Σε όλη τη διάρκεια της σεμνής τελετής της πολιτικής κηδείας, τιμητική φρουρά στο πλευρό της εναλλάσσονταν σύντροφοί της, από το Κόμμα και την ΚΝΕ, μεταξύ των οποίων και ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ο οποίος παραβρέθηκε στην κηδεία επικεφαλής πολυμελούς αντιπροσωπείας της ΚΕ.

Το «παρών» στο τελευταίο «αντίο» έδωσε επίσης αντιπροσωπεία από το ΚΣ της ΚΝΕ, ενώ ιδιαίτερη ήταν η παρουσία παλαίμαχων αγωνιστών και αγωνιστριών, από την ηρωική γενιά της συντρόφισσας Μαρίας. Παρευρέθηκαν επίσης ο βουλευτής του Ποταμιού Σπ. Λυκούδης, ο εκδότης Στ. Ψυχάρης, ο δήμαρχος Καισαριανής, Ηλ. Σταμέλος, οι παλιοί δήμαρχοι της πόλης Π. Μακρής και Γ. Κατημερτζής, ο πρώην πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ Ν. Κιάος, ενώ στεφάνι κατέθεσε ο πρωθυπουργός, Αλ. Τσίπρας.

Την σ. Μαρία εκ μέρους της ΚΝΕ αποχαιρέτησε ο Σωτήρης Παρίσης, μέλος του Γραφείου του ΚΣ, τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Η σταθερή αγωνιστική πορεία της συντρόφισσας Μαρίας στις σύνθετες και δύσκολες συνθήκες του αγώνα και της ζωής, σε εμάς τους νέους κομμουνιστές, τα μέλη της ΚΝΕ, δίνει θάρρος και δύναμη να συνεχίσουμε την πάλη μας. Η ασυμβίβαστη στάση της απέναντι στο σύστημα της εκμετάλλευσης, στις φυλακές και τις εξορίες, η πλούσια προσφορά της, η συνέπεια και το αγωνιστικό της ήθος, το γεγονός ότι στάθηκε αλύγιστη σε όλες τις δυσκολίες της ζωής, τώρα που την αποχαιρετάμε, μας κάνουν περήφανους για το Κόμμα μας».

Πλήθος κόσμου, σύντροφοι, συγγενείς και φίλοι, είπαν το στερνό «αντίο» στη σ. Μαρία Λουλέ

Με έντονη συγκίνηση και με λόγια μέσα από την καρδιά της αποχαιρέτησε την σ. Μαρία, εκ μέρους της οικογένειάς της, η κόρη της Νίτσα Λουλέ. Θυμήθηκε το πρώτο νανούρισμα που άκουσαν η ίδια και ο αδερφός της από τη μητέρα τους, στα 7 και 5,5 χρόνια τους αντίστοιχα, όταν βγήκε από τη φυλακή το 1952. Μίλησε για τον μόλις ένα χρόνο, το 1966, που έζησαν όλοι μαζί ως οικογένεια, όταν αποφυλακίστηκε και ο πατέρας τους, καθώς ακριβώς ένα χρόνο μετά συνελήφθησαν και οι 2 γονείς τους από τη χούντα. Για την αξιοπρέπεια, την υπομονή, την τρυφερότητα, την αγάπη που απλόχερα έδωσε...

«Η ΚΕ του ΚΚΕ αποχαιρετά με θλίψη, τιμή και πολύ μεγάλο σεβασμό την αγαπημένη συντρόφισσα Μαρία Λουλέ. Δυστυχώς, πολλά από τα νεότερα μέλη της ΚΕ, αλλά και του Κόμματος, δεν είχαν την τύχη να την γνωρίσουν από κοντά, καθώς τα τελευταία χρόνια δεν μπορούσε να είναι ανάμεσά μας στις εκδηλώσεις, σε δραστηριότητες, λόγω του βάρους της ηλικίας και της υγείας.

Η ζωή της παρέμεινε αδιαίρετα δεμένη με την αγωνιστική, περήφανη ιστορική πορεία του Κόμματός μας. Ενενήντα οκτώ χρόνια έζησε η Μαρία, καθώς γεννήθηκε την 1η Σεπτέμβρη του 1917, 97 χρόνια ζει το ΚΚΕ, μια ανάσα πριν τα 100.

Οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες που μένουν αλύγιστοι στον αγώνα, έχουν κοινά στοιχεία μεταξύ τους, ανεξαρτήτως στελεχικής ιδιότητας, όπως: Τη συνειδητή επιλογή η προσωπική ζωή να βαδίζει αντάμα με το ΚΚΕ, ό,τι και αν γίνει, όπως και αν έλθουν τα πράγματα. Αναπολούν τις μάχες του χτες, τους συντρόφους που έπεσαν στον αγώνα, χωρίς πνεύμα στείρας παρελθοντολογίας, με τη γνώση ότι το χρέος μας απαλείφεται μόνο την ώρα του θανάτου. Κοιτάμε μπροστά, βγάζοντας τα απαραίτητα διδάγματα και συμπεράσματα από το χτες.

Ομως, ο καθένας και η καθεμία από εμάς έχουμε και ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά.

Αξίζει σήμερα, στον τελευταίο αποχαιρετισμό μας, να μιλήσουμε για τα ιδιαίτερα προσωπικά χαρακτηριστικά της συντρόφισσας Μαρίας, σε δύσκολες, σκληρές φάσεις της ταξικής πάλης, μέχρι σήμερα.

Από πρώτη ματιά, αν δεν ήξερε κάποιος, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η Μαρία Λουλέ δεν ήταν απλά μια σύζυγος που της έλαχε να παντρευτεί έναν κομμουνιστή και επειδή έδωσε όρκο γάμου, όφειλε να τον περιμένει για πολλά χρόνια, με καρτερία. Ηταν βεβαίως η γυναίκα του Λουλέ αλλά ήταν και ο εαυτός της, η Μαρία, το γένος Μπαρτζώτα. Και η ίδια και τα αδέλφια της μπήκαν στον αγώνα, στο Κόμμα, στην υπόθεση της εργατικής τάξης, συνειδητά, στις πιο δύσκολες και επικίνδυνες στιγμές.

Διώχθηκε και φυλακίστηκε, έμεινε για ένα διάστημα μακριά από τα μικρά παιδιά της, με βράχο την γιαγιά, που ήταν και δική μας γιαγιά, την Βασιλική, χωρίς να δείχνει βαρυγκόμια και κούραση, χωρίς ίχνος έπαρσης.

Από τον Οκτώβρη του 1948 η Μαρία Λουλέ έμεινε για τριάμισι χρόνια υπόδικη, με μοναδική κατηγορία ότι ήταν γυναίκα του Κώστα Λουλέ και αδελφή του Βασίλη Μπαρτζώτα (Φάνη).

Με ημερομηνία 25/9/1950 κατάφερε να στείλει στον Κώστα Λουλέ ένα γράμμα που έγραφε: "Είμαι ευχαριστημένη από το σχολείο που βρέθηκα, παρακολουθώ πολλά μαθήματα, όσα μου επιτρέπει η υγεία μου". Τελικά, αφέθηκε ελεύθερη αφού δεν υπήρχε κατηγορία σε βάρος της.

Οταν βγήκε από τη φυλακή συνέχισε τον αγώνα, ζούσε αγωνίες, σίγουρα και στιγμές προσωπικής μοναξιάς, αλλά ήταν πάντα χαμογελαστή, χωρίς ίχνος μοιρολατρίας. Ποτέ από το στόμα της δεν ακούσαμε την προσωπική της ιστορία, μιλούσε συνεχώς για τις ιστορίες των άλλων κομμουνιστών και των οικογενειών τους, λες και εκείνη ήταν ένας απλός παρατηρητής.

Αρχικά, ο σεβασμός που νιώθαμε ήταν λογικός, επρόκειτο για τη γυναίκα του φυλακισμένου γνωστού στελέχους του ΚΚΕ, Κώστα Λουλέ. Πάντα έτοιμη μόλις μπαίναμε στο σπίτι της, πολλές φορές απροειδοποίητα, να μας φιλέψει κάτι από τα λίγα που είχε. Πάντα ευχαριστημένη όταν επιστρέφαμε αλώβητοι από τις απαγορευμένες μαθητικές και σπουδαστικές κινητοποιήσεις.

Οταν έμαθε την αποφυλάκιση του Κώστα Λουλέ, την υποδέχθηκε με το ίδιο ήρεμο χαμόγελο. Το θυμάμαι σαν σήμερα όταν την επισκεφθήκαμε για το καλωσόρισμα. Ηταν σχεδόν σίγουρη ότι πιθανόν ο Κώστας να μη ήταν για πολλά χρόνια ελεύθερος. Ηταν ετοιμασμένη για όλα. Δεν έπεσε έξω, στις 21 Απριλίου 1967 ξανά στην εξορία ο Κώστας, στη Γυάρο και στο Παρθένι της Λέρου. Αλλά και η ίδια η Μαρία Λουλέ συνελήφθη, και μεταφέρθηκε στη Γυάρο, έμεινε εκεί έως το χειμώνα του '68, μετά μεταφέρθηκε στις φυλακές της Αλικαρνασσού και αποφυλακίσθηκε το καλοκαίρι του '69.

Στα επισκεπτήρια στους κρατούμενους της Λέρου ήταν από τις πρώτες. Για τις πιο πολλές γυναίκες ήταν απλά η Μαρία Λουλέ που έκανε επισκεπτήριο στον Κώστα, όταν επιτρεπόταν, μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια της. Κι όμως, δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Για εκείνη ήταν ταξίδια αγωνίας και ευθύνης, ρίσκου.

Την βλέπαμε με την κυρα - Κική να συζητάνε ώρες μέχρι το πλοίο να φθάσει ανοιχτά έξω από το λιμάνι της Λέρου, εκεί δηλαδή που περίμεναν, μέσα στα άγρια μεσάνυχτα, οι βάρκες, να τις τρώει το άγχος αν θα τα καταφέρουν, γιατί δεν έκαναν ένα απλό επισκεπτήριο συζύγου προς σύζυγο.

Η Μαρία είχε μαζί της, στα μπαγκάζια της, στα φαγητά που ετοίμαζε, ό,τι απαγορευόταν να μπει στο στρατόπεδο, δηλαδή παράνομα κομματικά σημειώματα με πληροφορίες για το τι γίνεται έξω, τρανζίστορ, και όλα τα σχετικά. Διακινδύνευε περισσότερο από τον Λουλέ, αν ανακάλυπταν τι είχε κρύψει, καθώς τα κρυμμένα ήταν η αδιάσειστη απόδειξη ότι η ίδια είχε άμεση σύνδεση με το παράνομο ΚΚΕ.

Οταν σε ένα επισκεπτήριο δεν μπόρεσε να πάει, για σοβαρό ρόλο, έδωσε το επικίνδυνο φορτίο στον λατρεμένο γιο της Δημήτρη, με όλη την αγωνία, γιατί εκείνος δεν είχε την απαιτούμενη εμπειρία.

Στη διάρκεια της δικτατορίας έβρισκε τρόπους να λειτουργεί ως σύνδεσμος σε παράνομα κομματικά ραντεβού, και αν κάτι δεν πήγαινε σύμφωνα με τον προγραμματισμό, καταλάβαινε και διόρθωνε τα κενά. Ο,τι λέω δεν είναι από μια διήγηση τρίτου ή τέταρτου.

Αυτή η προσωπική σεμνότητα και υπευθυνότητα που χαρακτήριζε την Μαρία Λουλέ ήταν το ιδιαίτερο προτέρημά της. Ολοι και όλες μας που την γνωρίσαμε δεν θα την ξεχάσουμε. Οσοι δεν την γνώρισαν καλό είναι να διδαχθούν ότι το Κόμμα μας, η ταξική πάλη, το επαναστατικό εργατικό κίνημα, μετέτρεψε συνηθισμένους ανθρώπους σε ασυνήθιστους με αφοσίωση, ανιδιοτέλεια, σεβασμό στη συλλογική δράση και προσφορά.

Ας μου επιτραπεί να πω στα εγγόνια της, που τα ξέρω από νεογέννητα, που την λάτρεψαν και ήταν κοντά της συνεχώς έως το τέλος, ότι δεν ήταν απλά η γιαγιά Μαρία, ήταν η κομμουνίστρια γιαγιά που δεν μετάνιωσε για την επιλογή της, όχι γιατί ο δρόμος ήταν εύκολος, όχι γιατί δεν είχε και πίκρες, αλλά έμαθε να ξεχωρίζει το κύριο και το βασικό: Τον μοναδικό και αναντικατάστατο ρόλο του ΚΚΕ, τη μεγάλη αξία να μένεις όρθιος, "ορθοστατών και ορθοβαδίζων", όπως έλεγε ο Κώστας Λουλές.

Συντρόφισσα Μαρία, σου λέμε "αντίο", θα σε θυμόμαστε, να είσαι σίγουρη».