Πέθανε ο Ιάνης Ξενάκης, σε ηλικία 78 χρόνων
Γεννημένος στη Βράιλα της Ρουμανίας το 1921 από Ελληνες γονείς, ο Ιάνης Ξενάκης μετά τα πρώτα παιδικά χρόνια στη Ρουμανία, τελείωσε το Γυμνάσιο της Κοργιαλενείου Σχολής Σπετσών και σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1940-46), ενώ συγχρόνως παίρνει μαθήματα αρμονίας και αντίστιξης από τον Αρ. Κουντούρωφ. Πάλεψε ενάντια στην Κατοχή της χώρας μας μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ, ενώ υπήρξε ανώτατο στέλεχος της θρυλικής ομάδας «Λόρδος Βύρων» του Ιερού Λόχου των σπουδαστών. Για την αντιστασιακή δράση του φυλακίστηκε από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς, αλλά και από τους Αγγλους. Στα Δεκεμβριανά, μαχόμενος περιφρουρώντας με τους συντρόφους του τα κτίρια του Πολυτεχνείου, τραυματίστηκε από όλμο, με αποτέλεσμα να χάσει το αριστερό μάτι του και να παραμορφωθεί το πρόσωπό του. Απειλούμενος με σύλληψη ο Ι. Ξενάκης διέφυγε στο Παρίσι, από όπου του απαγορευόταν να ξαναγυρίσει λόγω της ερήμην καταδίκης του σε θάνατο για λιποταξία. Ο συνθέτης έπρεπε να περιμένει πολλά χρόνια για να αρθεί η απαγόρευση (1974). Στη Γαλλία εγκαταστάθηκε το 1947 όπου εργάστηκε ως αρχιτέκτονας και, παράλληλα, συνέχισε τις σπουδές του στη μουσική, με σημαντικότερη την επαφή του με τον Ολιβιέ Μεσιάν. Κατά την περίοδο 1947 - 1959 συνεργάστηκε με το διάσημο Γάλλο αρχιτέκτονα Λε Κορμπιζιέ στο σχεδιασμό σημαντικών έργων. Το 1953 παντρεύτηκε τη Φρανσουάζ, δημοσιογράφο και συγγραφέα μυθιστορημάτων και βιογραφιών, με την οποία απέκτησε μία κόρη. Το 1965 πήρε τη γαλλική υπηκοότητα. Ως μαθηματικός και αρχιτέκτονας είχε χρησιμοποιήσει την ηλεκτροακουστική και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές για ορισμένες από τις συνθέσεις του.
Το πρώτο του μουσικό έργο - σταθμός (με το οποίο αποκηρύσσει τα προηγούμενα) είναι οι «Μεταστάσεις» (1954), για ορχήστρα, όπου αρχίζει να χρησιμοποιεί μαθηματικές και αρχιτεκτονικές έννοιες στη μουσική δομή, ερχόμενος σε αντίθεση με τον σειραϊσμό και την αντίληψη της γραμμικής κίνησης των μουσικών φθόγγων και προβάλλοντας την έννοια των ηχητικών επιφανειών: τις «ηχητικές μάζες» ή «γαλαξίες» όπως τις ονόμαζε. Ηταν αυτός που ασχολήθηκε συστηματικά με τη μεταφορά στη μουσική των μαθηματικών «Νόμων των πιθανοτήτων», ενώ επινόησε τον όρο «Στοχαστική μουσική», που βασίζεται στην ιδέα ανάπτυξης του ηχητικού υλικού με στατικούς μέσους όρους «προς ένα στόχο». Σαν βάση για τη μουσική του σύνθεση χρησιμοποίησε 15 τουλάχιστον μαθηματικές θεωρίες (κάποιες εμπνευσμένες και από άλλους κλάδους όπως αστρονομία, μοριακή βιολογία κ.ά.). Ανάμεσα στις συνθέσεις του, περιλαμβάνονται έργα ηλεκτροακουστικής μουσικής, τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα συνδυασμό μουσικής και φωτισμών, ενώ στο έργο του συνειδητά ενέταξε ήχους της φύσης και ανθρωπογενείς. Σε όλο του το έργο είναι εμφανής η λατρεία του προς την αρχαιοελληνική φιλοσοφία. Ανάμεσα στα 130 περίπου έργα του περιλαμβάνονται τα «Λιθόπρακτα»,«Ψάφπα», «Περσέφασσα», «Πλειάδες» κ.ά. Δίδαξε σύνθεση στη Σορβόνη, έδωσε πολλά σεμινάρια, και από το '66 διηύθυνε το Κέντρο Ερευνας για την Πρωτοποριακή Μουσική στο Παρίσι, ενώ ίδρυσε στην Ελλάδα το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Ερευνας, που αποτελούσε όνειρο της ζωής του.
Τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία, ενώ σε πρόσφατη τελετή, στις 23/1 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ηταν μια καθυστερημένη τιμή στον πρωτοπόρο καλλιτέχνη από τη χώρα που τον είχε διώξει, τον είχε πικράνει.
«Ενας πολύ σημαντικός δημιουργός του 20ού αιώνα έφυγε από τη ζωή. Μένει όμως το έργο του και η αγωνιστική προσφορά του στο λαό», τονίζει στη συλλυπητήρια δήλωσή της για το θάνατό του Ι. Ξενάκη η Γενική Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα. «Δόξασε την Ελλάδα», δήλωσε μεταξύ άλλων ο Μ. Θεοδωράκης για το χαμό του συνθέτη, «ενώ μέσα του η φλογερή του αγάπη γι' αυτήν, λόγω και των ιστορικών συνθηκών είχε μεταβληθεί σε ασήκωτο πόνο». Συλλυπητήριες δηλώσεις έκαναν επίσης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλος, οι Κ. Σημίτης, Κ. Καραμανλής, Ε. Βενιζέλος, κ.α.
Η σορός του θα αποτεφρωθεί σύμφωνα με επιθυμία του σε ειδική τελετή μεθαύριο Πέμπτη στη Γαλλία.
Μπορεί ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου να τιτλοφόρησε το πρόγραμμά του ως «Εκτός εαυτού», αλλά ήταν ο ίδιος, ήταν ο καλύτερος εαυτός του. Χωρίς φτηνούς εντυπωσιασμούς, με την καρδιά του ανοιχτή για την αναγκαία επικοινωνία, με τα μάτια ορθάνοιχτα να παρακολουθεί τον παλμό της εποχής του, με επίκαιρο χιούμορ, ήταν «οδηγός» στο μακρύ ταξίδι για την «Ιθάκη» της μουσικής του. Η κατάμεστη «Σφεντόνα», ως μια γροθιά, τραγούδησε μαζί του τραγούδια του νέου του δίσκου «Χαμένες αγάπες», παλιότερα αγαπημένα τραγούδια του, αλλά και λαϊκά. Ναι, ο ροκ μας τραγούδησε ζεϊμπέκικο και ήταν υπέροχος. Τρεις φορές το κοινό τον έβγαλε στη σκηνή μετά το φινάλε. Σ' ευχαριστούμε, Βασίλη.
Πέντε ενδιαφέροντα αφιερώματα περιλαμβάνει το φετινό 14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Κινηματογράφος και πραγματικότητα» που οργανώνουν το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και η ΓΓ Λαϊκής Επιμόρφωσης σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (12-17/2) στο Γαλλικό Ινστιτούτο (Σίνα 31).
Θα προβληθεί σε πρώτη ελληνική προβολή, παρουσία του δημιουργού, το εννιάωρο ντοκιμαντέρ του Κλοντ Λανζμάν «Shoah», με θέμα τη γενοκτονία των Εβραίων στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Λόγω της έκτασής του, η ταινία θα προβληθεί σε δύο μέρη (13, 14/2). Επίσης, θα προβληθούν και τρία, άγνωστα στην Ελλάδα, ντοκιμαντέρ του Λουί Μαλ.
Το αφιέρωμα στο ελληνικό ντοκιμαντέρ της δεκαετίας του '60 με τίτλο «Γόνιμη δεκαετία του '60», περιλαμβάνει τα πρώτα ντοκιμαντέρ γνωστών Ελλήνων δημιουργών, που αποτύπωσαν την ελληνική πραγματικότητα εκείνης της δύσκολης εποχής.
Την τιμητική του θα έχει και το λατινοαμερικάνικο ντοκιμαντέρ στο αφιέρωμα με τίτλο «Κοινωνία, ιστορία και κινηματογράφος στη Λατινική Αμερική», όπου, ανάμεσα σε δημιουργούς από την Αργεντινή, τη Βραζιλία και το Μεξικό, θα προβληθεί και μεγάλο μέρος της δουλιάς του Κουβανού Σαντιάγκο Αλβάρεζ.
Τέλος, θα προβληθούν και τα βραβευμένα ελληνικά ντοκιμαντέρ της περασμένης χρονιάς. Ολες οι προβολές ξεκινούν καθημερινά στις 5 μμ.
Βραδιά τιμής και μνήμης του αξέχαστου ποιητή Νίκου Καρούζου διοργανώνει η Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση στις 12/2 (8.30 μμ), στην αίθουσά της (Αιόλου 9 και Πανδρόσου, Μοναστηράκι). Θα μιλήσουν οι Τάσος Δενέγρης, Εκτωρ Κακναβάτος, Σάββας Μιχαήλ, Εύα Μπέη. Θα προβληθούν αποσπάσματα της εκπομπής της ΕΡΤ, «Μονόγραμμα» με τον Νίκο Καρούζο, σε σκηνοθεσία Κ. Αριστόπουλου και θα ακουστεί ηχογραφημένη απαγγελία ποιημάτων από τον ίδιο τον ποιητή.
Η ανέγερση κτιρίου όπερας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι ο σκοπός του ρεσιτάλ που θα δώσει η γνωστή σοπράνο Βάσω Παπαντωνίου, σήμερα (8.30μμ), στην ΕΛΣ. Θα την πλαισιώσει η Ορχήστρα της Κρατικής Οπερας της Βουδαπέστης, με μαέστρο τον Χανς Ρίχτερ και το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει έργα Μότσαρτ, Πέρσελ, Γκλουκ, Ροσίνι κ.ά. Ανάλογα ρεσιτάλ έχει δώσει στο Παρίσι και το Λονδίνο.