ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 19 Μάρτη 2017
Σελ. /32
ΝΑΝΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑ
Αλατα από τον υπεδάφειο ωκεανό και οργανικά μόρια στην επιφάνεια!

Το πιο φωτεινό σημείο στην επιφάνεια της Δήμητρας, μέσα στον κρατήρα Occator
Το πιο φωτεινό σημείο στην επιφάνεια της Δήμητρας, μέσα στον κρατήρα Occator
Τριάντα εκατομμύρια χρόνια νεότερη από τον κρατήρα μέσα στον οποίο βρίσκεται είναι η φωτεινότερη περιοχή στην επιφάνεια του νάνου πλανήτη Δήμητρα, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση επιστημονικής ομάδας της αποστολής «Χαραυγή» (Dawn) της NASA. Οι ερευνητές αξιοποίησαν τα στοιχεία που έδωσε το ομώνυμο σκάφος για τον κεντρικό θόλο του κρατήρα Occator, συμπεραίνοντας ότι αυτός ο σχηματισμός είναι ηλικίας μόλις 4 εκατομμυρίων ετών, δηλαδή πρόσφατος με τα γεωλογικά μέτρα και σταθμά.

Η νέα μελέτη συμφωνεί με πρώιμες ερμηνείες ότι το εξαιρετικά ανακλαστικό υλικό του θόλου είναι ένα είδος ανθρακικών αλάτων, ενώ το υλικό ενός άλλου, μικρότερου και λιγότερο φωτεινού σημείου μέσα στον ίδιο κρατήρα είναι μείγμα ανθρακικών αλάτων και ενός σκουρόχρωμου υλικού. Τα δεδομένα από τις κάμερες και το φασματόμετρο υπερύθρου της «Χαραυγής» δείχνουν ότι ο λαμπρός θόλος στον Occator δεν δημιουργήθηκε απότομα, ως αποτέλεσμα κάποιου στιγμιαίου γεγονότος, αλλά σταδιακά, στο πέρασμα μεγάλου χρονικού διαστήματος. Το συμβάν που πυροδότησε το φαινόμενο θεωρείται ότι ήταν η πρόσκρουση που δημιούργησε τον κρατήρα και είχε ως παρενέργεια άρμη από το υπέδαφος να πλησιάσει την επιφάνεια. Κάτω από το έδαφος της Δήμητρας θεωρείται ότι υπάρχει στρώμα πάγου και πιο κάτω ενδεχομένως ένας ωκεανός αλατόνερου.

Το νερό και τα διαλυμένα σε αυτό αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, πιθανόν άνοιξαν κάποια δίοδο εκτόνωσης. Αυτά τα ανερχόμενα αέρια μπορεί να ανάγκασαν υλικά πλούσια σε ανθρακικά άλατα να βγουν στην επιφάνεια, στο βυθό του κρατήρα. Ο θόλος πρέπει να δημιουργήθηκε λίγο λίγο, καθώς συσσωρεύονταν τα λαμπερά υλικά, που εκτοξεύονταν μέσα από ρωγμές.

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι μια ανακάλυψη σε έναν άλλο κρατήρα της Δήμητρας, αυτού του σχεδόν άγνωστου μέχρι πρόσφατα νάνου πλανήτη και ταυτόχρονα μεγαλύτερου ουράνιου σώματος της ζώνης των αστεροειδών. Στον κρατήρα Ernutet, οι επιστήμονες χρησιμοποιώντας τα φασματόμετρα ορατού και υπερύθρου της «Χαραυγής» εντόπισαν οργανικά μόρια. Τα οργανικά μόρια είναι αναγκαία, αν και όχι ικανή προϋπόθεση για την εμφάνιση ζωής. Στην πραγματικότητα τα οργανικά εντοπίστηκαν σε έκταση 1.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο βόρειο ημισφαίριο, αλλά η υπογραφή τους είναι πιο καθαρή μέσα στον Ernutet, στο νότιο χείλος του και στη γύρω περιοχή που εκτείνεται προς το νότο. Εντοπίστηκαν επίσης και σε μια πολύ μικρή περιοχή μέσα στον κρατήρα Inamahari, 400 χιλιόμετρα μακριά από τον Ernutet.

Η ανακάλυψη προσθέτει τη Δήμητρα στον ολοένα διευρυνόμενο κατάλογο σωμάτων του ηλιακού συστήματος στα οποία έχουν βρεθεί οργανικές ουσίες, όπως κάποιοι μετεωρίτες και αστεροειδείς. Η Δήμητρα έχει πολλές ομοιότητες ειδικά με μια ομάδα μετεωριτών, που ονομάζονται ανθρακούχοι χονδρίτες και η ανακάλυψη σαφώς δυναμώνει τη συσχέτιση ανάμεσα στο νάνο πλανήτη, τους μετεωρίτες και τα ουράνια σώματα από τα οποία προέρχονται.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι οργανικές ενώσεις σχηματίστηκαν πάνω στη Δήμητρα και δεν προέρχονται από κάποιο άλλο σώμα. Τα ανθρακικά άλατα και ο άργιλος που έχει εντοπιστεί δείχνουν χημική δραστηριότητα υπό την παρουσία νερού και θερμότητας και ενδεχομένως και τα οργανικά να δημιουργήθηκαν σε ανάλογο περιβάλλον θερμού νερού.

Εχοντας ήδη συμπληρώσει δύο χρόνια παρατηρήσεων σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Δήμητρα, η «Χαραυγή» ανεβαίνει τώρα σε μεγαλύτερο ύψος (20.000 χιλιόμετρα) και αλλάζει επίπεδο έτσι, ώστε σε κάποιο σημείο της νέας τροχιάς της να έχει τον Ηλιο ακριβώς πίσω της. Από αυτήν τη θέση θα αρχίσει προς το τέλος της άνοιξης του 2017 να παρατηρεί εκ νέου τη Δήμητρα, που θα εμφανίζεται φωτεινότερη, αποκαλύπτοντας ενδεχομένως κάτι περισσότερο από τα χαρακτηριστικά της επιφάνειάς της.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: solarsystem.nasa.gov

ΤΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ ΧΑΜΠΛ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ «ΒΟΓΙΑΤΖΕΡ»
Τι θα συναντήσουν στη διαστρική διαδρομή τους

Σε ανεξερεύνητες περιοχές πέρα από τα όρια του ηλιακού συστήματος κινούνται τα δίδυμα διαστημόπλοια «Βόγιατζερ» («Voyager») 1 και 2 της NASA, συνεχίζοντας το ταξίδι που ξεκίνησαν με την εκτόξευσή τους το 1977. Στη διαδρομή τους καταγράφουν και στέλνουν στη Γη διάφορες πληροφορίες για το διαστρικό χώρο, την περιοχή ανάμεσα στα άστρα, που είναι γεμάτη με υλικά από αστέρια που σχηματίστηκαν, έλαμψαν και έσβησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια. Αυτήν τη διαδρομή παρατήρησε το τροχιακό τηλεσκόπιο Χαμπλ, προβλέποντας τη φύση του υλικού μέσα από το οποίο θα περάσουν τα σκάφη καθώς θα πορεύονται στην αιωνιότητα. Ακόμη κι όταν τα «Βόγιατζερ» («Ταξιδιώτης») ξεμείνουν από ηλεκτρική ενέργεια και κλείσουν τα συστήματά τους, κάτι που αναμένεται να συμβεί περίπου σε δέκα χρόνια, οι αστρονόμοι θα ξέρουν πού θα βρίσκονται αυτοί οι σιωπηλοί πρεσβευτές του ανθρώπινου είδους.

Προκαταρκτική ανάλυση των παρατηρήσεων του Χαμπλ αποκάλυψε πλούσια διαστρική «οικολογία» στην πορεία τους, που περιλαμβάνει πολλά νέφη υδρογόνου με ίχνη διάφορων άλλων στοιχείων. Σε συνδυασμό με τα δεδομένα που στέλνουν τα «Βόγιατζερ», σχηματίζεται λεπτομερέστερη εικόνα και για τη διαδρομή του Ηλιου μέσα στον διαστρικό χώρο, στην περιοχή του Γαλαξία όπου βρίσκεται. Τα στοιχεία από τα σκάφη αφορούν φυσικά έναν μικρό χώρο κατά μήκος της διαδρομής τους, αλλά σε συνδυασμό με την ευρύτερη εικόνα που δίνει το Χαμπλ, μπορεί να γίνει αντιληπτό αν πρόκειται για τοπικά ή μεγάλης έκτασης φαινόμενα.

Τα «Βόγιατζερ» μετράνε ιδιότητες του διαστρικού υλικού, τα μαγνητικά πεδία και τις κοσμικές ακτίνες. Τη φασματική υπογραφή που αφήνουν τα διάφορα χημικά στοιχεία με τη μορφή γραμμών απορρόφησης στο φως των άστρων που περνάει μέσα από τα νέφη, καταγράφει ο φασματογράφος του Χαμπλ. Με βάση τα στοιχεία του Χαμπλ εκτιμάται ότι το «Βόγιατζερ 2» θα βγει έξω από το διαστρικό νέφος που περιβάλλει το ηλιακό σύστημα σε περίπου 2.000 χρόνια, θα περάσει 90.000 χρόνια μέσα σε ένα δεύτερο νέφος, πριν περάσει σε ένα τρίτο με διαφορετική σύσταση. Οι μικρές διαφορές στη σύνθεση των νεφών όσον αφορά κάποια χημικά στοιχεία, μπορεί να είναι ένδειξη ότι σχηματίστηκαν με διαφορετικό τρόπο, ή προήλθαν από διαφορετικά μέρη και συναντήθηκαν.

Ενα άλλο συμπέρασμα από τα δεδομένα του Χαμπλ είναι ότι ο Ηλιος περνάει μέσα από ένα σχετικά πυκνότερο από το συνηθισμένο διαστρικό υλικό, που πιθανότατα παραμορφώνει την ηλιόσφαιρα, τη μεγάλη φούσκα που περικλείει το ηλιακό σύστημα και δημιουργείται από τον ισχυρό ηλιακό άνεμο. Στο όριο της ηλιόσφαιρας, την ηλιόπαυση, ο ηλιακός άνεμος πιέζει το διαστρικό μέσο. Το «Βόγιατζερ 1» και το Χαμπλ έκαναν μετρήσεις του διαστρικού περιβάλλοντος πέρα από την ηλιόπαυση, εκεί που ο άνεμος προέρχεται από άλλα άστρα και όχι από τον Ηλιο.

Τα «Βόγιατζερ» μεταφέρουν το καθένα από μία επιχρυσωμένη πλάκα με πληροφορίες για τη Γη και τους κατοίκους της, ως μικρό πληροφοριακό οδηγό σε περίπτωση που εντοπιστούν από κάποιον τεχνολογικά προηγμένο πολιτισμό. Κινούμενα με ταχύτητα μόλις 60.000 χιλιομέτρων την ώρα, αναμένεται να φτάσουν στο επόμενο άστρο σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια από σήμερα.

Αρειανός ανεμοστρόβιλος επί το έργον

Αν και η ατμόσφαιρα του πλανήτη Αρη είναι πολύ αραιή (αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα), οι ανεμοστρόβιλοι δεν είναι κάτι ασυνήθιστο στην επιφάνειά του. Συνήθως είναι μικροί, αλλά σηκώνουν αρκετή σκόνη και κινούνται άλλος σε μεγαλύτερη απόσταση και άλλος σε μικρότερη, μέχρι που να χαθούν ξαφνικά, όπως εμφανίστηκαν. Χάρη σ' αυτούς απομακρύνθηκε η σκόνη που είχε επικαθίσει πάνω στα φωτοβολταϊκά κύτταρα των ρόβερ Οπορτούνιτι και Σπίριτ της NASA, αυξάνοντας και πάλι την παραγόμενη ηλεκτρική ισχύ. Το Σπίριτ τελικά κόλλησε σε ένα σημείο το 2009 και σταμάτησε να επικοινωνεί ένα χρόνο αργότερα, αλλά το Οπορτούνιτι βρίσκεται ακόμη σε λειτουργία.

Παρά το σύνηθες των ανεμοστροβίλων στον κόκκινο πλανήτη, δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να καταγράφονται επί το έργον. Συνήθως στις φωτογραφίες φαίνεται μόνο το ίχνος που άφησαν και δεν υπήρχε σε προηγούμενη φωτογραφία της ίδιας περιοχής της επιφάνειας. Ομως το 2008, στη λοφώδη περιοχή των Αμαζόνων, όπως ονομάζεται, η κάμερα HiRISE του Δορυφόρου Αναγνώρισης του Αρη (Mars Reconnaissance Orbiter), συνέλαβε τουλάχιστον εν μέρει τον εντυπωσιακό ανεμοστρόβιλο της φωτογραφίας, την οποία έδωσε πρόσφατα η αμερικανική διαστημική υπηρεσία στη δημοσιότητα.



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ