Από την έναρξη του Φόρουμ στο Σαράγεβο την περασμένη Δευτέρα

Το κεντρικό θέμα του Φόρουμ, που είθισται να αποκαλείται «βαλκανικό Νταβός», έφερε φέτος τον τίτλο: «Μία περιοχή, μία οικονομία: Συνδεσιμότητα και Δυνατότητες». Συμμετείχαν 1.600 σύνεδροι, μεταξύ των οποίων ήταν κυβερνητικοί αξιωματούχοι, νυν και πρώην ηγέτες, διευθύνοντες σύμβουλοι σημαντικών μονοπωλίων, χρηματοπιστωτικών, κατασκευαστικών ομίλων, ισλαμικών τραπεζών κ.λπ. Μία από τις βασικές επιδιώξεις των διοργανωτών του Φόρουμ (που ήταν η «Διεθνής Βοσνιακή Τράπεζα» (ΒΒΙ) και η σαουδαραβική «Τράπεζα Ισλαμικής Ανάπτυξης», η τριμερής προεδρία της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και το βοσνιακό υπουργείο Εξωτερικών) αφορά τον συντονισμό περιφερειακών πολιτικών και δράσης που θα μετατρέψουν την περιοχή, πριν την μεσοπρόθεσμη ένταξή της στην ΕΕ, σε στέρεη «γέφυρα» Ανατολής - Δύσης, προσφέροντας σε ξένα μονοπώλια επενδυτικές ευκαιρίες, με φόντο πολιτικές αύξησης της κερδοφορίας του διεθνούς μεγάλου κεφαλαίου και το φτηνό εργατικό δυναμικό.

Η σημερινή γεωπολιτική συγκυρία βρίσκει τις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων σε μεταβατικό «σταυροδρόμι», με φόντο τους εντεινόμενους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ με τη Ρωσία και την Κίνα και τη διαπάλη μονοπωλιακών συμφερόντων με στόχο τη διάνοιξη νέων αγορών, την πραγματοποίηση κερδοφόρων επενδύσεων σε συνθήκες που ευνοούν τη συνέχιση απαξίωσης της εργατικής δύναμης (περίπου 2,5 δεκαετίες μετά το τέλος των πολέμων που διέλυσαν την πρώην Γιουγκοσλαβία), την εξασφάλιση νευραλγικών εμπορικών και ενεργειακών οδών αλλά και πρώτων υλών, τροφίμων κ.λπ.

Αξιοποιώντας την Ιστορία της περιοχής, το μουσουλμανικό στοιχείο και τη σημερινή γεωπολιτική συγκυρία, αστοί πολιτικοί και εκπρόσωποι μονοπωλιακών ομίλων από Τουρκία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ, Ισραήλ, αλλά και από Νότια Αφρική, Ινδία, Ινδονησία κ.α. έχουν καταφέρει τα τελευταία χρόνια δυναμική παρουσία στις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (Σερβία, Κοσσυφοπέδιο, Αλβανία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ). «Το κεφάλαιο δεν γνωρίζει θρησκεία, σύνορα, μόνο κέρδος. Γι' αυτό δεν θα έπρεπε να σκέφτεστε ότι οι χώρες του Κόλπου επενδύουν εδώ λόγω του πληθυσμού μουσουλμάνων, αλλά γιατί μπορούν να βγάλουν κέρδος στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη», τόνιζε εύστοχα πριν μέρες σε δημοσιογράφους της βρετανικής εφημερίδας «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» εκπρόσωπος της «Υπηρεσίας Προώθησης Ξένων Επενδύσεων» (FIPA) της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, απαντώντας σε ερωτήσεις για τη σημαντική αύξηση των επενδύσεων που πραγματοποιούν στη χώρα επενδυτικά κεφάλαια και μονοπώλια από πλούσιες χώρες του Περσικού Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Το μακροπρόθεσμο κέρδος είναι βασική κινητήρια δύναμη πίσω από επενδύσεις σε περιοχές που έχουν ανάγκες από βελτίωση των υποδομών σε οδικά δίκτυα, άξονες μεταφορών, αλυσίδες ανεφοδιασμού, αξιοποίηση του φυσικού πλούτου από μονοπώλια της τουριστικής βιομηχανίας και της ακίνητης περιουσίας (real estate).

Στο Φόρουμ του Σαράγεβο αυτό το ενδιαφέρον αντανακλάστηκε, ανάμεσα σε άλλα, και από την προσφορά μονοπωλίων να παίξουν το ρόλο του μεγάλου χορηγού, όπως φάνηκε από εταιρείες που προέρχονταν κυρίως από την Τουρκία (που βλέπει τα «Δυτικά Βαλκάνια» σαν την «πίσω αυλή» της) και Μοναρχίες του Κόλπου. Ανάμεσά τους ήταν οι τουρκικές τράπεζες «Ziraat», «Kuveyt» και «Albaraka Turk», οι κρατικές τουρκικές αερογραμμές «Turkish Airlines», η τουρκική δημόσια ραδιοφωνία - τηλεόραση «TRT», το τουρκικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Anadolu», ο σαουδαραβικός ξενοδοχειακός όμιλος «Malak Group Ltd», η επενδυτική, εξαγωγική εταιρεία εφοδιαστικής αλυσίδας «Dubai Exports», ο μαλαισιανός οργανισμός «επενδύσεων ισλαμικής οικονομίας» «ISLAMICA 500», οι αυτοκινητοβιομηχανίες «Χιουντάι» και «Βόλβο».

Ανάμεσα στους εκατοντάδες συνέδρους ήταν και ο Τούρκος υφυπουργός Οικονομικών Φατίχ Μετίν, που αναγόρευσε τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη σε «καρδιά των Βαλκανίων», τονίζοντας πως η πολιτική σταθερότητα στη χώρα μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ισχυρές υποδομές στην οικονομία της. Προέβλεψε ότι οι κυβερνήσεις Βοσνίας και Τουρκίας «θα υπογράψουν πολύ σύντομα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου» που θα καλύπτει τους τομείς του εμπορίου, των υπηρεσιών και προμηθειών του Δημοσίου. Υπενθύμισε ότι τουρκικά μονοπώλια θα χρηματοδοτήσουν την κατασκευή του μεγάλου, σύγχρονου οδικού άξονα που θα συνδέει το Σαράγεβο με το Βελιγράδι, πως «η Τουρκία έχει ήδη ολοκληρώσει το δικό της μερίδιο» στην προετοιμασία αυτών των σχεδίων και πως υπολείπεται μόνο η υπογραφή της συμφωνίας από τις κυβερνήσεις Βοσνίας και Σερβίας. Ο Μετίν πρόσθεσε ακόμα ότι ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών Βοσνίας - Τουρκίας πριν 10 χρόνια περιοριζόταν στα 160.000.000 δολάρια και σήμερα ξεπερνά τα 600.000.000 δολάρια, και πως η Αγκυρα φιλοδοξεί να ξεπεράσουν τα δύο δισεκατομμύρια δολάρια μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια.

Βεβαίως για τη Βοσνία δεν δείχνουν έντονο ενδιαφέρον μόνο τουρκικά μονοπώλια, αλλά και αυτά π.χ. από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Προ μηνών, η σαουδαραβική επενδυτική εταιρεία «Al Shiddi Trading» απέκτησε το τεράστιο εμπορικό κέντρο και συγκρότημα ξενοδοχείων και γραφείων «Sarajevo City Center», που βρίσκεται στο κέντρο της ιστορικής πρωτεύουσας. Τον Σεπτέμβρη επενδυτές από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αγόρασαν το τουριστικό θέρετρο «Buroj Ozone» κοντά στο Σαράγεβο, έναντι 2,3 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Ωστόσο, το Φόρουμ του Σαράγεβο είναι μόνο ένας «μικρός καθρέφτης» από τη δράση και διαπάλη μονοπωλίων.

Το έντονο ενδιαφέρον μοναρχιών του Κόλπου δεν εστιάζεται μόνο στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη αλλά και στη γειτονική Σερβία, όπου για παράδειγμα ο επενδυτικός όμιλος ακινήτων «Eagle Hills» του δισεκατομμυριούχου από το Ντουμπάι Μοχάμεντ Αλαμπάρ βρίσκεται πίσω από το τεράστιο σχέδιο αναμόρφωσης παραποτάμιας περιοχής του Βελιγραδίου (στις όχθες του ποταμού Σάβα) έκτασης περίπου 1.000.000 τ.μ. από τη σερβική εταιρεία ακινήτων «Belgrade Waterfront». Το σχέδιο αναμόρφωσης της περιοχής, που επιδιώκει να δημιουργήσει σειρά εμπορικών κέντρων, ψυχαγωγικών πάρκων, ξενοδοχείων και πολυώροφων γραφείων τύπου Ντουμπάι, προξένησε αρνητικές αντιδράσεις σε κατοίκους της περιοχής, που δεν θέλουν να αλλάξει ο ιστορικός χαρακτήρας της περιοχής και να γκρεμιστούν τα παλιά γραφικά κτίριά της για να γίνουν εμπορικά κέντρα και γραφεία.

Εντονο επενδυτικό ενδιαφέρον στη Σερβία δείχνουν οι ισραηλινές εταιρείες λιανικής «BIG CEE», «Aviv Arlon», «AFI Group», «Shikun & Binul» και ο νοτιοαφρικανικός όμιλος ακινήτων «Hyprop», που δραστηριοποιείται παράλληλα και στη γειτονική ΠΓΔΜ, όπου απέκτησε τον περασμένο Οκτώβρη μικρό εμπορικό κέντρο στα Σκόπια. Επίσης η νοτιοαφρικανική εταιρεία ακινήτων «New Europe Property Investments» απέκτησε πρόσφατα στο Ζάγκρεμπ το μεγάλο εμπορικό κέντρο «Arena Centor».

Τα μονοπώλια από χώρες του Κόλπου δείχνουν έντονο ενδιαφέρον και για το Μαυροβούνιο. Τον Μάη του 2016, η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου πούλησε το «Port Montenegro Rresort» έναντι 200.000.000 δολαρίων στην επενδυτική εταιρεία από το Ντουμπάι «Investment Corporation Dubai», ενώ αργότερα το τουριστικό θέρετρο της περιοχής «Lustica Bay» δόθηκε στον Αιγύπτιο δισεκατομμυριούχο Σ. Σαουίρις έναντι 1,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το ενδιαφέρον επενδυτών από το Ντουμπάι προκαλούν άλλα δύο τουριστικά θέρετρα του Μαυροβουνίου, το «Plavi Horizonti» και το «Montrose Montenegro».

Ενδιαφέροντα στοιχεία για τις οικονομίες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων καταγράφηκαν προ ημερών στην τελευταία έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, με τρόπο που εξηγεί την πρεμούρα ξένων μονοπωλίων για μπίζνες στην ευρύτερη περιοχή, με δεδομένη την ένταση της εκμετάλλευσης των λαών από τις ντόπιες αστικές τάξεις, που διασυνδέονται με ιμπεριαλιστικά κέντρα.

Η Σερβία αναδεικνύεται σ' αυτή την έκθεση η ισχυρότερη οικονομία από τις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, αφού δημιουργεί το 41% του συνολικού ΑΕΠ της περιοχής. Μετά την ύφεση του 2014, η σερβική οικονομία ενισχύθηκε το 2016 κατά 2,8%.

Θετικά σημάδια ανάκαμψης παρατηρήθηκαν και στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της περιοχής, την Αλβανία, όπου οι ρυθμοί ανάπτυξης αυξήθηκαν 2,6% το 2015 και 3,2% το 2016.

Η ανάπτυξη στον πιο «αδύναμο κρίκο» των Δυτικών Βαλκανίων, το Κοσσυφοπέδιο, «έτρεξε» το 2016 με 3,6% και στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη με 2,8%.

Η πολιτική αβεβαιότητα, οι εντάσεις και η πτώση του τουρισμού στη γειτονική ΠΓΔΜ μείωσαν τους ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης στο 2,4% το 2016, από 3,8% που ήταν το 2015.

Επίσης, οι ενδοαστικές κόντρες στο Μαυροβούνιο, με φόντο τη διαπάλη Δύσης - Ρωσίας λίγο πριν την ένταξη του κρατιδίου στο ΝΑΤΟ, είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία, όπου η ανάπτυξη από 3,4% που ήταν το 2015 έπεσε πέρυσι στο 2,1%.

Γενικά η περιφερειακή καπιταλιστική ανάπτυξη αναμένεται πως θα αυξηθεί από 2,8% που ήταν κατά μέσο όρο το 2016 στο 3,2% το 2017, λόγω αύξησης της εσωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, παράγοντες που θα μπορούσαν να μειώσουν αυτά τα ποσοστά είναι η πολιτική αστάθεια, οι πιέσεις από την ισοτιμία με δολάριο και ευρώ, ή η τυχόν ανάσχεση «μεταρρυθμίσεων», όπως τις σχεδιάζουν τα ντόπια και ξένα μονοπώλια.

Η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τα Δυτικά Βαλκάνια παρατηρεί αύξηση των ντόπιων και ξένων επενδύσεων σε όλες τις χώρες της περιοχής, με εξαίρεση την ΠΓΔΜ.

Στην Αλβανία, οι επενδύσεις ήταν η πρώτη πηγή ανάπτυξης πέρυσι, κυρίως λόγω της κατασκευής τμήματος του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡ που περνά από το αλβανικό έδαφος και κατασκευής του υδροηλεκτρικού σταθμού «Devoll». Στο Μαυροβούνιο, οι επενδύσεις εστιάστηκαν κυρίως στους τομείς της Ενέργειας, της δημιουργίας ή εκσυγχρονισμού οδικών δικτύων, παρά τις καθυστερήσεις στις άδειες για το νέο οδικό δίκτυο μεταξύ των περιοχών Μπαρ - Μπόλτζαρ. Στο Κοσσυφοπέδιο, οι επενδύσεις αυξήθηκαν πέρυσι (σε σχέση με το 2015), κυρίως λόγω των δημόσιων επενδύσεων και της αύξησης εγχώριων ιδιωτικών κεφαλαίων. Στη Βοσνία, οι καθυστερήσεις σε δημόσια έργα υποδομής μείωσαν τις επενδύσεις και το ρυθμό ανάπτυξης. Στη Σερβία παρατηρήθηκε αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, κυρίως στους τομείς της μεταποίησης και του κατασκευαστικού κλάδου.