Ξεχωριστή θέση στην ιστορία του λαϊκού - επαναστατικού κινήματος, ειδικότερα στην ιστορία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, κατέχει η Μάχη της Νάουσας. Με αφορμή τα αποκαλυπτήρια μνημείου για τους μαχητές του ΔΣΕ στα κοιμητήρια της Νάουσας, η ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ διοργάνωσε σχετική εκδήλωση στη Νάουσα, την Κυριακή 30 Μάη.

Η εκδήλωση ξεκίνησε με τα αποκαλυπτήρια του μνημείου και ακολούθησε μαχητική πορεία στους δρόμους της πόλης η οποία κατέληξε στο Δημοτικό Θέατρο Νάουσας. Στην εκδήλωση μίλησε ο Θ. Κωνσταντινίδης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ στη διάρκειά της ο σ. Γ. Ζοπουνίδης, από την Τοπική Οργάνωση του ΚΚΕ, παρέδωσε στο μέλος του ΠΓ φάκελο με αρχειακό υλικό από το Aρχηγείο Βερμίου του ΔΣΕ, που έφτασε στα χέρια του πριν από κάποια χρόνια. Περιλαμβάνει έγγραφα σχετικά με τη δράση του ΔΣΕ στην περιοχή, από τα τέλη του 1946 μέχρι τις αρχές του 1947.

8/1/49-11/1/49: Η 10η Μεραρχία του ΔΣΕ με Διοικητή τον Υποστράτηγο Νίκο Θεοχαρόπουλο (Σκοτίδα) και Πολιτικό Επίτροπο τον Νίκο Μπελογιάννη αποτελούμενη από τις 18η, 14η και η 103η Ταξιαρχίες, συνολικής δύναμης 2.438 μαχητών και μαχητριών, κυκλώνουν τη Νάουσα «με μυστικότητα, αθόρυβα, με ταχύτητα, με όλα τα μέσα της πλαγιοφύλαξης, εμπροσθοφυλακής και οπισθοφυλακής».

Η 18η με Διοικητή τον Συνταγματάρχη Παντελή Βαϊνά τοποθετείται πίσω από το ύψωμα του Αϊ-Λια, δυτικά της Νάουσας, κοντά στα νεκροταφεία.

Η 103η προσεγγίζει το ύψωμα του Θεολόγου, νότια της πόλης. Το ύψωμα Κουκούλι βόρεια της πόλης προσεγγίζεται από μία διμοιρία.

Μονάδες μαχητών του ΔΣΕ καλύπτουν τα περάσματα από Βέροια και από Σκύδρα προς Νάουσα με σκοπό να σταματήσουν τις ενισχύσεις του εχθρικού στρατού που θα φτάνουν τις επόμενες ημέρες και θα ανεβάσουν τη συνολική δύναμη του κυβερνητικού στρατού σε 4.310 άνδρες.

10-11/1/49:

Η πόλη της Εδεσσας βάλλεται παραπλανητικά από τμήματα του ΔΣΕ του Καϊμακτσαλάν, το ίδιο επαναλαμβάνεται και την επόμενη νύχτα (11-12/1/49) τις ώρες όπου ξεκινά η επίθεση στη Νάουσα. Εβαλλαν 3 πυροβόλα με 400 βολές.

11/1/49:

23.15: Εκδηλώνεται η επίθεση ενάντια στα υψώματα γύρω από τη Νάουσα. Ενα τάγμα της 18ης καταφέρνει να ανοίξει πέρασμα εξουδετερώνοντας παγιδευμένα συρματοπλέγματα κοντά στο ύψωμα του Αϊ-Λια. Ανοίγει ο δρόμος για τη Νάουσα.

23.30: Σε 15 λεπτά, μετά από μεγάλη έφοδο της 103ης, πέφτει το ύψωμα του Θεολόγου, βασικού στηρίγματος του κυβερνητικού στρατού, η πιο στρατηγική θέση του. Το Κουκούλι βόρεια της Νάουσας έχει καταληφθεί καθώς είναι αφύλακτο.

12/1/49:

00.30-01.00: Ο εχθρός προσπαθεί να αντιδράσει. Κάθε προσπάθεια για αποστολή στα φυλάκια ενισχύσεων, πυρομαχικών και τεθωρακισμένων τσακίζεται στους δρόμους της Νάουσας από τις δυνάμεις που έχουν διεισδύσει στην πόλη.

04.30: Πέφτει και το ύψωμα του Αϊ-Λια μετά από σκληρές μάχες και συνεχείς εφόδους.

Δυνάμεις του ΔΣΕ μάχονται μέσα στην πόλη κινούμενες ενάντια στα εχθρικά φυλάκια (Αϊ-Γιώργης, Αγία Φωτεινή κ.ά.) τα οποία πέφτουν το ένα μετά το άλλο.

Το ξημέρωμα βρίσκει κυβερνητικό στρατό, χωροφύλακες, ΜΑΔ και ΜΑΥδες ταμπουρωμένους στα κτίρια του Σιδηροδρομικού Σταθμού, του Υδραγωγείου, του Γυμναστηρίου, του Νοσοκομείου, του εργοστασίου Λαναρά, στην Ασφάλεια της Νάουσας και στις βίλες των πλουσίων και των προυχόντων της πόλης.

Αρχίζουν επιθέσεις από ενισχύσεις που καταφθάνουν από Βέροια και από Σκύδρα. Τοποθεσίες γύρω από τη Νάουσα (Δαλαμάρι, Μεσοβούνι, Γάστρα) γίνονται πεδία ηρωικών μαχών. Οι ενισχύσεις και οι δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού δεν πετυχαίνουν το στόχο τους. Τα περάσματα παραμένουν κλειστά μέχρι τον υποχωρητικό ελιγμό του ΔΣΕ στις 14/1/49.

12.00: «Κατόπιν ισχυράς πιέσεως» το Νοσοκομείο, ισχυρό φρούριο του εχθρού με τρία πατώματα, καταλαμβάνεται από τον ΔΣΕ.

Το απόγευμα οι δυνάμεις του στρατού είναι κυκλωμένες πλέον μόνο μέσα στο εργοστάσιο Λαναρά, όπου και ο σταθμός Διοίκησης της 33ης Ταξιαρχίας του κυβερνητικού στρατού, που είχε την ευθύνη άμυνας της Νάουσας και στην Ασφάλεια.

12-13/1/49: Παραπλανητικές κρούσεις σε Αγρα και Μουχαρέμ Χάνι, με τη χρήση ενός πυροβόλου, από τμήματα του ΔΣΕ του Καϊμακτσαλάν που θα συνεχιστούν και τη νύχτα 13-14/1/49.

13/1/49

12.30: Εξουδετερώνονται οι μοναρχοφασίστες στην Ασφάλεια.

Ο υφυπουργός Στρατιωτικών Ροδόπουλος σπεύδει στη Νάουσα για να επιστρέψει, αυθημερόν, άπραγος στη Θεσσαλονίκη.

17.00: Οι εναπομείναντες ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί του κυβερνητικού στρατού, ανάμεσά τους και ο Κατσουρίδης, Δ/της της 33ης Ταξιαρχίας, διαφεύγουν και «εκείθεν έκαστος προσεπάθησαν να διασωθή κατ' ιδίον τρόπον».

19.30: Το εργοστάσιο Λαναρά - σταθμός Διοίκησης της 33ης Ταξιαρχίας του κυβερνητικού στρατού - παραδίδεται στις φλόγες και η Νάουσα βρίσκεται ολοκληρωτικά πλέον στη δικαιοδοσία του ΔΣΕ.

14/1/49

18.00: Αρχισε με τάξη ο υποχωρητικός ελιγμός των δυνάμεων του ΔΣΕ μέχρι την 18/1/49 όπου τα τμήματα του ΔΣΕ επέστρεψαν στις βάσεις τους.

Η Νάουσα, πόλη του Νομού Ημαθίας, που βρίσκεται μεταξύ της Βέροιας και της Εδεσσας, αποτελεί πόλη με αξιοσημείωτη ανάπτυξη του βιομηχανικού προλεταριάτου από τις αρχές του 20ούαιώνα, αποτελώντας, σε σχέση με το μέγεθός της και την περιοχή στην οποία είναι χτισμένη (κατεξοχήν αγροτική), κέντρο ανάπτυξης εργατικών - λαϊκών αγώνων και παραδόσεων. Στο «Μικρό Μάντζεστερ», όπως αποκαλούνταν λόγω των πολλών βιομηχανιών, συνδεδεμένων κυρίως με την οικογένεια Λαναρά (εργοστάσιο εταιρείας Λαναρά - Γκούτα, το 1921, το Εριουργείο Λαναρά - Κύρτση και Σία το 1922, τα εριοκλωστήρια πεννιέ, των Αφών Χριστ. Λαναρά το 1928, η Εταιρεία Κανναβουργίας Κοκκίνου - Τουρπάλη - Πλατσιούκα το 1929), από τις αρχές του 1900 μέχρι και σήμερα, δεν υπάρχει δικαίωμα του λαού που να μη βρήκε στο πρόσωπο και τη δράση του ΚΚΕ τον πιο αποφασιστικό υπερασπιστή, τον ακούραστο οργανωτή της εργατικής - λαϊκής πάλης.

Οι γερές βάσεις που έχτισε το Κόμμα μας στα εργοστάσια και στις γειτονιές της Νάουσας απέδωσαν πάνω από 1.000 μαχητές στον ΕΛΑΣ στην περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ενάντια στην τριπλή κατοχή (Γερμανών, Ιταλών, Βουλγάρων).

Αυτή η παρακαταθήκη αποτέλεσε βασικό στήριγμα για τις επιτυχίες που είχε ο ΔΣΕ στη συνέχεια στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή της Νάουσας.

Η Μάχη της Νάουσας συμπίπτει με την εποχή της μεγαλύτερης ανάπτυξης του ΔΣΕ. Είναι η εποχή των μεγάλων «εκ παρατά­ξεως» αναμετρήσεων του ΔΣΕ με τον Κυβερνητι­κό Στρατό, που άρχιζαν το καλοκαίρι του 1948 στο Γράμμο και συνεχίζονταν με τον επιτυχημένο ελιγμό και την αντεπίθεση στο Βίτσι, η οποία συγκλόνισε τότε προστάτες και προστατευόμενους στην Αθήνα.

Είχαν προηγηθεί:

• 22-23/12/1948 η πετυχημένη διείσδυση και αποχώρηση στη Νάουσα της 18ης Ταξιαρχίας με διοικητή τον Παντελή Βαϊνά. Οι 22 νεκροί (20 μαχητές και 2 μαχήτριες) του ΔΣΕ στη μάχη μεταφέρθηκαν και εκτέθηκαν σε κοινή θέα στην κεντρική πλατεία Τρούμαν (σήμερα Καρατάσου) της πόλης και στη συνέχεια με το απορριμματοφόρο του δήμου μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο και θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο, όπου και στήθηκε το μνημείο του οποίου τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 30/5/2010.
• 8/1/1949, ο Αμερικανός Στρατηγός Βαν Φλιτ επισκέφτηκε τη Νάουσα συνοδευόμενος και από τον Διοικητή του Γ' Σώματος Στρατού, Αντιστράτηγο Θεόδωρο Γρηγορόπουλο, με βασικό σκοπό την τόνωση του ηθικού των κυβερνητικών δυνάμεων.

Οι αποτυχημένες προσπάθειες της 18ης και 103ηςΤαξιαρχίας του ΔΣΕ για κατάληψη στις 22-23/12/1948 της Εδεσσας και στις 28-29/12/1948 της Αριδαίας, που όμως δεν ήταν αρκετές για να κάμψουν τη μαχητικότητα και το ηθικό των αγωνιστών.

«Εκ της ενεργηθείσης εξετάσεως διά το ατύχημα ΝΑΟΥΣΣΗΣ δεν πρέπει να παραμείνουν απαρατήρητοι παραλείψεις εις τας οποίας οφείλεται η μη πρόληψίς του ή και ο περιορισμός του...». Με αυτά τα λόγια ξεκινάει τις «Παρατηρήσεις επί γεγονότων ΝΑΟΥΣΣΑΣ» ο αρχιστράτηγος του κυβερνητικού στρατού, Παπάγος, μετά τη μεγάλη νίκη του ΔΣΕ στη Νάουσα και συνέχιζε: «Από τας παραλείψεις ταύτας, εκτός εκείνων, δια τα οποίας θα ασχοληθεί η Στρατιωτική Δικαιοσύνη και θα επιβάλη κυρώσεις...» και κατέληγε λέγοντας πως «εκ των ανωτέρω παραλείψεων καταφαίνεται ότι το ατύχημα ΝΑΟΥΣΣΗΣ δεν οφείλεται εις την έλλειψην δυνάμεων - διότι τοιαύται εξευρέθησαν έστω και καθ' ον τρόπον εγένετο. Οφείλεται εις την μη πρόβλεψιν και την μη τήρησιν στοιχειωδών αρχών του πολέμου».

«Αυτές οι επιχειρήσεις υπαγορεύτηκαν απ' την ανάγκη μιας αδιάκοπης φθοράς του εχθρού και συγκέντρωσης των απαραίτητων σε μας εφεδρειών» σημειώνει η απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για τις επιχειρήσεις σε Εδεσσα - Αριδαία - Νάουσα στις 10/2/49, τονίζοντας επίσης πως «οι επιτυχίες στη Νάουσα και στον ελιγμό κερδήθηκαν ακριβώς γιατί αποφύγαμε τα λάθη που παρουσιάσαμε στις δύο πρώτες επιχειρήσεις».

Ο Νίκος Κυτόπουλος στο χρονικό «Η Μάχη της Νάουσας» αναφέρει χαρακτηριστικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε ο ΔΣΕ.

«Είχαν μαζευτεί στο Καϊμακτσαλάν, ύστερα απ' τις μάχες της Εδεσσας και της Αρδέας και κάναν συνελεύσεις. Εδώ θα μιλούσαν όλοι πάνω στις αποτυχίες. Σ' ένα τάγμα της 14ης Ταξιαρχίας έκατσαν οι μαχητές και οι μαχήτριες μαζί με τους διμοιρίτες και τους λοχαγούς τους γύρω σε μια μεγάλη φωτιά. Μαζί τους έκατσαν κι ο ταγματάρχης κι ο επίτροπος κι ο ταξίαρχος. Εδώ τώρα όλοι ήταν ίσοι. Θα λέγαν τη γνώμη τους λεύτερα. Θα βρίσκαν τα λάθη, τις αδυναμίες. Θα κρίναν τα καλά και τα σφάλματα που είδαν».

Μέσα από την προετοιμασία για τη Μάχη της Νάουσας αναδεικνύεται η ιδιαίτερη βαρύτητα της μελέτης των λαθών και της αξιολόγησης της πείρας που συσσωρεύεται από τις προηγούμενες μάχες.

Η χάραξη λεπτομερούς σχεδίου, η σωστή αξιοποίηση όλων των μέσων και τεχνικών που διέθετε ο ΔΣΕ, η συλλογή όσο περισσότερων πληροφοριών για τις κινήσεις του εχθρού.

Στη Νάουσα έπαιξε επίσης αποφασιστικό ρόλο, για τη νίκη του ΔΣΕ, η παραπλάνηση (σ.σ. του αντιπάλου), όπου για πρώτη φορά μπαίνει σαν βασικό στοιχείο στο σχέδιο επιχείρησης.

Η απόφαση του ΠΓ (10/2/49) αναφέρει σχετικά με τη νίκη στη Μάχη της Νάουσας:«Για πρώτη φορά ο ΔΣΕ κατέλαβε ολοκληρωτικά μια πόλη και την κράτησε όσο θεώρησε πως ήταν απαραίτητο (...) απόδειξε ότι τα μέσα μας είναι παραπάνω από αρκετά, αν τα χρησιμοποιούμε σωστά και τα συνδυάζουμε με τη δράση του πεζικού, αν ενεργούμε με ταχύτητα, δεξιοτεχνία, περίσκεψη και επαναστατική πονηριά (...) Το Π.Γ. θεωρεί ότι η πείρα από την παραπάνω εκστρατεία πρέπει ν' αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της πραχτικής αλλά και θεωρητικής εκπαίδευσης στις σχολές μας και στις ασκήσεις στα τμήματα».

Η σημασία της νίκης του ΔΣΕ στη Μάχη της Νάουσας αναδεικνύεται επίσης και μέσα από: Το χαιρετιστήριο τηλεγράφημα, στις 13/1/1949, του Β. Μπαρτζιώτα, Πολιτικού Επιτρόπου του ΓΑ του ΔΣΕ, προς Διοικητή Χ Μεραρχίας Υποστράτηγο Σκοτίδα και τους Διοικητές 18ης, 14ης και 103ης Ταξιαρχιών, όπου τονίζεται «...η μεγάλη σας επιτυχία με την κατάληψη για πρώτη φορά ολοκληρωτικά μιας μεγάλης πόλης σαν τη Νάουσα είναι η συνέχεια των μεγάλων σας Νικών στο Γράμμο και το Βίτσι...». Τα χαιρετιστήρια μηνύματα των Μεραρχιών Ι, ΙΧ, Χ, της 16ης Ταξιαρχίας, της Σχολής Αξιωματικών του ΓΑ, της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ) προς τους ηρωικούς νικητές.

Πέρα από την στρατιωτική πείρα που αποκτήθηκε και απέδειξε την αντοχή και την ικανότητα των μαχητών του ΔΣΕ - γι' αυτό πολυάριθμες είναι οι διακρίσεις και οι προαγωγές μαχητών και αξιωματικών - έφερε στην επιφάνεια τη σαθρότητα του αντιπάλου, που παρά την υπεροπλία του δέχτηκε μία σοβαρή ήττα. Ανησύχησε ντόπιους και ξένους πλουτοκράτες που είδαν το καθεστώς τους να συνεχίζει να κλονίζεται ακόμη και στις αρχές του 1949, χρονιά λήξης του εμφυλίου.

Από τον αριθμό των νεκρών (500), τραυματιών (700) και αιχμαλώτων (300) όπως και από τα λάφυρα που κατέλαβε ο ΔΣΕ, φαίνεται ότι η Νάουσα δεν ήταν καθόλου ανοχύρωτη όπως ήθελαν να την παρουσιάσουν εκ των υστέρων οι αστικές φυλλάδες της εποχής.

Χαρακτηριστικά στην «Εκθεση για τη μάχη της Νάουσας και για τον ελιγμό 8-18/1/1949» αναφέρονται σαν λάφυρα:

«4 πεδινά πυροβόλα με 3.000 βλήματα, 7 αλυσοφόρα τανκς, 21 κάργιερς, 210 αυτοκίνητα φορτηγά και 5 τζιπ, 27 μοτοσυκλέτες, 1 ολμοβόλο με 250 βλήματα, 5 ομαδικοί όλμοι με 2.000 βλήματα, 9 καναδέζικοι όλμοι με 3.000 βλήματα, 15 πολυβόλα ΒΙΚΕΡΣ, 110 οπλοπολυβόλα μπρεν, 550 ατομικά όπλα, 70 ημιαυτόματα, περίπου 2.000.000 σφαίρες...» και ο κατάλογος συνεχίζεται.

Από τα παραπάνω, αλλά και από το «ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ» αναφέρονται οδομαχίες και καταστροφή τανκς που εμποδίστηκαν να φτάσουν στον προορισμό τους και 3 που πέρασαν στα χέρια του ΔΣΕ (σ.σ. μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις στη διάρκεια του Εμφυλίου που ο ΔΣΕ χρησιμοποίησε τεθωρακισμένα οχήματα ενάντια στους αντιπάλους του) ενώ αναφέρονται και ρίψεις 2 αεροπλάνων.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια των μαχών υπήρξαν συνεχείς αεροπορικοί βομβαρδισμοί, που επέφεραν σοβαρές υλικές καταστροφές και ανθρώπινες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό της πόλης. Στο «ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ» αναφέρεται πως ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών ανακοίνωσε ότι η αεροπορία πραγματοποίησε 50 επιθέσεις στην πόλη της Νάουσας.

Στην ομιλία του στη διάρκεια της εκδήλωσης που έγινε στη Νάουσα (αποσπάσματα δημοσίευσε ο «Ρ» και την Τρίτη 1η του Ιούνη 2010), ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ανάμεσα σε άλλα, τόνισε:

Θέλουμε να τονίσουμε από την αρχή - για όλους εμάς είναι καθαρό - ότι ο Εμφύλιος στη χώρα μας επιβλήθηκε αναγκαστικά και υποχρεωτικά από τις εγχώριες αστικές δυνάμεις και από τους ξένους ιμπεριαλιστές.

Η άρχουσα τάξη της χώρας μας και οι σύμμαχοί της Βρετανοί ιμπεριαλιστές, τόσο στα χρόνια της φασιστικής κατοχής όσο και μετά από αυτήν, συμπεριφέρθηκαν με τον τρόπο που συμπεριφέρεται κάθε αστική τάξη. Το μόνο για το οποίο ενδιαφέρονταν ήταν να μη χάσουν την εξουσία τους.

Γι' αυτό και μετά την αποχώρηση των Γερμανών επιδόθηκαν σ' ένα όργιο διωγμών ενάντια σ' όσους αντιστάθηκαν στους καταχτητές την περίοδο της Κατοχής (...) Από τη μια μεριά, λοιπόν, ήταν οι νικητές των χιτλερικών ορδών, αυτοί που έσωσαν το λαό από την πείνα και τον εξευτελισμό και τον οδήγησαν στο δρόμο της απελευθέρωσης, οι αγωνιστές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ. Εργάτες και αγρότες στην πλειονότητά τους, σίγουροι ότι μπορούν να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους, ότι μπορούν να απαλλαγούν από ντόπιους και ξένους αφεντάδες.

Και από την άλλη μεριά, όλοι αυτοί που εγκατέλειψαν το λαό στις τύχες του κατά την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα, ή καλούσαν σε υπακοή στις κατοχικές αρχές, σε αγαστή συνεργασία με τους συνεργάτες των κατακτητών ... ανέλαβαν να συγκροτήσουν το νέο αστικό κράτος ... και να τιμωρήσουν το λαό και τους αγωνιστές ... που συσπειρωμένοι γύρω από τις ΕΑΜικές οργανώσεις... κάναν δύσκολη τη ζωή των κατοχικών δυνάμεων σ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής.

Για όσους υποστηρίζουν ότι ο εμφύλιος πόλεμος μπορούσε ν' αποφευχθεί, για όσους υποστηρίζουν ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ δεν έπρεπε να απαντήσουν με ένοπλη αντίσταση, απαντάμε ότι το δίλημμα που τέθηκε τότε ήταν υποταγή στους νέους δυνάστες ιμπεριαλιστές, υποταγή στην εγγλέζικη κυριαρχία ή ανασυγκρότηση των δυνάμεων, ένοπλη προστασία των αγωνιστών και ένοπλη αντίσταση.

Η ιστορία μάς διδάσκει ότι ... η άρνηση της υποταγής στους δυνάστες ποτέ δεν υπήρξε λάθος στην ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας. Αντίθετα, η αντίσταση στην υποταγή ... πολλές φορές και με προδιαγραμμένο το αποτέλεσμα, αποτελεί σπουδαία παρακαταθήκη στην πορεία του επαναστατικού κινήματος.

Η σύγκρουση, ο πόλεμος, είτε έχει στόχο την αντίσταση στην ξένη κατοχή, είτε πάρει τη μορφή της εσωτερικής ταξικής σύγκρουσης, δεν είναι η πρώτη επιλογή των κομμουνιστών, των αγωνιστών, δεν είναι επιλογή των λαών.

Επιβάλλεται αναγκαστικά και υποχρεωτικά από τις αστικές δυνάμεις και τους ξένους ιμπεριαλιστές, που γαντζώνονται στην εξουσία. Και το καθήκον ενός επαναστατικού Κόμματος, ενός επαναστατικού κινήματος ... πρέπει να είναι η ολόπλευρη προετοιμασία ... για την αντιμετώπιση της επίθεσης του ταξικού αντιπάλου.

Μέσα από μια τέτοια πορεία διωγμών και συγκρούσεων φτάσαμε ... στην κορυφαία ταξική σύγκρουση ... στη χώρα μας, στον εμφύλιο πόλεμο.

Σ' αυτή την πορεία συγκρούστηκαν δυο κόσμοι ριζικά διαφορετικοί.

Από τη μια μεριά, ο ΔΣΕ, εκφραστής και υπερασπιστής των συμφερόντων του λαού, φορέας ενός καινούριου κόσμου, του κόσμου της λευτεριάς και της προόδου, του αληθινού πατριωτισμού και της αδελφοσύνης των λαών, του σοσιαλισμού.

Και από την άλλη μεριά, οι εκμεταλλευτές του λαού, οι δωσίλογοι συνεργάτες των Γερμανών που παρέδωσαν στους νέους κατακτητές, τους Αγγλοαμερικάνους, τη χώρα για να κρατήσουν την εξουσία τους.

Οι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ υπερασπίστηκαν με άφθαστο ηρωισμό τις θέσεις τους. Είναι χιλιάδες τα παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας μα και αξιοθαύμαστης πολεμικής τεχνικής, που έκανε τους επαγγελματίες αξιωματικούς του αστικού στρατού να φαίνονται ερασιτέχνες. Οπως ακριβώς έγινε και στη Μάχη της Νάουσας.

Να σημειώσουμε ότι ακόμα από τη δεκαετία του 1920 το Κόμμα μας είχε Οργανώσεις στη Νάουσα. Οι γερές βάσεις που έχτισε το Κόμμα μας στα υφαντουργεία, στα εργοστάσια και στις γειτονιές της Νάουσας απέδωσαν πολυάριθμους μαχητές στον ΕΛΑΣ στην περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ενάντια στην τριπλή κατοχή. Αυτή η παρακαταθήκη αποτέλεσε βασικό στήριγμα για τις επιτυχίες που είχε ο ΔΣΕ στη συνέχεια στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή της Νάουσας. Η Μάχη της Νάουσας το Γενάρη του 1949, με τη νικηφόρα έκβασή της, συμπίπτει με την εποχή της μεγαλύτερης ανάπτυξης του ΔΣΕ. Είναι η εποχή των μεγάλων «εκ παρατά­ξεως» αναμετρήσεων του ΔΣΕ με τον κυβερνητι­κό στρατό, που άρχισαν το καλοκαίρι του 1948 στο Γράμμο και συνεχίζονταν με τον επιτυχημένο ελιγμό και την αντεπίθεση στο Βίτσι, η οποία συγκλόνισε τότε προστάτες και προστατευόμενους στην Αθήνα.

Η δύναμη της επαναστατικής ιδεολογίας είναι αυτή που οδηγεί στο μεγαλείο και στον ηρωισμό. Αυτά τα χαρακτηριστικά είχε ο ΔΣΕ. Και το απέδειξε περίτρανα στα πεδία των μαχών. Γι' αυτό όσο μελάνι, όσο ψέμα, όση λάσπη κι αν ρίξουν οι εκπρόσωποι του λεγόμενου «νέου ιστοριογραφικού ρεύματος», που βάλθηκαν να αναθεωρήσουν την ιστορική καταγραφή για τα γεγονότα της ελληνικής Αντίστασης και του εμφυλίου πολέμου, δε θα μπορέσουν να επιβάλουν ως κυρίαρχη μία ιστοριογραφία που θα δυσφημεί την ταξική πάλη, θα καταδικάζει τους αγώνες του εργατικού και του λαϊκού κινήματος και θα δείχνει την απέχθειά της για την κάθε ιστορική περίοδο που οι εργατικές και λαϊκές μάζες αμφισβήτησαν την εξουσία των εκμεταλλευτών τους. Σ' αυτή τη σύγκρουση ο αντίπαλος δεν μπόρεσε να συντρίψει το ΔΣΕ... συνολικά επί 3,5 χρόνια αιμορραγούσε ... και χρειάστηκε την ωμή επέμβαση των ΗΠΑ και τη φοβερή υπεροπλία που απέκτησε ... σε έμψυχο και σε πολεμικό υλικό ... για να νικήσει. Κάτω από αυτούς τους συσχετισμούς ο ΔΣΕ δεν μπόρεσε να αντέξει και τον Αύγουστο του 1949 υποχώρησε και πέρασε στις γειτονικές Λαϊκές Δημοκρατίες.

Ο αγώνας του ΔΣΕ δεν κατέληξε σε νίκη, λόγω του συσχετισμού δύναμης. Νίκησαν τα όπλα του Τρούμαν και τα δολάρια του Μάρσαλ. Ηττήθηκε στρατιωτικά μπροστά σε ασύγκριτα υπέρτερες δυνάμεις και μέσα, μα όχι ηθικά και πολιτικά.

Οι νικητές, μαζί με τους τόνους σιδερικού και φωτιάς που έριξαν, έριξαν και τόνους λάσπης και ψευτιάς, για να συκοφαντήσουν και διαστρεβλώσουν αυτόν τον ηρωικό αγώνα. Με το σκιάχτρο του αντικομμουνισμού στην πιο χυδαία εκδοχή του, σήκωσαν βαρύ χέρι πάνω από το λαό για να τον καθυποτάξουν.

Χρειάστηκαν μεγάλοι αγώνες και σε πολλά επίπεδα. Χρειάστηκε ο ελληνικός λαός να πληρώσει πολύ ακριβά, για να παραμεριστούν οι χονδροειδείς ψευτιές, διαστρεβλώσεις, συκοφαντίες και σκοταδιστικές αντιλήψεις, που αποτέλεσαν τη βάση μιας πρωτοφανούς αντικομμουνιστικής εκστρατείας και διωγμών με αμέτρητα θύματα.

Μα καμιά δύναμη και κανένα μέσο δεν μπόρεσε να καλύψει τις παρακαταθήκες του αγώνα του ΔΣΕ, του εργατικού και λαϊκού κινήματος, να αναχαιτίσει την ταξική πάλη στα κατοπινά χρόνια. Ούτε σήμερα θα το πετύχουν.

Δε θα μπορέσουν να το πετύχουν όσο θα υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Οσο θα κυριαρχεί η αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας. Οσο μια μικρή μειοψηφία του πληθυσμού κατέχει τα μέσα παραγωγής και ληστεύει τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού. Οσο δε λύνεται αυτή η αντίθεση.

Ο αγώνας του ΔΣΕ, οι σκοποί του παραμένουν ζωντανοί. Χιλιάδες νέοι άξιοι συνεχιστές είναι έτοιμοι να γράψουν σελίδες δόξας και ηρωισμού στα χρόνια που έρχονται.

Η εκδήλωση για τη Μάχη της Νάουσας, αλλά και αυτή των αποκαλυπτηρίων του Μνημείου ας μείνουν χαραγμένες στη μνήμη μας ως μία σελίδα, που θα μας υπενθυμίζει αδιάκοπα ότι έχουμε χρέος να βαδίζουμε το δρόμο του αγώνα χωρίς αναστολές. Σταθερά μπροστά. Πάντα μπροστά.

Να μην κάνουμε πίσω στις δυσκολίες. Να θυμόμαστε πάντα, σε κάθε δύσκολη στιγμή, την παλικαριά των μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ. Να έχουμε πάντα κατά νου ότι ακολουθούμε ένα Κόμμα, και ότι καλούμαστε να συνεχίσουμε τις παραδόσεις αυτού του Κόμματος, του ΚΚΕ, που ήταν και είναι στην κυριολεξία η τιμή και η συνείδηση του λαού μας.

Εχει αποδειχθεί ότι πράξεις που συνδέονται με την πάλη των λαϊκών μαζών απέναντι στο ζυγό της τυραννίας παραμένουν ζωντανά διδάγματα στη μνήμη των λαών και γίνονται κινητήρια δύναμη για νέες, μεγάλες ηρωικές πράξεις.

Μια τέτοια κινητήρια δύναμη είναι και ο αγώνας του ΔΣΕ. Είναι πηγή έμπνευσης και διδαγμάτων στους σημερινούς μας αγώνες και στους αγώνες που θα 'ρθουν.

Μπορεί οι συνθήκες σε σύγκριση με 60 και πάνω χρόνια πριν να έχουν αλλάξει και νέα προβλήματα και καθήκοντα να έχουν τεθεί μπροστά μας, μα από την άποψη της ουσίας ο αγώνας συνεχίζεται στην ίδια γραμμή και με την ίδια διάταξη δυνάμεων.

Από τη μια τα μονοπώλια και ο ιμπεριαλισμός, ο κόσμος των Λαναράδων, αυτή η φάρα της κλωστοϋφαντουργίας, όπως την ονόμασε ο Κώστας Βιδάλης στη μεγάλη έρευνά του στην «Ελεύθερη Ελλάδα» (ο γνωστός κομμουνιστής δημοσιογράφος... που δολοφονήθηκε από τη συμμορία του Σούρλα). Αυτή λοιπόν η φάρα, που βγήκε από τον πόλεμο φορτωμένη χρυσάφι αφού συνεργαζόταν με τους Γερμανούς και Βούλγαρους καταχτητές και προσέφερε για τις ανάγκες των καταχτητών - είδη στρατιωτικού ιματισμού (κουβέρτες, κλπ.) ... για να ντύνονται και να πολεμούν καλά οι ... «αδελφοί Βούλγαροι» στην ελληνική Μακεδονία και Θράκη και να εξοντώνουν ανετότερα τους ελληνικούς πληθυσμούς. Και αντί αργυρίων, αφιλοκερδής όπως είναι, έπαιρνε ...ζάχαρη, η οποία διοχετεύετο στη μαύρη αγορά για «τας ανάγκας του ελληνικού λαού», όπως σημειώνει συνοπτικά και τόσο τραγικά στη μεγάλη έρευνα που έκανε ο «Ριζοσπάστης» αμέσως μετά την απελευθέρωση για τα έργα και τις ημέρες των Ελλήνων βιομηχάνων... με τον γενικό τίτλο ...«Τα σκυλόψαρα της ολιγαρχίας».

Φυσικά το γκέτο των Λαναράδων με την απελευθέρωση πέρασε στη δούλεψη των νέων κατακτητών των ...Σκόμπιδων και έκανε χρυσές δουλειές με κέρδη τεράστια. Οχι, μην ανησυχείτε, κανένας δε δικάστηκε για τα οικονομικά εγκλήματα που διέπραξε την περίοδο της Κατοχής. Ετσι έπρεπε μα δεν έγινε έτσι. Σας θυμίζουν τίποτε αυτά στις μέρες μας; Ολοι βγήκαν λευκοί και άμωμοι ...οι περισσότεροι απαλλάχθηκαν μετ' επαίνου και με τις περγαμηνές της εθνικοφροσύνης συνέχισαν να καταπατούν τα δικαιώματα των εργατών και να απαιτούν και να ξαναρπάζουν αμέτρητα δισεκατομμύρια από το κράτος τους και τις κυβερνήσεις τους μέχρι σήμερα και εξακολουθούν να προκαλούν με τον υπερπολυτελή βίο που διάγουν ...σε βίλες και θαλαμηγούς (πρόσφατα μάλιστα προσάραξε κοντά στον Πόρο... η θαλαμηγός του Θ. Λαναρά σύμφωνα με δημοσίευμα) οι κατά τ' άλλα χρεοκοπημένοι επιχειρηματίες...

Ενώ οι εργαζόμενοι στα κλωστήρια Νάουσας αλλά και των άλλων περιοχών της Ελλάδας κυριολεκτικά πετάχτηκαν στο δρόμο.

Αυτοί είναι από τη μία μεριά, αυτός είναι ο κόσμος τους.

Από την άλλη ... είμαστε όλοι εμείς, η εργατική τάξη, η φτωχή αγροτιά, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μικροί έμποροι, οι βιοτέχνες και οι επαγγελματίες, η προοδευτική διανόηση, τα παιδιά και οι γυναίκες, οι νέες και οι νέοι των λαϊκών στρωμάτων.

Δυο κόσμοι με ριζικά αντίθετα συμφέροντα. Δυο κόσμοι σε διαρκή αντίθεση και σύγκρουση. Αντίθεση που θα κριθεί στο στίβο της ταξικής πάλης και σύγκρουσης. Είναι θέμα ωρίμανσης στη συνείδηση του λαού το αναπόφευκτο της τελικής αναμέτρησης και είναι δικό μας καθήκον να κρατάμε ζωντανή αυτή την προοπτική και χωρίς ταλαντεύσεις να προετοιμάζουμε ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά τις δυνάμεις που θα ηγηθούν αυτού του αγώνα.

Η ζωή θα καθορίσει τη διάρκεια και τις μορφές πάλης αυτού του αγώνα. Εμείς έχουμε την υποχρέωση και την ευθύνη να επιταχύνουμε, όσο εξαρτάται από μας, τις εξελίξεις και κυρίως να μην υπολειπόμαστε σε τίποτα, σε σχέση με τους αντιπάλους, τις στρατηγικές επιλογές και σε ζητήματα τακτικής, σε ταξική συνέπεια, αδιαλλαξία και αντοχή.

Το ΚΚΕ, έχοντας συνείδηση του τεράστιου αυτού έργου που καλείται να φέρει σε πέρας, μελετά και αξιοποιεί όλη τη συσσωρευμένη πείρα του επαναστατικού κινήματος.

Διδάσκεται από τις επιτυχίες και τα λάθη, από τις νίκες και τις ήττες.

Μελετάμε καλύτερα τη δική μας πείρα, αλλά και την πείρα όσων άνοιγαν καινούριους δρόμους.

Βγάζουμε συμπεράσματα από τον αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, που αποτέλεσε κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στη χώρα μας.

Το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ με τις αποφάσεις του άνοιξε μεγάλα κεφάλαια σε αυτή την κατεύθυνση. Ανοιξε τα ζητήματα του σοσιαλισμού και της ιστορίας για την περίοδο που ακολούθησε μετά τη λήξη του Εμφυλίου έως τις μέρες μας.

Καταθέσαμε την πρόταση εξουσίας και της δικής μας διακυβέρνησης.

Λένε ψέματα όσοι μας κατηγορούν ότι δεν έχουμε πρόταση διακυβέρνησης.

Απαντάμε: Δεν έχουμε πρόταση διαχείρισης της απρόσκοπτης διαιώνισης του καπιταλισμού. Εχουμε πρόταση λαϊκής εξουσίας. Μιας εξουσίας προς όφελος της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Το δίλημμα που έχει τεθεί σήμερα πιο επιτακτικά από κάθε άλλη φορά είναι το δίλημμα: Με τα μονοπώλια ή με το λαό. Ανάπτυξη για τα μονοπώλια, για την κερδοφορία τους, με τίμημα την απόλυτη και σχετική εξαθλίωση των λαϊκών μαζών ή ανάπτυξη για τις ανάγκες του λαού και κατάργηση της ιδιοκτησίας του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Αναπαλαίωση του σάπιου αστικού πολιτικού συστήματος και εκσυγχρονισμός του με βάση τις ανάγκες και την κερδοφορία του μεγάλου κεφαλαίου και την ιμπεριαλιστική επέκτασή του ή πάλη για την ανατροπή τους και την εγκαθίδρυση μιας λαϊκής εξουσίας. Δικτατορία τελικά των μονοπωλίων ή δικτατορία του προλεταριάτου. Καπιταλισμός ή σοσιαλισμός.

Μόνο όσοι έχουν συμφέρον σήμερα να σκορπούν τη σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό του λαού ή όσοι δεν μπορούν να δουν την αντικειμενική εξέλιξη των πραγμάτων ή δεν έχουν τα κότσια, δεν αναγνωρίζουν τα πραγματικά αυτά διλήμματα της εποχής μας. Ο ταξικός πόλεμος έχει ξεκινήσει και τα χαρακώματα έχουν στηθεί.

Μπροστά μας ο ταξικός αντίπαλος, το πολυεθνικό κεφάλαιο, ο ιμπεριαλισμός, οργανώνεται ακατάπαυστα, οχυρώνεται, οπλίζεται και επιτίθεται με όλο και πιο βάρβαρες πολιτικές και μέσα σε όλα τα μέτωπα. Αλλά και μπροστά μας επίσης οργανώνεται, οχυρώνεται και εξοπλίζεται και το εργατικό και λαϊκό κίνημα. Οργανώνεται η αντίσταση και η αντεπίθεση και σε αυτόν τον αγώνα γράφονται νέες σελίδες ηρωισμού και θυσίας. Η αξία εδώ της πείρας της δεκαετίας του 1940 - 1949 είναι πολύτιμη.

Μπορεί σήμερα ο Γράμμος να μη φλέγεται, αλλά όλη η Ελλάδα από άκρη σε άκρη είναι στο έλεος του μεγάλου κεφαλαίου, της ΕΕ, του ιμπεριαλισμού. Καταπατάνε δικαιώματα που απέμειναν, ρίχνουν χιλιάδες στην ανεργία ή στη μισή δουλειά και στη μισή ανεργία, ξεκληρίζουν τα μικρά αγροτικά νοικοκυριά. Ιδιωτικοποιούν κάθε υπηρεσία κοινής ωφέλειας, την Παιδεία, την Υγεία, τα δάση, καταστρέφουν το περιβάλλον. Δεν εξορίζουν όπως παλιά στο στρατόπεδο «αναμόρφωσης» στη Μακρόνησο, εξορίζουν όμως από τη δουλειά, απλώνουν συνέχεια στρατόπεδα συγκέντρωσης ανέργων. Μπορεί να μη συγκεντρώνουν τα παιδιά των αγωνιστών στις περίφημες «παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης αλλά ωθούν τη νεολαία σε κάθε λογής υποκατάστατα μιας αξιοπρεπούς, πραγματικά ελεύθερης και δημιουργικής ζωής. Μπορεί να μην πέφτουν βόμβες Ναπάλμ στα βουνά μας, αλλά πέφτουν δίπλα μας βόμβες με απεμπλουτισμένο ουράνιο. Στη Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και ο στρατός μας συμμετέχει σε αποστολές εκτός συνόρων.

Ο αντίπαλος δεν άλλαξε ως προς την ουσία των στόχων του και των ταξικών συμφερόντων. Στη σημερινή ιστορική περίοδο, ο ιμπεριαλισμός απολυτοποιεί τη δυνατότητα του θετικού γι' αυτόν συσχετισμού. Ολα γι' αυτόν μοιάζουν να έχουν τελειώσει μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος και την προσωρινή υποχώρηση του εργατικού κινήματος. Η λογική του «δε γίνεται τίποτα» επηρεάζει πλατιές λαϊκές μάζες. Αυτή η προσέγγιση είναι λαθεμένη. Η ταξική πάλη είναι ασίγαστη, γιατί υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες που την προκαλούν. Είναι αντιθέσεις ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις, ανάμεσα στην κοινωνικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας και στην ιδιοποίηση του πλούτου από μια χούφτα πολυεθνικές.

Αντικειμενικά, υπάρχει κίνηση φαινομένων που πυροδοτούν ασίγαστα τις συνειδήσεις. Το καζάνι βράζει από τα κάτω. Υπάρχουν αντικειμενικά οι προϋποθέσεις για συσπείρωση δυνάμεων και αντεπίθεση. Πολλά θα κριθούν από τη δική μας δουλειά, από τον καλό σχεδιασμό, την πρωτοβουλία, την ευελιξία, την πειθαρχία. Οπως τότε, έτσι και σήμερα, ο αρνητικός συσχετισμός μπορεί να ανατραπεί, να γείρει υπέρ της πολιτικής που στηρίζει το Κόμμα μας.

Κάθε στιγμή αδράνειας, απολυτοποίησης του συσχετισμού δύναμης, σημαίνει πιο βαθιά δεσμά, πιο πολλές θυσίες. Στη φάση ετούτη, στην ιστορική περίοδο που διανύουμε, εποχή περάσματος στο σοσιαλισμό, όπως τότε, αποδείχθηκε καθοριστική η ψυχή των στελεχών και των μαχητών του ΔΣΕ, έτσι και σήμερα για τη συσπείρωση των δυνάμεων, για τη συγκρότηση του Μετώπου, γίνεται καθοριστική η προσφορά, η θυσία, η αφοσίωση, η πειθαρχία και η πρωτοβουλία όλων μας.