Το «Συμβούλιο για τις Διεθνείς Σχέσεις» (Council on Foreign Relations - CFR) είναι μία από τις πιο παλιές και ισχυρές «δεξαμενές σκέψεις» στις ΗΠΑ. Στο τιμόνι του ΔΣ βρίσκονται κατά καιρούς πρώην υπουργοί Εξωτερικών, διευθυντές της CIA, τραπεζίτες, διπλωμάτες καριέρας, μεγαλοδικηγόροι, αστοί πολιτικοί και μεγαλοκαπιταλιστές των ΜΜΕ. Από το 1921, όταν ιδρύθηκε, ενεργεί «συμβουλευτικά» ως το «δεξί χέρι» του μεγάλου κεφαλαίου και της αστικής τάξης, προκειμένου να προειδοποιήσει και να «προετοιμάσει» καταστάσεις, αξιοποιώντας πληθώρα εργαλείων αλλά και οικονομικών, τεχνολογικών και κοινωνικών εξελίξεων προς όφελος των πλουτοκρατών.

Στα τέλη του περασμένου μήνα, λοιπόν, το CFR έκανε μία πρωτοτυπία. Αντί να ασχοληθεί, ως συνήθως, με τα τεκταινόμενα στη μεγάλη «μπαρουταποθήκη» της Μέσης Ανατολής, τα σκληρά παζάρια της κυβέρνησης Τραμπ στην Κορεατική Χερσόνησο ή τις επικείμενες εκλογές στο Μεξικό και τους ανταγωνισμούς των δυτικών μονοπωλίων με τη Ρωσία, επέλεξε να ασχοληθεί με τις σαρωτικές αλλαγές που αναμένεται να προκαλέσουν σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο καινοτόμες τεχνολογικές εξελίξεις - όπως οι εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης πολλών μέσων μαζικής παραγωγής. Δημοσιοποίησε λοιπόν μία πολυσέλιδη έκθεση με τον εύγλωττο τίτλο «Η εργασία μπροστά» («Work Ahead»), προτείνοντας στην αστική τάξη, στο μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο, να ασχοληθούν σοβαρά και πιο επισταμένα με τη «θύελλα» της ρομποτικής και της λεγόμενης «4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Γιατί; Επειδή, όπως επισημαίνουν, θα πρέπει «να προετοιμάσουν» (ενσωματώσουν) την εργατική τάξη ώστε να ...συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα.

Το ακόλουθο απόσπασμα της έκθεσης είναι χαρακτηριστικό:

«Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ σήμερα είναι να ανοικοδομήσουν τους συνδέσμους μεταξύ εργασίας, ευκαιριών, οικονομικής ασφάλειας για όλους τους Αμερικανούς, ενόψει της επιταχυνόμενης τεχνολογικής αλλαγής. Κυβερνήσεις, επιχειρηματίες, εκπαιδευτικοί, και άλλοι θεσμοί, πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για να βοηθήσουν τους Αμερικανούς να προσαρμοστούν και να ευδοκιμήσουν, ενόψει των διασπαστικών δυνάμεων (απορρύθμισης των εργασιακών και άλλων σχέσεων). Αν αποτύχουν, τότε θα αυξηθούν οι πιέσεις λιτότητας που ήδη αναγκάζουν τις ΗΠΑ να κάνουν βήματα πίσω από τη θέση παγκόσμιας ηγεσίας. Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής που δεν μπορούν να παράσχουν καλύτερες θέσεις δουλειάς, προοπτικές καριέρας και καλύτερη οικονομική ασφάλεια για τους πολίτες τους θα είναι λιγότερο ανταγωνιστικές και θα συνιστούν ένα αδύνατο μοντέλο - πρότυπο διεθνώς. Θα έχουν λιγότερους διαθέσιμους πόρους για την εθνική ασφάλεια. Η εσωτερική διαπάλη για το μοίρασμα των οικονομικών κερδών θα διασπάσει και θα διχάσει περαιτέρω τη χώρα και θα την κάνει λιγότερο πρόθυμη και ικανή να δράσει αποτελεσματικά στην υφήλιο. Καθώς η τεχνολογία απορρυθμίζει και διαταράσσει τον έναν μετά τον άλλο κλάδο της βιομηχανίας, οι ΗΠΑ πρέπει να βρουν καλύτερους τρόπους για να βοηθήσουν τους Αμερικανούς να αποκτήσουν πρόσβαση στις πολλές νέες ευκαιρίες που δημιουργεί η τεχνολογία. Ιδιαίτερα με την ενίσχυση των δεσμών ανάμεσα στην εκπαίδευση και τις προοπτικές απασχόλησης. Η χώρα χρειάζεται ισχυρή υποστήριξη για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα θέσεων με καλύτερους μισθούς. Πρέπει επίσης τα προσόντα και οι δεξιότητες για δουλειά να καταστούν πολύ πιο διαφανή, ώστε αυτοί που αναζητούν εργασία να ξέρουν τι χρειάζονται για να μπορούν να προωθήσουν τις καριέρες τους. Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι Αμερικανοί μπορούν να κερδίσουν τις δεξιότητες και τη γνώση που θα εξασφαλίσει επιτυχία και στους ίδιους και στην Αμερική».

Στα παραπάνω μπορεί κανείς, μεταξύ πολλών άλλων, να παρατηρήσει το «άγχος» της αστικής τάξης για το πώς θα αξιοποιήσει τις τεχνολογικές εξελίξεις προκειμένου αφενός να διατηρήσει αδιαμφισβήτητη την εξουσία της, αφετέρου να εξασφαλίσει τη συνέχιση της εργασιακής απασχόλησης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων με κάθε τρόπο. Ταυτόχρονα, διακρίνεται και η «αγωνία» της να διατηρήσει το προβάδισμα στον ανταγωνισμό ώστε να εξασφαλίσει ηγεμονική γεωπολιτική ισχύ και την υπεροχή της σε βάρος των μονοπωλίων σε Ευρώπη, Ασία κ.α.

Πάντως, έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς προσεγγίζει το πρόβλημα και τι θεωρεί σε πρώτη φάση «λύση» το CFR. Σύμφωνα με τη «δεξαμενή σκέψης», ήδη το 36% του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ (κάπου 57.000.000 άτομα) είναι αυτοαπασχολούμενοι ή «εργολάβοι» (γνωστοί και ως «gig workers»), οι οποίοι στην ουσία προσφέρουν έργο μισθωτών χωρίς τα δικαιώματα των τελευταίων (πλήρεις αποδοχές, επιδόματα, άδεια ασθενείας, ιατροφαρμακευτική κάλυψη κ.ά.).

Το ποσοστό αυτό, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία που δημοσιοποίησε πριν από λίγες μέρες η «Ενωση Ελευθέρων Επαγγελματιών» (Freelancers Union), ανέρχεται στο 47% του εργατικού δυναμικού εργαζομένων που ανήκουν στη λεγόμενη γενιά των «Μιλένιαλς» (έχουν γεννηθεί δηλαδή από τη δεκαετία του '90 και έπειτα). Σύμφωνα με διάφορες προβλέψεις - που προφανώς κρύβουν την ουσία της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης - μέχρι το 2027 οι λεγόμενοι «αυτοαπασχολούμενοι» θα είναι πάνω από τα 2/3 του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ.

Αυτό που προβληματίζει είναι ότι η αυτοματοποίηση σε τομείς της μεταποίησης, των υπηρεσιών κ.α. θα καταστρέψει εκατομμύρια θέσεις εργασίας, που φυσικά και οι ίδιοι οι αστοί ξέρουν ότι δεν γίνεται να αντικατασταθούν από τους λεγόμενους «αυτοαπασχολούμενους», οι οποίοι είναι λογικό να βαίνουν μειούμενοι όσο κυριαρχούν τα μονοπώλια και συνεχίζεται η αντικειμενική διαδικασία της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου.

Οι ερευνητές του CFR δεν κρύβουν πως η επιτάχυνση της υιοθέτησης τεχνολογικών καινοτομιών «είναι κρίσιμη για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ και την οικονομική τους ανταγωνιστικότητα» και προτείνουν μέτρα ως «πρώτες βοήθειες». Επικρίνοντας εμμέσως πλην σαφώς τις πολιτικές εμπορικού «προστατευτισμού» της κυβέρνησης Τραμπ, οι συντάκτες της έκθεσης εκτιμούν επίσης ότι:

• Το «ανοιχτό εμπόριο» και η μετανάστευση είναι «ζωτικής σημασίας» για την ηγεσία των ΗΠΑ στον τεχνολογικό τομέα.
• Η «ισχυρή οικονομική ανάπτυξη» που οδηγεί σε πλήρη απασχόληση ήταν «η πιο επιτυχής προσέγγιση» για την αύξηση των μισθών των Αμερικανών.
• Η «έλλειψη πρόσβασης σε ευκαιρίες εκπαίδευσης» συνδέεται καταφανώς με τις «αλλαγές απαιτήσεων» στις αγορές εργασίας, και αυτό συνιστά «σημαντικό εμπόδιο στη βελτίωση της εργασιακής ζωής» των Αμερικανών.
• Είναι αδύναμο το δίχτυ «προστασίας» των ανέργων στις ΗΠΑ, επειδή τα επιδόματα είναι πενιχρά και καλύπτουν ελάχιστους.
• Πάρα πολλές θέσεις εργασίας θα μείνουν κενές, εξαιτίας των περιορισμών που σχετίζονται με τα προσόντα, την «κινητικότητα» και τις πρακτικές πρόσληψης. Πολλά θα μπορούσαν να γίνουν για να δημιουργήσουν «νέες ευκαιρίες» σε περιοχές με υψηλότερη ανεργία.
• Τα σημερινά επιδόματα (από τις άδειες ασθενείας μετ' αποδοχών έως τα συνταξιοδοτικά προγράμματα) είναι πολύ συχνά διαθέσιμα μόνο σε εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης. Δεν προσαρμόζονται στις κατηγορίες της μερικής απασχόλησης, των συμβασιούχων και των αυτοαπασχολούμενων ή εργολάβων.

Οι τεχνοκράτες προτείνουν επίσης διάφορα μέτρα που επί της ουσίας επιχειρούν να τονώσουν την κερδοφορία του κεφαλαίου και παρουσιάζονται αντεστραμμένα, ως δήθεν μέσο και για την ευημερία των εργαζομένων. Λένε:

• Να υιοθετηθούν από τις Αρχές «σαφείς στόχοι για τη δημιουργία καλύτερων θέσεων εργασίας και σταδιοδρομίας για τους Αμερικανούς» και πρωτοβουλίες «για την προσέλκυση επενδύσεων και αναζωογόνηση των επιχειρήσεων».
• Αύξηση ιδιωτικής και δημόσιας έρευνας και ανάπτυξης, «με υποστήριξη της εμπορευματοποίησης καινοτόμων ερευνών» και την προσέλκυση ταλαντούχων μεταναστών.
• Πολιτικές με στόχο τη διατήρηση «ισχυρής ανάπτυξης και ζήτησης» στις αγορές εργασίας. Οι εργοδότες «πρέπει να αφοσιωθούν» στη δημιουργία εργασιακού περιβάλλοντος «υψηλών ταχυτήτων, με αξιοπρεπείς αμοιβές, εκπαίδευση, επιδόματα».
• Οι ΗΠΑ θα πρέπει να βελτιώσουν τη μεταλυκειακή εκπαίδευση, ώστε «να είναι προσιτή σε όλους τους Αμερικανούς και να συνδέουν πιο στενά την εκπαίδευση με τα αποτελέσματα στην απασχόληση» (με τις αγορές...).
• Τα επιδόματα και οι πολιτικές για την ανεργία πρέπει να αντανακλούν τις «νέες πραγματικότητες», με πρότυπο τα καλύτερα στοιχεία των ευρωπαϊκών μοντέλων της λεγόμενης «ευελφάλειας» (flexicurity), δηλαδή την εργασιακή περιπλάνηση με τσεκουρωμένα δικαιώματα.
• Κυβερνήσεις και εργοδότες να μειώσουν τα εμπόδια στην «κινητικότητα» των εργαζομένων, όπως είναι το υψηλό κόστος στέγης, οι περιορισμοί στα επαγγελματικά δικαιώματα, οι πρακτικές πρόσληψης.
• Να δημιουργήσουν οι ΗΠΑ «φορητά συστήματα επιδομάτων εργασίας», που θα συνδέονται με κάθε εργαζόμενο ατομικά, και να διευρυνθούν τα επιδόματα για τις κατηγορίες μερικής απασχόλησης και τους συμβασιούχους.
• Να δημιουργηθεί με πρωτοβουλία του Προέδρου των ΗΠΑ εθνική επιτροπή για το εργατικό δυναμικό της χώρας, με στόχο τη διενέργεια ερευνών, τη «βελτίωση πρακτικών» και την ενημέρωση του κόσμου για τις «αλλαγές στις αγορές εργασίας». Να τεθούν επειγόντως αυτά τα ζητήματα στο επίκεντρο «εθνικής ατζέντας».

Για να θολώσει στα μάτια των εργαζομένων η πραγματικότητα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, γίνονται και ανάλογες κινήσεις. Στις 10 Μάη πραγματοποιήθηκε στον Λευκό Οίκο, παρουσία του Προέδρου Τραμπ, ευρεία σύσκεψη κυβερνητικών αξιωματούχων και διευθυντικών στελεχών δεκάδων τεχνολογικών μονοπωλίων, όπως «Google», «Facebook», «Amazon», «Nvidia», «Intel» και «Oracle», αλλά και βιομηχανιών όπως «Ford», «Land O' Lakes», «MasterCard», «Pfizer», που πέρυσι ξόδεψαν πάνω από 21 δισ. δολάρια σε διάφορα έργα και εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης. Εκεί αποφασίστηκε η συγκρότηση επιτροπής επιστημόνων, ακαδημαϊκών και εκπροσώπων μονοπωλίων (γνωστή ως «Επίλεκτη Επιτροπή για την Τεχνητή Νοημοσύνη», Select Committee on Artificial Intelligence), που θα ενημερώνουν τον Τραμπ και την κυβέρνηση μεταξύ άλλων για τις εξελίξεις καινοτόμων τεχνολογιών και τις επιπτώσεις τους στις αγορές εργασίας, και θα υποβάλλουν προτάσεις για την (από οικονομική και κοινωνική σκοπιά) «ομαλότερη» μετάβαση προς την «4η Βιομηχανική Επανάσταση».