυτός ο ορισμός; Πώς συμβιβάζεται με τα περί εξέλιξης; Πώς οικοδομείται η παρακάτω μαθησιακή διαδικασία, με τέτοια αφετηρία και άφθονα τέτοια δείγματα έκφρασης στη συνέχεια;³

γ. Μη ενημέρωση των διδασκόντων με σεμινάρια για το τι θα διδάξουν και πώς θα μεθοδεύσουν τη μαθησιακή διαδικασία, αλλά κυριότατα πώς θα ετοιμάζουν για την εξεταστική διαδικασία. Τεκμήριο αμάχητο: ο χείμαρρος των φυλλαδίων, με πάγιο τίτλο: Αξιολόγηση των μαθητών της τάδε τάξης στο δείνα μάθημα. Μέσα σε αυτό τον εξεταστικό πυρετό προέκυψαν βιβλία περί της εξέτασης - αξιολόγησης των μαθητών ογκωδέστερα από τα αντίστοιχα βιβλία μάθησης⁴:

δ. Οσο για το εξεταστικό σύστημα στην ουσία του, αρκούν δύο αμάχητα τεκμήρια:

• Πουθενά στον κόσμο δεν έχουν τα παιδιά στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου 26 ή 27 γραπτές εξωτερικές εξετάσεις!
• Πουθενά στον κόσμο δεν συγχέονται τόσο αντιπαιδαγωγικά και βάναυσα οι διαδικασίες προαγωγής και απόλυσης από το Λύκειο με τις διαδικασίες πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Δύο στόχοι κοινωνικά και εκπαιδευτικά διαφορετικοί συνδέονται ή συγχέονται άστοχα, με ορατό και μετρήσιμο αποτέλεσμα να αποκλειστεί το 42% από τη δυνατότητα να πάρει Απολυτήριο Λυκείου.

ε. Για την ποιότητα λογικής και συλλογιστικής ικανότητας που μεταδίδει η Μεταρρύθμιση στους νέους αξίζει να μεταφέρουμε άλλο αμάχητο τεκμήριο από το βιβλίο Αρχές Φιλοσοφίας (Γ' Λυκείου) τους 5 πρώτους στίχους της εισαγωγής: «Οι κύριοι τομείς στους οποίους μπορεί να διοχετευτεί η πνευματική δραστηριότητα του ανθρώπου είναι: η φιλοσοφία, η επιστήμη, η τέχνη και η θεολογία. Επόμενο είναι όποιος ασχοληθεί... να συναντήσει ορισμένες δυσκολίες».

Από πού βγαίνει το συμπέρασμα «επόμενο είναι... δυσκολίες»; Είναι συμπέρασμα χωρίς προκείμενες. Με τέτοια συλλογιστική μπορούμε να καταδικάσουμε κάποιον χωρίς κατηγορία και τεκμήρια. Και ένα δείγμα σοφής εξέτασης: Από τις εξετάσεις στη Φιλοσοφία (Ιούνιος 2000): «Αντιστοιχίστε τα παρακάτω ονόματα στοχαστών (στήλη Α) προς τις ισάριθμες έννοιες στήλη Β), που σχετίζονται με το έργο τους. Στήλη Α: θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ηράκλειτος, Αριστοτέλης, Δημόκριτος. Στήλη Β: εντελέχεια, φωτιά, άτομο, αέρας, άπειρο, νερό».

Απορίες: Ποιες ιδιότητες του εξεταζόμενου κινητοποιούνται και αποκαλύπτονται ώστε να αξιολογηθούν; Μνήμη, Κρίση, Συλλογιστική Ικανότητα; Γλωσσική - Εννοιολογική Ευχέρεια; Οργάνωση Σκέψης;

Πόσο εκφράζει ουσία φιλοσοφίας αυτό το ερώτημα; (Για την ποιότητα του αντίστοιχου βιβλίου γίνεται λόγος παραπάνω).

στ. Με αυτά τα στοιχεία εκπαιδευτικής εργασίας όταν μαθεύτηκε ο χαλασμός στη Β΄ Λυκείου (18,3% απορρίπτονται), ρωτήθηκε ο υπουργός Παιδείας για την πιθανότητα επανεξέτασης το Σεπτέμβρη. Και απάντησε σε δημοσιογράφο ραδιοφώνου (στις 25.7.2000), ότι δεν μπορούμε να κατεβάσουμε το επίπεδο της εκπαίδευσης για να δώσουμε Απολυτήρια σε αυτούς που απορρίφτηκαν. Σωστή συλλογιστική, αν έπειθαν οι διαδικασίες που προηγήθηκαν (σσ α-ε). Ετσι όμως που έγιναν τα πράγματα, πρόκειται για καταδίκη αθώων, χωρίς να απολογηθούν και χωρίς δικαίωμα έφεσης. Γι' αυτό στην εκπομπή που ανέφερα είχα διατυπώσει λακωνικά το ερώτημα: Απορρίφτηκαν τα παιδιά ή τα απορρίψαμε; Ανικανότητά τους ή αβελτηρία του συστήματός μας;

Επιμύθιο: Πρόσθετος λόγος για να ζητήσουμε δημόσια συγνώμη από τα θύματα είναι το ότι διαμορφώσαμε νομικό πλαίσιο άνισης μεταχείρισης εις βάρος τους. Για τους Ελληνες κατόχους Απολυτηρίου ξένων σχολείων ισχύει ότι μπορούν να διεκδικήσουν θέση σε δικό μας ΑΕΙ - ΤΕΙ μετέχοντας στις γραπτές εξετάσεις μόνο της Γ΄ Λυκείου. Παιδαγωγικά σωστό (και αποφεύγουν το Καθαρτήριο ή Απορριπτήριο της Β΄ Λυκείου) (υπουργική απόφαση 152/ΦΕΚ 472/ 6.4.2000, άρθρο 1, & β, εδάφιο ΙΙΙ). Γιατί να μην ισχύει το ίδιο για τους κοινούς ιθαγενείς;

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. «Καθημερινή» (25.7.2000): «Το πραγματικό πρόσωπο της Μεταρρύθμισης: Ταξική διαφορά στους βαθμούς». «Ριζοσπάστης» (25.7.2000): «50.565 μαθητές εκδιώχθηκαν από το Λύκειο βίαια». «Ελευθεροτυπία» (25.7.2000): «Το Σφαγείο της Μεταρρύθμισης».

2. Αυτονόητο: η πολιτική ηγεσία και οι «σύμβουλοι» που επέλεξε.

3. Ανάλογα δείγματα αφθονούν στα βιβλία: Ιστορία των Κοινωνικών Επιστημών (για τη Β΄ Λυκείου από την πρώτη σελίδα), Αρχές Φιλοσοφίας (Γ΄ Λυκείου από τις πρώτες γραμμές (δείτε παρακάτω & στ) κ.ά.

4. Λόγου χάρη, για το βιβλίο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, σελ. 166, το αντίστοιχο φυλλάδιο για την Αξιολόγηση εκτείνεται σε 287 σελίδες!

5. Αναμφίβολα ένα μέτρο γενναιοφροσύνης θα περιλάβει και πολλούς που ολιγώρησαν οι ίδιοι και είναι υπεύθυνοι. Αλλά μία αρχή δικαίου θυμίζει: «Καλύτερα να διαφύγουν 9 ένοχοι παρά να καταδικαστεί ένας αθώος».

6. Αυτό σημαίνει: «σε περίπτωση αμφιβολίας προτιμότερη η επιείκεια», η επιεικέστερη εκδοχή.

7. Υπάρχει τρόπος απεμπλοκής χωρίς γελοιοποίηση και χωρίς αναζήτηση ενόχων (που υπάρχουν). Αρκεί να επικρατήσει το κίνητρο: Παιδεία ποιότητας για όλα τα παιδιά που θέλουν. Και να γίνει πραγματικός δημόσιος διάλογος, που δεν έγινε, από άρνηση ασύνετης πολιτικής εξουσίας.