Ρωσία, αυτόνομη επαρχία Χαντί - Μανσίνσκ, πόλη Σουργκούτ.

Από το 1964 έως σήμερα κύλησε πολύ νερό στον ποταμό Ομπ που διασχίζει την ευρύτερη περιοχή, συγκεντρώνοντας τα νερά εκατοντάδων παραποτάμων μέχρι να χυθεί στη θάλασσα του αρκτικού κύκλου. Πολύ, όμως, ήταν και το πετρέλαιο κι ακόμα περισσότερο το φυσικό αέριο που από τότε ρέει στους αγωγούς που το μεταφέρουν στις δυτικές περιοχές της Ρωσίας κι από κει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι περίπου 5.000 κάτοικοι του 1960 είδαν τον πληθυσμό τους να εκτινάσσεται στις 300.000. Και η φυλή των Χαντί - μία από τις δύο παλαιότερες στην περιοχή - μετρά ήδη δίπλα της 108 φυλές από κάθε γωνιά της Ρωσίας. Πολλά άλλαξαν, πιο σημαντικά αυτά που ανατράπηκαν σε μια πορεία 50 χρόνων, ειδικά μετά την επικράτηση της αντεπανάστασης, το 1991. Αυτό που δεν μπορεί να αλλάξει είναι η βάση που οικοδόμησαν χιλιάδες κομσομόλοι που κατέφθαναν τη δεκαετία του '60 στην περιοχή για να συμβάλουν στο χτίσιμο εκ του μηδενός πόλεων και βιομηχανικών συγκροτημάτων. Μια βάση που ακόμα και στη διάρκεια ενός εξαιρετικά σύντομου ταξιδιού - μόλις μιας μέρας - είναι ορατή στον επισκέπτη. Είναι η οργανωμένη στις λεπτομέρειές της χωροταξία, είναι μια πολεοδομία που για το χτίσιμο της νέας πόλης πρόβλεψε κι έχτισε πρώτα τα σχολεία, τη βιβλιοθήκη, το νοσοκομείο, το θέατρο, τις κατοικίες και απέραντα πάρκα.

Αυτή η περιοχή φιλοξένησε την προηγούμενη Κυριακή, 7 Σεπτέμβρη, την αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, αποτελούμενη από την Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ και Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κόμματος και τον Ελισαίο Βαγενά, μέλος της ΚΕ και υπεύθυνο του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Κόμματος, που έφτασε εκεί με πρόσκληση των τοπικών αρχών για να πάρει μέρος σε εκδήλωση για την αποκάλυψη αναμνηστικής πλάκας για τον Γενικό Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ την περίοδο 1931-1956 Νίκο Ζαχαριάδη. Την αντιπροσωπεία υποδέχτηκαν ο Μιζγκούλιν Ντμίτρι, βουλευτής της Αυτόνομης περιοχής του Χαντί-Μανσίνσκ, ο Πελέβιν Αλεξαντρ, αναπληρωτής επικεφαλής της Διεύθυνσης της πόλης και ο Βασίλι Τουλενκόφ, υποδιευθυντής, επικεφαλής του τμήματος δασικής οικονομίας και δασικοβιομηχανικού συγκροτήματος της Αυτόνομης περιοχής του Χαντί - Μανσίνσκ, ενώ παραβρέθηκαν εκπρόσωποι του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΚΕΚΡ) και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ). Παρόντες, επίσης, ήταν μέλη της οικογένειας του Νίκου Ζαχαριάδη, ο γιος του Σήφης με την κόρη του Ρούλα και τον Αντουάν, γιο του Κύρου.

Η εκδήλωση έγινε στο δασαρχείο της πόλης, όπου ο Νίκος Ζαχαριάδης ήταν διευθυντής από το 1962 έως και το 1964. Στην αναμνηστική πλάκα που τοποθετήθηκε εκεί αναφέρονται οι ημερομηνίες που ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν Γραμματέας του Κόμματος και αυτές που διηύθυνε τη δασική υπηρεσία. Στη βάση της υπάρχει η φράση από το τελευταίο γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη: «Την τιμή κανένας δεν μπορεί να σου την αφαιρέσει. Την τιμή μπορείς μονάχα να τη χάσεις».

Στη διάρκεια της επίσκεψης, η αντιπροσωπεία του ΚΚΕ επισκέφθηκε το σπίτι όπου έζησε ο Νίκος Ζαχαριάδης, πήρε μέρος στη φύτευση μιας δενδροστοιχίας που πήρε το όνομα του Νίκου Ζαχαριάδη, στο πάρκο που είναι το άγαλμα του Δημητρόφ. Επισκέφθηκε, επίσης, τμήμα της δασικής έκτασης που καλύπτει το Σουργκούτ και παρακάθισε σε δείπνο που παρέθεσε η διεύθυνση της πόλης (αντίστοιχο του δικού μας Δήμου), ενώ το βράδυ του Σαββάτου παρατέθηκε προς τιμήν της γεύμα στο σπίτι οικογένειας Ποντίων που μένουν στην πόλη. Στο σύνολο των εκδηλώσεων παραβρέθηκε και αντιπροσωπεία φίλων και μελών του ΚΚΕ που ταξίδεψαν από την Ελλάδα στο Σουργκούτ ειδικά γι' αυτήν την εκδήλωση. Τα σχετικά ρεπορτάζ έχουν ήδη δημοσιευθεί στον «Ριζοσπάστη». Δημοσιεύουμε σήμερα και ολόκληρη την ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα που έγινε στη διάρκεια της εκδήλωσης στο Δασαρχείο.

Κεντρική ομιλήτρια στην εκδήλωση για τον Νίκο Ζαχαριάδη, που έγινε στο Σουργκούτ στις 7 Σεπτέμβρη, ήταν η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κόμματος. Παραθέτουμε σήμερα το πλήρες κείμενο της ομιλίας της:

«Με σεβασμό και συγκίνηση βρισκόμαστε εδώ που ο Νίκος Ζαχαριάδης έζησε για πολλά χρόνια, ως εξόριστος και διαγραμμένος από το ΚΚΕ, με βαριές κατηγορίες για κάποιον που διετέλεσε για 25 χρόνια Γενικός Γραμματέας της ΚΕ. Εδώ που τέλειωσε οδυνηρά η μακρόχρονη, γεμάτη ιστορικούς αγώνες ζωή του, αφοσιωμένη αταλάντευτα στα δικαιώματα της εργατικής τάξης, του εργαζόμενου λαού, την 1 Αυγούστου του 1973. Ομως από το 2011 δεν τον συνοδεύει καμία ποινή, καμία καθαίρεση και υποψία, καθώς το 2011 αποκαταστάθηκε όχι μόνο ως μέλος του Κόμματος, αλλά και στη θέση του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, απαλλαγμένος από συκοφαντικές και ανυπόστατες κατηγορίες.

Είμαστε εδώ για να θυμίσουμε ότι πριν από 3 χρόνια η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, ύστερα από συζήτηση στην οποία πήραν μέρος τα μέλη του Κόμματος, ακούσαμε τη γνώμη φίλων και οπαδών σε δημόσιες εκδηλώσεις, καταλήξαμε, με συντριπτική πλειοψηφία ψήφων, σε μια απόφαση που πολλοί την περίμεναν και την περιμέναμε μαζί εδώ και χρόνια. Πρόκειται για την απόφαση αποκατάστασης του Νίκου Ζαχαριάδη όπως ήδη σημειώσαμε.

Αυτή η απόφαση, που είναι καρπός συλλογικής και μακρόχρονης ιστορικής έρευνας, με μελέτη όλων των ιστορικών αρχείων που είχαμε στη διάθεσή μας, χωρίς βεβαίως να εξαλείφει, όμως απαλύνει, τη στενοχώρια μας για το γεγονός ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης έμεινε εξόριστος, για πολλά χρόνια, εδώ στο Σουργκούτ, μακριά από τους συντρόφους, χωρίς καταμερισμό δουλειάς, συμβολής στο ΚΚΕ.

Εδώ σ' αυτό το έδαφος, θυμόμαστε ακόμα πιο έντονα, πόσο επέμενε ότι οι κατηγορίες ήταν άδικες, και πολιτικά λαθεμένες, εδώ μπορούμε να αναλογιστούμε το βαθύ του πόνο, τον πιο ανυπόφορο πόνο που μπορεί να νιώσει ένας κομμουνιστής. Ο ταξικός αντίπαλος σε πεισμώνει, σε θυμώνει, σε ατσαλώνει και όταν πονάς από τα αφόρητα βασανιστήριά του. Αλλά ο ψυχικός πόνος, όταν σε αδικεί το κόμμα που αγάπησες, σε τίμησε και το τίμησες, αυτός ο πόνος δε συγκρίνεται με κανένα σωματικό.

Ομως, ο Νίκος Ζαχαριάδης είχε και συνείδηση και θάρρος, ως την τελευταία του στιγμή να πιστεύει στο ΚΚΕ, στον επιστημονικό σοσιαλισμό, στη σοσιαλιστική πατρίδα, η εντολή του ήταν μια: ποτέ, καμία ενέργεια και από την πλευρά αυτού που αδικήθηκε, δεν πρέπει να αφήνει περιθώρια να κτυπηθεί το Κόμμα, ο κομμουνισμός, ο αγώνας για το σοσιαλισμό.

Τα παρακάτω τελευταία λόγια του αποδείχνονται εξαιρετικά επίκαιρα:

"Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου. [...] Το ΚΚΕ πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε γιατί αφτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό. [...] Το γράμμα αυτό το γράφω για να βουλώσω το στόμα σ' όλους αφτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές".

Ολοι και όλες ξέρουμε τη διαδρομή ζωής του Νίκου Ζαχαριάδη. Σεβόμενη το χρόνο αλλά και τον κυρίως λόγο που βρισκόμαστε εδώ, θέλω εκ μέρους της ΚΕ να περιοριστώ σε ορισμένα ζητήματα από τα πολλά και σημαντικά που υπάρχουν, να εξηγήσουμε γιατί άργησε η αποκατάστασή του, γιατί αποκαταστάθηκε. Το πιο σημαντικό είναι να μην ξεχάσουμε τα συλλογικά συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτό το ιστορικό κομματικό δράμα.

Σίγουρα άργησε η αποκατάστασή του, ωστόσο εδώ και πολλά χρόνια ιδιαίτερα από το 1973 και 1974 και μετά είχαν αλλάξει ορισμένα πράγματα στο Κόμμα, η στάση απέναντι στον Ζαχαριάδη ήταν στην πράξη διαφορετική από την καθοδήγηση του Κόμματος και από πολλά μέλη του Κόμματος και όχι μόνο.

Η καθοδήγηση του Κόμματος, από το 1973 και μετά, είχε μια διαφορετική στάση απέναντι στον Νίκο Ζαχαριάδη, κατανοούσε ότι έπρεπε να ξεκινήσει η διαδικασία αποκατάστασης, μέσα από τη συλλογική εξέταση της ιστορικής περιόδου που τον αφορούσε, και όχι ως ένα μεμονωμένο πρόσωπο αλλά ως Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ.

Από το 1974 και μετά που το Κόμμα κατάκτησε τη νόμιμη δράση του, προβάλλονταν ορισμένες σημαντικές στιγμές από τη δράση του Νίκου Ζαχαριάδη, κυρίως κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στο πλαίσιο της προσπάθειας που έκανε το Κόμμα, ύστερα από 27 χρόνια παρανομίας, να απαιτήσει την απόδοση τιμής στην Εθνική Αντίσταση που διώχθηκε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα. Να εκτιμηθεί η προσφορά των επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών που συνέβαλαν, να καταξιωθεί ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Κόμματος, που ήταν και ο βασικός αιμοδότης των ελληνικών θυσιών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Θυμίζουμε ότι σε μια δύσκολη για το Κόμμα περίοδο και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, το 1991, όταν οι πάντες κατηγορούσαν το σοσιαλισμό - κομμουνισμό, όταν Κομμουνιστικά Κόμματα αναγορεύονταν με συνοπτικές διαδικασίες εκτός νόμου, όταν άλλα αυτοδιαλύονταν, το ΚΚΕ πήρε την πρωτοβουλία να μεταφερθεί η σορός του στην Ελλάδα, από το Σουργκούτ σε μόνιμο τάφο στην Αθήνα.

Βεβαίως, εκκρεμούσαν αναπάντητα ερωτήματα και απορίες, υπήρχαν άγνωστες, ευρύτερα, σελίδες γύρω από την υπόθεση του Νίκου Ζαχαριάδη που οδήγησαν στη διαγραφή του, στην πολιτική του εξορία.

Μετά το 1991, ξεκινήσαμε αυτήν την προσπάθεια. Από την πρώτη στιγμή, ξεκαθαρίσαμε ότι η εξέταση της υπόθεσης Ζαχαριάδη θα γινόταν με τρόπο που δε θα μπορούσε να αμφισβητηθεί ιστορικά, δε θα ήταν μια συναισθηματική τοποθέτηση ούτε κάτω από σκοπιμότητες. Δε θα ήταν μια αποκατάσταση απλώς γιατί αρκετοί πίεζαν για κάτι τέτοιο, θα ήταν μια αποκατάσταση απόλυτα δεμένη με την Ιστορία του Κόμματος, όπως απόλυτα δεμένη ήταν η ζωή του Ζαχαριάδη με το ΚΚΕ και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

Tο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚKE Β΄ τόμος, που αφορά στην περίοδο 1949 - 1968 αναφέρει: "Η ιστορική έρευνα οφείλει να εξετάζει την ηγετική προσωπικότητα του Ν. Ζαχαριάδη και τη διαμόρφωση της στρατηγικής και της λειτουργίας του ΚΚΕ στις συνθήκες της εποχής του. Είναι αντιεπιστημονικό να αφαιρούνται από την έρευνα οι ιστορικές συνθήκες ανάπτυξης και ωρίμανσης του ΚΚΕ, οι συνθήκες ανάπτυξης και ωρίμανσης του Ν. Ζαχαριάδη ως κομμουνιστή ηγέτη".

Εξετάζοντας την περίπτωση του Νίκου Ζαχαριάδη ξέραμε από την αρχή ότι είχαμε απέναντί μας να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα: Το διαχωρισμό αρκετών κομμουνιστών ή πρώην κομμουνιστών, ανάμεσα σε εκείνους που τον λάτρεψαν και σε εκείνους που τον μίσησαν, ή εν πάση περιπτώσει έλεγαν ότι ο ρόλος του ήταν επιζήμιος. Απορρίψαμε αυτόν τον διαχωρισμό, γιατί δεν ήταν επιστημονικός, αντικειμενικός, έκρυβε πολλά ουσιαστικά πράγματα, ήταν επιφανειακός πάνω από όλα. Ακόμα και σήμερα, ο διαχωρισμός επιζεί, και κυρίως αναπαράγεται από νεότερους ιστορικούς που στηρίζουν το καπιταλιστικό σύστημα και μέσα από την Ιστορία. Επίσης, από άλλους που παραβλέπουν τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα και συγκεκριμένες καταστάσεις, λειτουργούν μεταφυσικά, δεν παίρνουν υπόψη ούτε τις σύγχρονες εξελίξεις που έχουν ρίζα και πηγή το παρελθόν.

Το κυριότερο, όμως, υπάρχουν υποκριτές λάτρεις του Ζαχαριάδη που σκόπιμα προσεγγίζουν επιλεκτικά την προσφορά του, διαλέγουν μια φράση, ένα κομμάτι από ομιλίες του, προκειμένου να δικαιολογήσουν το συμβιβασμό τους, προβάλλοντας ως επιλογές του Νίκου Ζαχαριάδη που στο κάτω - κάτω δεν ήταν προσωπικές, ήταν συλλογικές και μάλιστα συνδέονταν και με τις στρατηγικές επιλογές του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Αλλοι χρησιμοποιούν την τραγική περίπτωση του Νίκου Ζαχαριάδη για να χτυπήσουν το σοσιαλισμό, για να υποστηρίξουν ότι ο αγώνας αυτός είναι μάταιος και άγονος, είναι προτιμότερο να είσαι ερασιτέχνης κομμουνιστής στον καπιταλισμό.

Ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν, άλλοι ηθελημένα, συνειδητά και άλλοι γιατί δεν ψάχνουν και δε βαθαίνουν στα ιστορικά γεγονότα, ότι ο Ζαχαριάδης διαγράφηκε από ανταγωνιστές στο αξίωμα του Γραμματέα, θέλοντας να υποστηρίξουν ότι σε όλα τα κόμματα, τάχα, συμβαίνουν τα ίδια, η διαμάχη είναι για την "καρέκλα".

Ξεχνάνε όμως ότι η "καρέκλα" στο ΚΚΕ είναι γεμάτη καρφιά, ο αντίπαλος προσπαθεί να την πριονίζει, η ιδιότητα του στελέχους του ΚΚΕ δεν είναι μια ζωή δημόσιων σχέσεων, ψηφοθηρίας, είναι εκτός από ωραία και αφάνταστα δύσκολη, όχι μόνο σε δύσκολες περιόδους αλλά και σε αυτές που θεωρούνται σχετικά πιο ήρεμες.

Δεν ακολουθήσαμε ούτε το δρόμο του μηδενισμού του Ζαχαριάδη, που έγινε στο παρελθόν και τον αδίκησε τόσο, μέχρι τον τραγικό θάνατό του, αλλά ούτε και το δρόμο της εξιδανίκευσης. Αλλωστε, δεν έχουμε το δικαίωμα να εξιδανικεύουμε ούτε την ιστορική πορεία του ΚΚΕ, ανεξάρτητα του ότι ουδέποτε πρόδωσε, ουδέποτε λύγισε, ανεξάρτητα αν έδωσε εκατοντάδες χιλιάδες θύματα στον εργατικό - λαϊκό αγώνα και θα συνεχίσει να δίνει, όσο χρειάζεται και όταν χρειάζεται.

Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ εκτιμά θετικά τη συνεισφορά του Ν. Ζαχαριάδη ως κομμουνιστή ηγέτη και τον αποκαθιστά από τη συκοφαντική κατηγορία που συνόδεψε για πολλά χρόνια τη δεξιά οπορτουνιστική επιχειρηματολογία της 6ης Πλατιάς Ολομέλειας (1956) και άλλων Ολομελειών της ΚΕ, καθώς και των Πορισμάτων του 1964 και του 1967.

Η πιο μεγάλη προσφορά του Ν. Ζαχαριάδη συνίσταται ακριβώς σε εκείνο που μέχρι σήμερα του αμφισβητούν εχθροί και ανειλικρινείς φίλοι, οι οπορτουνιστές: Στη δημιουργία και δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), του κορυφαίου γεγονότος στην Ιστορία της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

Η επιλογή αυτή δεν ήταν αυθαίρετη, ήταν αναγκαία, ο αντίπαλος επέβαλε αυτήν την επιλογή από τη στιγμή που είχε αποφασίσει να μη ζήσει ούτε ένας κομμουνιστής στην Ελλάδα, από τη στιγμή που οι νικήτριες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις απέναντι στο γερμανικό φασιστικό άξονα, οργάνωναν την αντεπίθεση ψυχρού και θερμού πολέμου στην Ευρώπη και παγκόσμια. Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο έχουμε ανοδική πορεία σε δεκάδες τοπικούς πολέμους μέχρι σήμερα, για τους οποίος ο ένοχος είναι ένας: Ο ιμπεριαλισμός.

Ο αγώνας του ΔΣΕ δεν αφορούσε μόνο τις οξυμένες αντιθέσεις μέσα στην Ελλάδα, αλλά δεν ήταν εισαγόμενος, από αυτές προέκυπτε, αλλά ήταν ταυτόχρονα και διεθνιστικός καθώς αφορούσε εκτός από την αστική τάξη της χώρας και το νέο ιμπεριαλιστή σύμμαχό της τις ΗΠΑ. Ηταν και παραμένει ένας αγώνας που άφησε μεγάλης αξίας επαναστατικές παρακαταθήκες.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης έκανε σοβαρή προσπάθεια, ο αγώνας αυτός να πάρει υπόψη το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα. Στην προσφορά του Ν. Ζαχαριάδη, επίσης, ανήκει η αταλάντευτη στάση του στη δημιουργία και ανάπτυξη των Κομματικών Οργανώσεων του ΚΚΕ στην Ελλάδα σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Αυτή η προσήλωσή του δεν υποχώρησε, παρά τα φοβερά μέτρα καταστολής του αστικού κράτους. Την κομματική οικοδόμηση δεν την έβλεπε βέβαια ως αυτοσκοπό, αλλά ως παράγοντα που μαζί με την επαναστατική επαγρύπνηση, την περιφρούρηση του ΚΚΕ, θα βοηθούσε να αναπτύσσεται κάθε δυνατότητα, και η πιο αδύναμη, να ανοίγει μια μικρή έστω, στην αρχή, χαραμάδα για τη νόμιμη δράση του ΚΚΕ, για τη δράση του γύρω από τα οξυμένα λαϊκά προβλήματα.

Στο Δοκίμιο κατέχει ξεχωριστή θέση η προσφορά του στην οικοδόμηση Κομματικών Οργανώσεων σε οποιεσδήποτε συνθήκες.

Ιδιαίτερα γίνεται μνεία για την 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ στις 10-14 Οκτώβρη του 1950.

Δυστυχώς, η προσπάθεια των στελεχών του Κόμματος με επικεφαλής τον Ζαχαριάδη για τη συσπείρωση των γραμμών του, για τη μέγιστη μαχητικότητα και όχι την υποταγή στις πιέσεις του αντίπαλου, αποκλήθηκε τότε από μερίδα στελεχών ως "ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς" για το οποίο ευθυνόταν, όπως ισχυρίστηκαν, ο Ν. Ζαχαριάδης. Αποτέλεσε μια κρίσιμη στιγμή μέσα από την οποία προέκυψε το πρόβλημα των γνωστών γεγονότων της Τασκένδης, στην 6η και 7η Ολομέλεια του 1956 και '57, αντίστοιχα, όπου ο Ν. Ζαχαριάδης επικρίθηκε για αντισοβιετισμό, κατηγορία που ήταν 100% ανυπόστατη. Αυτή η κατηγορία, δίπλα στις άλλες ανυπόστατες, βόλευε τους οπορτουνιστές, που εμφανίζονταν ως αντιζαχαριαδικοί και μόνο, έφερναν σε δύσκολη θέση τον Νίκο Ζαχαριάδη πώς να χειριστεί ζητήματα σε σοβιετικό έδαφος, που αφορούσαν πριν απ' όλα το ΚΚΕ, το ελληνικό κίνημα, την ίδια ώρα που χιλιάδες μέλη και στελέχη του Κόμματος, μικρά παιδιά ακόμα απολάμβαναν τη φιλοξενία και την εγκάρδια αλληλεγγύη του σοβιετικού λαού, έπαιρναν και αυτοί μέρος στη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Εμείς οι Ελληνες κομμουνιστές και κομμουνίστριες, έχουμε χρόνια τώρα διαπαιδαγωγηθεί από το Κόμμα μας να μη χαριζόμαστε πουθενά, να κάνουμε κριτική και σε άλλα Κομμουνιστικά Κόμματα, όμως έχουμε μάθει να βλέπουμε τις δικές μας ευθύνες πρώτα από όλα και μετά να κρίνουμε τους διεθνείς αρνητικούς παράγοντες που οπωσδήποτε έπαιξαν και αυτοί το ρόλο τους.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, όπως είναι γνωστό, παραδόθηκε από τις ελληνικές αρχές στους Γερμανούς και ήταν έγκλειστος στο Νταχάου για 4 χρόνια. Επομένως, ο ίδιος ήταν μακριά από τους χειρισμούς και τη στρατηγική που ακολούθησε το ΚΚΕ στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και στην υποτίμηση της ανάγκης να συνδεθεί αυτός με το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Ωστόσο, η κριτική που ασκεί η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη στον Νίκο Ζαχαριάδη είναι ότι με τον επάνοδό του στην Ελλάδα και ενώ είχε αυτή απελευθερωθεί, θα έπρεπε να ξεκινήσει συλλογική προσπάθεια αποτίμησης των λαθών που είχαν γίνει. Δεν μπορείς να συνεχίσεις μια πορεία ή να την αλλάξεις, αν το βλέπεις αυτό αναγκαίο, χωρίς να βγάλεις συμπεράσματα για το χτες ακόμα και για το προχτές.

Δεν αμφισβητείται η εξήγηση που έδωσε αργότερα ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης ότι δε μίλησε για τη λαθεμένη πολιτική γραμμή του Κόμματος, όταν γύρισε στην Ελλάδα, επειδή δεν ήθελε να κάνει τον έξυπνο, αλλά κι επειδή μία προσπάθεια απότομης αλλαγής στη στρατηγική του ΚΚΕ μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση του ίδιου και του ΕΑΜ, αφού το Κόμμα δεν ήταν έτοιμο να δεχτεί τη συγκεκριμένη επανεκτίμηση και αλλαγή γραμμής και μάλιστα όταν ανάλογες επιλογές είχαν γίνει και από άλλα κόμματα, με βάση τις συνθήκες στη χώρα τους. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν υποχρεωμένος να θέσει τις απόψεις του και να τις υποστηρίξει, δίχως να σημαίνει ότι σίγουρα θα έπειθε, με δεδομένο ότι η πολιτική γραμμή του ΚΚΕ περιείχε όλες τις αντιφάσεις της στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Στο δισταγμό του έπαιξε επίσης ρόλο και το γεγονός ότι η Σοβιετική Ενωση είχε απέναντί της πρωτόγνωρες, μεγάλες δυσκολίες στο εσωτερικό της και στις διεθνείς σχέσεις της. Η προσπάθειά του χρειαζότανε, άλλωστε ήταν μια περίοδος που ο αντίπαλος είχε ήδη βγάλει τα δόντια του, υπήρχαν περισσότερες αποδείξεις και κυρίως ορατές προειδοποιήσεις για το πώς θα πήγαιναν τα πράγματα μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχισε να γίνεται φανερό ότι ο ιμπεριαλισμός θα έκανε αντεπίθεση και μέρος της αντεπίθεσης θα ήταν η άσκηση πρωτοφανούς ιδεολογικής πίεσης στα Κομμουνιστικά Κόμματα, στο εργατικό κίνημα, προκειμένου να ενσωματωθεί, και να ανακοπεί η επέκταση του σοσιαλισμού στην Ευρώπη.

Το 1953, ο Νίκος Ζαχαριάδης συνέβαλε στη διαμόρφωση της σωστής στρατηγικής του Κόμματος με το Σχέδιο Προγράμματος που ενέκρινε η 4η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (12-14 Δεκέμβρη 1953), τέθηκε αναλυτικά η στρατηγική του ΚΚΕ. Το Σχέδιο καθόριζε το χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα ως σοσιαλιστικό, ωστόσο αναπαρήγαγε επιχειρήματα που δεν αντιστοιχούσαν στο σωστό συμπέρασμα.

Δυστυχώς, ταλαιπωρηθήκαμε για πάρα πολλά χρόνια από τη δυσκολία να ερμηνεύσουμε ως Κόμμα γιατί στην Ελλάδα καθυστέρησε η εκβιομηχάνιση που είχε επιπτώσεις και στη θέση της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Κοντά σ' αυτήν την αδυναμία, καλλιεργήθηκαν και άλλες, με αποκορύφωμα την απόφαση διάλυσης των Κομματικών Οργανώσεων του ΚΚΕ στην Ελλάδα, πράγμα που έγινε μετά τη διαγραφή του Ζαχαριάδη, μια απόφαση που βάρυνε και βαραίνει ίσως ακόμα στη δράση μας στην Ελλάδα.

Δεν θα επεκταθούμε σε άλλα ζητήματα παραπέρα. Αναφέραμε ενδεικτικά ζητήματα για τα οποία άδικα κατηγορήθηκε ο Ζαχαριάδης, και ζητήματα για τα οποία θα μπορούσε ο ίδιος να συμβάλει, αν όχι στην πρόληψη λαθών, στο βαθμό που αυτό για διεθνείς και εσωτερικούς λόγους ήταν δύσκολο, τουλάχιστον σε μια διαπάλη που θα γλίτωνε αρκετούς κομμουνιστές από τη "Λερναία Υδρα" του οπορτουνισμού. Για το ίδιο το Κόμμα και την ΚΕ του ήταν μια πολύ δύσκολη πορεία έρευνας, προσπάθειας αποκατάστασης του επαναστατικού του χαρακτήρα που κράτησε πολλά χρόνια. Να γιατί καθυστερήσαμε στο να αποκατασταθεί ο Νίκος Ζαχαριάδης, να γιατί η αποκατάστασή του έγινε με αντικειμενικά κριτήρια.

Η Πανελλαδική Κομματική Συνδιάσκεψη, που εξέτασε και σε ατομικό επίπεδο, στο πλαίσιο της συλλογικής ευθύνης, την υπόθεση του Νίκου Ζαχαριάδη, έχει όριο το τέλος του 1968. Κατά τη συγγραφή του τρίτου τόμου της Ιστορίας θα δώσουμε συνέχεια και στην υπόθεση Ζαχαριάδη μέχρι το θάνατό του, το 1973. Πάντα στηριγμένοι στα κομματικά αλλά και όλα τα μη κομματικά έγκυρα αρχεία, πάντα με στοιχεία, χωρίς υποκειμενισμό. Είναι βέβαιο πως ό,τι νέο και να προκύψει για τα χρόνια έως το θάνατό του, δε θα αλλάξει τη μεγάλη προσφορά του Νίκου Ζαχαριάδη, τα διδάγματα που προσφέρει η αποκατάστασή του».