Η αναταραχή που επικρατεί στην Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδας (ΕΒΕ) για την ενδεχόμενη -και απ' ό,τι φαίνεται πιθανή- αλλαγή του νομικού της καθεστώτος, δε θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την «ψυχή» της Βιβλιοθήκης, τους εργαζόμενους. Τα μέλη του Συλλόγου Εργαζομένων της ΕΒΕ ήταν εκείνα που έσπευσαν πρώτα να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της Βιβλιοθήκης, παρά το κλίμα φόβου και αβεβαιότητας που επικρατεί στους κόλπους της.

Για την αλλαγή του θεσμικού καθεστώτος της Εθνικής Βιβλιοθήκης μίλησε στο «Ρ», ο Γιώργος Παρλαβάτζας, γραμματέας του Συλλόγου Εργαζομένων της ΕΒΕ: «Για τους εργαζόμενους της Βιβλιοθήκης το θεσμικό καθεστώς της ΕΒΕ είναι αδιαπραγμάτευτο. Η Εθνική Βιβλιοθήκη δεν είναι τίποτα άλλο από δημόσια περιουσία, ο δημόσιος χαρακτήρας της είναι αδιαπραγμάτευτος. Οι θησαυροί που φυλάσσονται σε αυτήν είναι ανεκτίμητοι και δεν μπορούν να ανήκουν πουθενά αλλού, παρά μόνο στους Ελληνες και το κράτος. Δεν μπορεί να τη διαχειριστεί, ο οποιοσδήποτε ιδιώτης και ένα διοικητικό συμβούλιο με θητεία τριετή, που όποτε αλλάζει κυβέρνηση ή ο υπουργός της ίδιας κυβέρνησης, να παραιτείται το διοικητικό συμβούλιο και να αναλαμβάνει κάποιο άλλο», λέει αρχικά ο γραμματέας του Συλλόγου.

Σχετικά με τον τρόπο που οι εργαζόμενοι «άκουσαν τα πρώτα καμπανάκια» για την ενδεχόμενη ιδιωτικοποίηση της ΕΒΕ, ο Γ. Παρλαβάτζας αναφέρεται σε ένα ανυπόγραφο έγγραφο με μια σειρά προτάσεων του υπουργείου Παιδείας, το οποίο δόθηκε σε ομάδα εργασίας που συστήθηκε για το συγκεκριμένο θέμα από το ίδιο το υπουργείο. Μια από αυτές τις προτάσεις ανέφερε ότι τα οικονομικά της Εθνικής Βιβλιοθήκης θα αποτελούν αρμοδιότητα του ελέγχου ορκωτών λογιστών. «Ολοι ξέρουμε ότι οι ορκωτοί λογιστές ελέγχουν μόνο ιδιώτες και νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. Αυτό ήταν κάτι που μας ανησύχησε. Σε εμάς υπάρχει απόλυτη διαφάνεια ως δημόσια υπηρεσία, τα οικονομικά ελέγχονται και υπογράφονται από το συμβούλιο, πηγαίνουν στον υπουργό, ο οποίος τα υπογράφει κι αυτός με τη σειρά του. Αν κάτι πρέπει να ελεγχθεί, υπάγεται στις αρμοδιότητες του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους», τονίζει ο γραμματέας του Συλλόγου.

Αλλη μια πρόταση αναφερόταν στα νέα τμήματα που σχεδιάζεται να δημιουργηθούν, των οποίων οι διευθυντές που θα οριστούν θα πρέπει να έχουν τριετή προϋπηρεσία στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα. «Αυτό αντίκειται στο δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, δεν εμπίπτει σε αυτόν. Για όλα τα παραπάνω, εμείς θεωρήσαμε ότι τίθεται θέμα νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου. Βέβαια, όλοι το γνωρίζουμε ότι υπάρχει νομικό κώλυμα, το οποίο έγκειται στην υποχρέωση της συνέχισης των δημοσίων υπηρεσιών. Δηλαδή, καμία δημόσια υπηρεσία δεν μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί, να μετατραπεί σε ΝΠΙΔ, αν δεν προηγηθεί ένα μεταβατικό στάδιο. Το ΝΠΔΔ δεν είναι παρά το σκαλοπάτι για την ιδιωτικοποίηση της Εθνικής Βιβλιοθήκης».

Εξάλλου, όπως επισημαίνουν οι εργαζόμενοι, «αυτό το έργο το έχουν ξαναδεί, απλά οι πρωταγωνιστές ήταν διαφορετικοί». Και υπενθυμίζουν την περίπτωση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που σε μια νύχτα μετατράπηκε σε πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. «Στην ουσία τίθεται θέμα εμπορευματοποίησης της ΕΒΕ. Είναι ξεκάθαρο ότι σκοπός κάθε ιδιώτη είναι το κέρδος. Η ανιδιοτέλεια της ΕΒΕ ως δημόσιας υπηρεσίας θα πάψει να υπάρχει», τονίζει ο Γ. Παρλαβάτζας.

Κατόπιν αυτών των εξελίξεων ο Σύλλογος Εργαζομένων συναντήθηκε - αντί του υπουργού Παιδείας - με την κ. Μάνεση, ειδική γραμματέα του υπουργείου Παιδείας. «Στο ερώτημά μας -αναφέρει ο γραμματέας του Συλλόγου- αν προτίθεται το υπουργείο να αλλάξει το νομικό πλαίσιο της ΕΒΕ, η κα Μάνεση μας απάντησε ότι εξετάζονται όλες οι απόψεις, όλες οι προτάσεις και το υπουργείο δεν έχει αποφασίσει ακόμα... Επίσης μας είπε ότι είναι θέμα των νομικών και ό,τι γίνει θα αποφασιστεί, αφού πρώτα μελετηθούν οι συστάσεις της ομάδας εργασίας. Η ομάδα εργασίας από ό,τι γνωρίζουμε έχει ήδη ολοκληρώσει το έργο της. Ως εκ τούτου δεν πήραμε καμία ξεκάθαρη απάντηση από το υπουργείο για το τι πρόκειται να γίνει, αν τελικά θα αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο της Εθνικής Βιβλιοθήκης».

Για τη μελέτη του συγκεκριμένου θέματος από τα μέλη της ομάδας εργασίας έχουν υποβληθεί σχετικές προτάσεις. Η αναλογία των δύο προτάσεων που έχουν κάνει τα οχτώ μέλη της ομάδας, είναι 5 - 3. Δηλαδή πέντε μέλη πρότειναν για λόγους... ευελιξίας, τη μεταβολή του νομικού καθεστώτος της ΕΒΕ σε ΝΠΔΔ. Τρία μέλη - ο Αντώνης Μπασπάνος πρόεδρος του Συλλόγου, η Μ. Κεφαληναίου διευθύντρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης, η οποία αρχικά δεν ήταν στην ομάδα εργασίας και συμμετείχε κατόπιν δικής μας πρωτοβουλίας, καθώς και η τμηματάρχης των Βιβλιοθηκών του υπουργείου Παιδείας - πρότειναν τη διατήρηση του νομικού καθεστώτος της ΕΒΕ ως δημόσιας αυτοτελούς υπηρεσίας σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης, υπαγόμενης στον υπουργό. Αυτές οι προτάσεις τώρα πρόκειται να πάνε στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή του υπουργείου Παιδείας».

Οπως επισημαίνει και ο Σύλλογος Εργαζομένων της ΕΒΕ σε υπόμνημά του προς το υπουργείο Παιδείας, για το νομικό καθεστώς της ΕΒΕ ως δημόσια υπηρεσία, βάσει του Ν.814/1943, άρθρο 1, «δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ιδεωδέστερη νομική μορφή από τη σημερινή για τους εξής λόγους: προστατεύει καλύτερα από οποιοδήποτε άλλον τους θησαυρούς της, οι οποίοι ανήκουν από το 1832 στην "κυριότητα του κράτους" και ως εκ τούτου δεν μπορούν να διατεθούν σε νομικά πρόσωπα. Τα πολυπρόσωπα συλλογικά όργανα διοίκησης των νομικών προσώπων, με τις συνεχείς εναλλαγές τους από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, δεν εγγυώνται την προστασία των θησαυρών. Το σημερινό νομικό καθεστώς βοηθάει, με την ευελιξία που διαθέτει -έχει επιτρέψει με πολλές αποφάσεις του νομικού συμβουλίου του κράτους- να διενεργεί αγορές, δωρεές, να δέχεται κληρονομιές και να διαθέτει το δικό της (της ΕΒΕ) προϋπολογισμό, στοιχεία βασικά για την εξέλιξή της».

Ο Σύλλογος Εργαζομένων της ΕΒΕ έχει ήδη ενημερώσει για την ενδεχόμενη αλλαγή του νομικού της καθεστώτος, όλα τα πολιτικά κόμματα, τα ΜΜΕ και στη συνέχεια αποσκοπεί στην ενημέρωση όλων τους επιστημονικών φορέων στην Ελλάδα, αλλά και διεθνών οργανισμών. Τη συμπαράσταση στα αιτήματα του Συλλόγου Εργαζομένων της ΕΒΕ εκφράζει η Ενωση Βιβλιοθηκαρίων, η οποία έχει δηλώσει την αντίθεσή της στην αλλαγή του νομικού καθεστώτος. Να σημειωθεί ότι μέχρι και σήμερα έχουν κατατεθεί τρεις Ερωτήσεις στη Βουλή (δύο από το ΚΚΕ - η μια είναι Επίκαιρη - και άλλη μια από το ΣΥΝ).

Ενας από τους διεθνής οργανισμούς που έχει ενημερώσει ο Σύλλογος, είναι και η Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεων Βιβλιοθηκών και Ινστιτούτων (IFLA). Οπως αναφέρει η IFLA η πλειοψηφία των Εθνικών Βιβλιοθηκών του κόσμου είναι κρατικές. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές από αυτές: οι τρεις Εθνικές Βιβλιοθήκες των Ηνωμένων Πολιτειών (Βιβλιοθήκη Κογκρέσου, Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη, Αγροτική Εθνική Βιβλιοθήκη), οι Εθνικες Βιβλιοθήκες Ιαπωνίας, Γαλλίας, Ολλανδίας, Γερμανίας, Βελγίου, Πορτογαλίας, Σουηδίας, Νορβηγίας και πάρα πολλές άλλες.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης άλλο ένα στοιχείο της IFLA, σύμφωνα με το οποίο οι εθνικές βιβλιοθήκες που είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ανήκουν στις τριτοκοσμικές χώρες...

Η αβεβαιότητα και οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η ΕΒΕ με την πιθανή αλλαγή του θεσμικού της πλαισίου είναι απλά το «κερασάκι στην τούρτα». Το κτίριο, οι εργαζόμενοι, οι θησαυροί που φυλάσσονται σ' αυτήν, έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά, εδώ και χρόνια, με δεκάδες προβλήματα. Η έλλειψη χώρου και προσωπικού, τα πενιχρά οικονομικά, αλλά και οι ζημιές που προκάλεσε ο σεισμός του '99 είναι μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά.

Οταν ξεκίνησαν οι εργασίες για την ανέγερση του κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, το 1888, είχε ως προοπτική να συμπεριληφθούν περίπου 700.000 τόμοι βιβλίων. Αυτή τη στιγμή, στην Εθνική Βιβλιοθήκη φυλάσσονται τρία εκατομμύρια τόμοι βιβλίων και φυλάσσονται σε 25 χιλιόμετρα ράφια. Για να «ανακουφιστεί» προσωρινά η Βιβλιοθήκη, απαιτούνται τουλάχιστον 50 χιλιόμετρα ράφια. Και αν μιλήσουμε για τα επόμενα 50 χρόνια - «πρέπει να μιλάμε για τόσο μακριά», όπως επισήμαναν και οι εργαζόμενοι της ΕΒΕ - απαιτούνται το λιγότερο 100 χιλιόμετρα ράφια.

Αυτές οι εκατοντάδες χιλιάδες βιβλίων στοιβάζονται αυτή τη στιγμή σε όποιο χώρο του κτιρίου θεωρείται εκμεταλλεύσιμος, με αποτέλεσμα «το κτίριο, τα βιβλία να ασφυκτιούν». Οι διάδρομοι της Βιβλιοθήκης έχουν μετατραπεί σε γραφεία, για να εξυπηρετείται το αναγνωστικό κοινό.

Τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα επιδεινώθηκαν με τον καταστροφικό σεισμό του προηγούμενου Σεπτέμβρη και μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία εργασία αποκατάστασης των ζημιών που προκάλεσε ο σεισμός. Δεκατέσσερις μήνες μετά, ο πέμπτος όροφος του κτιρίου, ο οποίος έχει υποστεί ζημιές, παραμένει κλειστός για το αναγνωστικό κοινό, με αποτέλεσμα να μην εξυπηρετούνται οι αναγνώστες βασικών επιστημών, όπως οικονομία, τεχνολογία, εκπαίδευση και άλλα. Ενώ το γραφείο, στο οποίο συναντήθηκε ο «Ρ» με τους εργαζόμενους της ΕΒΕ, μετά το σεισμό κρίθηκε επικίνδυνο...

«Αυτό είναι αποτέλεσμα της γραφειοκρατίας. Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, αν δεν πάρουν απόφαση τα υπουργεία Πολιτισμού και Παιδείας, ο ΟΣΚ και διάφοροι άλλοι φορείς που εμπλέκονται», τονίζουν οι εργαζόμενοι.

Ομως, τα προβλήματα που υπάρχουν στην ΕΒΕ δε σταματούν εκεί. Οπως μας ενημέρωσαν οι εργαζόμενοι, πριν μια εβδομάδα, μετρήθηκε υγρασία σε χώρους του υπογείου που έφτασε το 74%, με την πρώτη μεγάλη βροχή η υγρασία έφθασε το 94%, ενώ κάποιες φορές έχει μετρηθεί υγρασία μέχρι και 120%. Σε μια άλλη αίθουσα της Βιβλιοθήκης, οι εργαζόμενοι παλεύουν για την επισκευή και τη διόρθωση της οροφής, εδώ και μια δεκαετία, για την ώρα «τρέχουμε με τους κουβάδες, όπου στάζει και μαζεύουμε το νερό».

Ομως, πέρα από τα κτιριακά προβλήματα, οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν άλλο ένα μεγάλο και καίριο πρόβλημα: Την έλλειψη προσωπικού, αλλά και την επιμόρφωση των νυν υπαλλήλων της. Οι ανάγκες για την κάλυψη θέσεων και την καλύτερη λειτουργία των χώρων της ΕΒΕ απαιτούν τουλάχιστον 300 υπάλληλους. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν μόνο 80 υπάλληλοι, που ασχολούνται από την εξυπηρέτηση του κοινού μέχρι και τη γραφική και διοικητική δουλιά. Το Τμήμα Συντήρησης - του οποίου «η επέμβαση είναι ακαριαία σε οποιαδήποτε φθορά σημειωθεί σε κάποιο από τα 3 εκατομμύρια βιβλία από την υγρασία ή οποιοδήποτε άλλο λόγο», λειτουργεί μόνο με έξι ανθρώπους: Δύο βιβλιοδέτες, δύο συντηρητές, ένα φωτογράφο και τον προϊστάμενο του τμήματος!

Να σημειωθεί ότι η ΕΒ λειτουργεί με νόμο του 1943, ο οποίος - όπως είναι φυσικό - δεν προβλέπει επιμέρους ειδικότητες σαν αυτές των συντηρητών, χειριστών Η/Υ, βιβλιοθηκονόμων ακόμα και των λογιστών και οι εργαζόμενοι ζητούν να «αναπαλαιωθεί».

Ο τακτικός προϋπολογισμός, που προβλέπεται για την ΕΒΕ, είναι πενιχρός. Για το 2001, ο προϋπολογισμός αναλογεί σε 140 εκατομμύρια δραχμές, από τα οποία «περίπου τα 80 εκατομμύρια δίνονται σε ενοίκια για δύο άλλα κτίρια που έχουμε νοικιάσει ως αποθήκες για την κάλυψη αναγκών μας. Τα χρήματα που μένουν για άλλες πάγιες ανάγκες (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ) είναι πολύ λίγα και ακόμα λιγότερα είναι αυτά που διατίθενται σε αγορές βιβλίων», λέει ο Γ. Παρλαβάτζας.

Και συνεχίζει: «Τα προβλήματα είναι χρόνια και έχουν τεθεί υπόψη του υπουργείου Παιδείας κατ' επανάληψη, χωρίς όμως να γίνει τίποτα. Επί μια πενταετία ήμασταν χωρίς τακτικό διευθυντή και η ΕΒΕ λειτουργούσε. Ενας αναπληρωτής διευθυντής δεν μπορεί να πάρει καίριες αποφάσεις. Πέντε χρόνια η Βιβλιοθήκη λειτουργεί με την ευσυνειδησία και την ευαισθησία των υπαλλήλων της. Το '98 η ΕΒΕ ήταν χωρίς τακτικό προϋπολογισμό, γιατί, ενώ είχε βγει από το κράτος, δεν υπήρχε διευθυντής και εφορευτικό συμβούλιο για να τον υπογράψει».

Η ανέγερση νέου κτιρίου, όπου θα στεγαστεί ένα μέρος της ΕΒΕ, αποτελεί πάγιο αίτημα του Συλλόγου Εργαζομένων της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Να σημειωθεί ότι πριν δύο χρόνια παραχωρήθηκε στην ΕΒΕ, έκταση 51 στρεμμάτων στην Πανεπιστημιούπολη για την ανέγερση νέου κτιρίου. «Ελπίζουμε αυτή τη φορά οι διαδικασίες για την ανέγερση ενός νέου και σύγχρονου κτιρίου να προχωρήσουν σύντομα και να μη σκαλώσουν σε κάποιο υπουργικό συρτάρι», εύχονται οι εργαζόμενοι.