Το Σάββατο 11/6 έγινε εκδήλωση στην πλατεία Σκουφά στην Αρτα με κεντρική ομιλήτρια την Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Την εκδήλωση «άνοιξε» η Ερη Κόντου, Γραμματέας της ΤΕ Αρτας του ΚΚΕ, που αφού τόνισε ότι η προσπάθεια συγκέντρωσης υλικού και μελέτης της Ιστορίας θα συνεχιστεί, ανακοίνωσε ότι οι εκδηλώσεις για τα 70 χρόνια του ΔΣΕ θα κορυφωθούν στις 26 Ιούνη με εκδήλωση που διοργανώνει η Επιτροπή Περιοχής Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας του ΚΚΕ στη Μουργκάνα και την Ηγουμενίτσα Θεσπρωτίας.
Στο χώρο υπήρχε έκθεση με πορτρέτα των ηρώων, όπου κοντοστέκονταν συγγενείς τους, συγχωριανοί τους και άνοιγαν συζητήσεις για τον τιτάνιο αγώνα που εμπνέει και τις σημερινές γενιές. Ακολούθησε καλλιτεχνικό πρόγραμμα με πολιτικό τραγούδι και λαϊκό γλέντι που κράτησε μέχρι αργά με συντροφιά τον Γεράσιμο Ανδρεάτο και το συγκρότημα «Contrasto».
Την Κυριακή 12/6 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση έξω από τις Μελάτες, στο μνημείο του Αρχηγείου που έχει κατασκευαστεί εκεί προς τιμήν των ηρώων του ΔΣΕ. Το καλωσόρισμα και την κεντρική ομιλία στην εκδήλωση έκανε ο Αλέξης Κατσαρός, Γραμματέας του Τομεακού Συμβουλίου Αρτας της ΚΝΕ και μέλος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας της ΚΝΕ.
Συγκλονιστική στιγμή που τα μάτια βούρκωσαν ήταν οι αφηγήσεις που αναφέρονται στο φρικιαστικό έγκλημα της 21ης - 22ας Απρίλη 1947, στις Μελάτες, όπου το τμήμα του Αρχηγείου Τζουμέρκων του ΔΣΕ, με επικεφαλής τον Παλιούρα, κυκλώθηκε και χτυπήθηκε από πολύ υπέρτερες δυνάμεις στρατού και παραστρατιωτικών ΜΑΥδων. Οσοι αγωνιστές δεν σκοτώθηκαν στη μάχη, τραυματισμένοι μεταφέρθηκαν στην έδρα του στρατού στο μοναστήρι Μελατών όπου βασανίστηκαν, αρκετοί αποκεφαλίστηκαν και οι δήμιοί τους περιέφεραν ως τρόπαια τα κεφάλια τους, στην πλατεία Κιλκίς της Αρτας. Ξεχωριστό και το ηχητικό ντοκουμέντο με τη φωνή του μαχητή Παναγιώτη Λαμπράκη, μέλος τμήματος της δύναμης του Παλιούρα, που κατάφερε να διασωθεί. (Από παραδρομή στην έκδοση της ΤΕ Αρτας ο Π. Λαμπράκης αναφέρεται ως πεσών στη μάχη ενώ επέζησε και πέθανε αργότερα επιστρέφοντας από την πολιτική προσφυγιά). Τη μαρτυρία αυτή εξασφάλισε ο Λεωνίδας Αγγέλης, γιός δολοφονημένου αγωνιστή του Αρχηγείου Τζουμέρκων.
Αποσπάσματα από την ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα στην εκδήλωση τιμής στους ήρωες του Αρχηγείου Τζουμέρκων του ΔΣΕ
Οι ποικιλώνυμοι αντίπαλοί μας, που ταυτόχρονα είναι αποδειγμένοι εχθροί του λαού, σχολιάζουν ότι το ΚΚΕ "ξύνει παλαιές πληγές", υμνεί έναν "αδελφοκτόνο" όπως ισχυρίζονται, πόλεμο. Ορισμένοι, μάλιστα, από αυτούς, υποκριτικά, εύχονται να μη ζήσει ξανά ο τόπος τέτοια τραγωδία, ο "αδελφός να σκοτώνει αδελφό", όπως λένε. Αλλοι, δήθεν αντικειμενικοί και ουδέτεροι, τα βάζουν με το κακό ριζικό του Ελληνα, που τάχα έχει στο DNA του την εμφύλια σύρραξη, παραφράζουν και συκοφαντούν συνειδητά το σύνθημα του Θόδωρου Κολοκοτρώνη, «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».
Ο τρίχρονος αγώνας του ΔΣΕ ήταν ηρωικός και δίκαιος, ταξικός και διεθνιστικός. Δεν ήταν πόλεμος ανάμεσα σε αδέλφια, ούτε ήταν ένας, ακόμη, πόλεμος που ξέσπασε με ευθύνη και των δύο πλευρών, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι αστοί ιστορικοί επιστήμονες, που τάχα ανακάλυψαν ένα μέσο δρόμο ιστορικής ερμηνείας των γεγονότων.
Από πού προέρχονταν οι πρώτες ένοπλες ομάδες που σχηματίσθηκαν και στη συνέχεια αποτέλεσαν τον ΔΣΕ; Από πού προήλθαν οι 83 νεκροί που υπηρέτησαν στο Αρχηγείο του ΔΣΕ στα Τζουμέρκα που πήρε το όνομα του τιμημένου νεκρού υποστράτηγου και διοικητή του Θόδωρου Ζαλοκώστα; Από πού προέρχονταν οι 70 Αρτινοί νεκροί που υπηρέτησαν σε μονάδες του ΔΣΕ, άλλων περιοχών, εκτός δηλαδή του Αρχηγείου των Τζουμέρκων; Από πού προέρχονταν οι 101 νεκροί, που είχαν έλθει από άλλες περιοχές και σκοτώθηκαν στις μάχες της Αρτας;
Μία ήταν η βασική πηγή προέλευσης των πρώτων πυρήνων μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ:
Η γενιά της 10ετίας του '20 και του '30, αυτή που πρωτοστάτησε στους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ηταν οι ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες, που με το όπλο στο χέρι πάλεψαν «με θεούς και δαίμονες», που λέει ο λαός, για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τριπλή κατοχή, την ιταλική, γερμανική και βουλγαρική. Οι πολύ νεότεροι που πήραν το δρόμο του ΔΣΕ το αποφάσισαν όταν είδαν ότι οι μοναδικά διωκόμενοι Ελληνες, μετά την κατοχή, ήταν οι κομουνιστές και οι κομμουνίστριες, αυτοί που καθοδήγησαν τον αγώνα απελευθέρωσης του ελληνικού λαού.
Ο αντίπαλος ήξερε καλά ότι το ΚΚΕ, παρά τα λάθη στρατηγικού χαρακτήρα, δεν ήταν διατεθειμένο να εκθέσει και να ντροπιάσει το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, δεν ήταν διατεθειμένο να το βάλουν στο χέρι».
Σχετικά με την ίδρυση του Αρχηγείου Τζουμέρκων του ΔΣΕ, σημείωσε: «...Το 1945, λίγο μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, η εθνοφυλακή και οι παρακρατικές συμμορίες των ΜΑΥδων καταλαμβάνουν τα γραφεία του ΕΛΑΣ στην Αρτα, με επικεφαλής την εθνοφυλακή. Το μίσος τους ήταν απύθμενο, ήθελαν εκδίκηση, επειδή χιλιάδες αγωνιστές στην περιοχή στήριξαν τον αγώνα του ΕΛΑΣ. Δεν ήθελαν να αφήσουν ούτε έναν κομμουνιστή, ΕΛΑΣίτη, ΕΑΜίτη ζωντανό. Μπροστά στους κομμουνιστές της Αρτας όπως και όλης της Ελλάδας έμπαινε ένα ερώτημα "αντίσταση ή υποταγή", "ζωή ή θάνατος".
Το τρομοκρατικό όργιο οδήγησε, και σωστά, να σχηματιστούν οι πρώτες ομάδες των ένοπλων αγωνιστών στα Τζουμέρκα, όπως και σε όλα τα βουνά της Ελλάδας. Ανάμεσά τους ήταν μια μικρή ομάδα 9 μαχητών που χτύπησε τις παρακρατικές συμμορίες στα χωριά της περιοχής. Αλλη ομάδα κατέφυγε και έδωσε μάχη στους Μελισσουργούς, στο Πεντάλοφο, στην Πυρσόγιαννη, στο Σκαλοχώρι και ξεκίνησε η συγκέντρωση στα Τζουμέρκα. Τον Απρίλη του 1947, οι λιγότεροι από 100 μαχητές γίνονται 200.
Με την ίδρυση του Αρχηγείου του ΔΣΕ των Τζουμέρκων στις 27 Δεκέμβρη του '46 οι σκόρπιες ομάδες αποκτούν ενιαίο καθοδηγητικό κέντρο. Απελευθερώνονται 16 χωριά. Οι μαχητές Παλιούρας, Μίτζας, Παπαγιάννης και άλλοι δίνουν αλλεπάλληλες μάχες με τον εθνικό αστικό στρατό, σημειώνουν νίκες, αλλά ο συσχετισμός είναι υπέρτερος, δεν αρκεί η αυταπάρνηση. Στο Μοναστήρι Μελατών, που τότε έγινε η έδρα του αστικού στρατού και των συμμοριών του, οδήγησαν τους αιχμαλώτους μαχητές του ΔΣΕ για να τους βασανίσουν, και τελικά με όλη τη βαρβαρότητα που χαρακτηρίζει τους δήμιους της εργατικής τάξης, της φτωχής αγροτιάς, έφθασαν στον αποκεφαλισμό τους.
Το δίχρονο '48 - '49 η Αρτα αναδείχθηκε, και αυτή, σε τόπο συγκρούσεων με αντίπαλο τον εθνικό αστικό στρατό και το παρακράτος που τον στήριζε και έκανε και τις πιο βρώμικες δουλειές.
Η δράση του ΔΣΕ στην περιοχή των Τζουμέρκων αναφέρεται στην έκθεση, που παρέδωσε ο Χαρίλαος Φλωράκης το 1950 στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.
Από τους 200 αντάρτες σώθηκαν ελάχιστοι, παρ' όλα αυτά άλλοι μαχητές, εξοπλισμένοι με νέο θάρρος, με το δίκιο του λαού, συνέχισαν τις μάχες σε ομάδες, τράβηξαν στο Γράμμο και εκεί αρκετοί από αυτούς έδωσαν τη ζωή τους. Ανάμεσα στους βάναυσα δολοφονημένους με αποκεφαλισμό ήταν και 15χρονα ανταρτόπουλα, 18χρονοι».
Και η ομιλήτρια, κατέληξε:
«...Οι μαχητές του ΔΣΕ μπορεί να μην είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν τη θεωρία μας, πριν και κατά τα χρόνια της κατοχής, την περίοδο της "λευκής τρομοκρατίας" και του Εμφύλιου, όμως η ανιδιοτέλεια και αυτοθυσία τους δεν προέκυψε από ένα απλό συναίσθημα, ούτε μόνο από το γεγονός ότι ήταν κυνηγημένοι. Αλλωστε, το σύστημα πάντα προσφέρει οδούς διαφυγής σε αυτούς που δειλιάζουν, υποχωρούν. Αυτό που τους έκανε ήρωες και ηρωίδες ήταν ο πόθος τους για μια νέα κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και πόλεμο, μια κοινωνία που γέννησε ο 20ός αιώνας, και που θα επανέλθει στο προσκήνιο, με τη νέα πείρα που μας έδωσε η πρώτη απόπειρα σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Αυτή η επιλογή είναι και σήμερα μοναδική για μας τους κομμουνιστές, για τον εργάτη και την εργάτρια, για αυτούς που προλεταριοποιούνται, για τους φτωχούς των μικροαστικών στρωμάτων και που γίνονται κάθε μέρα όλο και πιο πολλοί.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΝ ΔΣΕ
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΤΟΥ ΔΣΕ ΣΤΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ
ΣΤΟΥΣ ΕΠΩΝΥΜΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΩΝΥΜΟΥΣ ΗΡΩΕΣ
ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΒΟΗΘΗΣΑΝ
ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΕΙΔΑΝ ΤΟ ΔΙΚΙΟ ΤΩΝ ΜΑΧΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΧΗΤΡΙΩΝ ΤΟΥ ΔΣΕ
ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ ΑΠΤΟΗΤΟΙ, ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΑΛΥΓΙΣΤΟΙ».
Το Σάββατο, πρώτη μέρα της ανάβασης, το πρόγραμμα περιελάμβανε επίσκεψη στο νοσοκομείο του ΔΣΕ. Το ραντεβού δόθηκε στο Λιανοτόπι, από όπου ξεκίνησε η διαδρομή. Στο χώρο του Νοσοκομείου, πραγματοποιήθηκε ομιλία από τον Μιχάλη Καραμπατζιά, μέλος του Γραφείου της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, με θέμα το Υγειονομικό του ΔΣΕ.
Την Κυριακή, δεύτερη μέρα, τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ πήγαν στη θέση Λιβάδεια, αφετηρία για την ανάβαση στην υψηλότερη κορυφή του Γράμμου, το 2520. Από εκεί ατένισαν όλο το πεδίο δράσης του ΔΣΕ, με τις υποδείξεις μεγαλυτέρων συντρόφων για τα πιο συγκεκριμένα σημεία όπου δόθηκαν μάχες, για το πώς και προς τα πού έγινε ο μεγάλος ελιγμός.
Μετά το 2520, ακολουθήθηκε η κορυφογραμμή προς τη θέση Μαύρη Πέτρα, όπου τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ είδαν από κοντά δεκάδες κατασκευές, οχυρωματικές θέσεις των μαχητών του ΔΣΕ.
...Αντιμετωπίστηκε, όσο αυτό ήταν δυνατό, η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού, με την οργάνωση Σχολών. Από τη Σχολή Μεσαίων Υγειονομικών Στελεχών του ΔΣΕ αποφοίτησαν συνολικά 152 ...ακολούθησε νέα σειρά με άλλους 75. Από τη Σχολή Νοσοκόμων αποφοίτησαν πάνω από 300 άντρες και γυναίκες. Οπου ήταν δυνατό μέσα στα δάση ή σε σπηλιές, δημιουργήθηκαν αναρρωτήρια και νοσοκομεία, εκπαιδεύτηκε νοσηλευτικό προσωπικό, δημιουργήθηκαν κινητές ιατρικές μονάδες με τα πρόχειρα απαρχαιωμένα μέσα που διέθεταν...
Οσα κατόρθωσαν οι γιατροί και οι υγειονομικοί του ΔΣΕ πήγαζαν απ' την πίστη στο δίκιο του αγώνα του. Πολλοί θυσιάστηκαν, ιδιαίτερα από τραυματιοφορείς, που μεγάλος αριθμός τους ήταν γυναίκες, αλλά και γιατροί.
Το ΚΚΕ είναι περήφανο για τη στρατιά ηρώων που διαπαιδαγώγησε. Χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες έδωσαν και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεών τους, για να πάρει σάρκα και οστά η εποποιία του ΔΣΕ, πολεμώντας και περπατώντας μερόνυχτα, συχνά δίχως τροφή, πολλοί και ξυπόλητοι, στους πάγους και τις θύελλες».
Το «τιτάνιο» έργο της ανέγερσης του νοσοκομείου άρχισε τον Απρίλη του 1948, μέσα σε ένα μήνα είχε ολοκληρωθεί με την τεχνική καθοδήγηση του αντάρτη εργολάβου Μιχάλη Σουμελίδη, από την Ποντοκώμη Πτολεμαΐδας, μια πραγματικά εντυπωσιακή εγκατάσταση. Το Νοσοκομείο, φτιαγμένο κυρίως με πέτρες και ξύλα που έκοψαν οι αντάρτες από τα πυκνά δάση του Γράμμου, διέθετε δυνατότητα νοσηλείας 1.500 ατόμων - όπως ανέφερε το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ - δύο χειρουργεία, στα οποία γίνονταν ταυτόχρονα επεμβάσεις αλλά και κλιβάνους αποστείρωσης... Είχε ηλεκτρικό ρεύμα, πολλούς βοηθητικούς χώρους, υπαίθριο θέατρο με ξύλινες κερκίδες, μονάδα παραγωγής φυσιολογικού ορού και εργαστήριο αποστείρωσης γάζας. Υπήρχαν ακόμη και ειδικοί θάλαμοι νοσηλείας για βαριά τραυματισμένους, τυφικούς και κωφάλαλους.