Turkish Foreign Ministry

Από την πρόσφατη συνάντηση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Ζ. Μπορέλ με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου

Ηταν χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ, αμέσως μετά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ), που ξεκαθάρισε ότι «βλέπουμε την Τουρκία ως μια σημαντική χώρα ...με την οποία θα θέλαμε να δούμε τις σχέσεις μας να ενισχύονται και να αναπτύσσονται», κάτι που - συνέχισε αναδεικνύοντας πως οι ευρω-τουρκικές διαφωνίες θα αξιοποιηθούν ως όχημα νέων διευθετήσεων - «πρέπει να γίνει σε σχέση με τις αξίες, τις αρχές και τα συμφέροντα της ΕΕ». Αναγνώρισε δε ότι «οι σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας βρίσκονται επί του παρόντος υπό συνεχή πίεση», ότι «υπάρχουν ανησυχητικές εξελίξεις, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο και σχετικά με τη Λιβύη που επηρεάζουν άμεσα τα συμφέροντά μας», για να καλέσει ωστόσο ότι «πολλά σοβαρά ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν από την Τουρκία», με ζητούμενο «να αλλάξει η τρέχουσα δυναμική αντιπαράθεσης και να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης», το οποίο «όλοι επιθυμούν». Στο όνομα της οικοδόμησης, άλλωστε, αυτού του «περιβάλλοντος εμπιστοσύνης», ήταν αποκαλυπτική η επιλογή Μπορέλ, αφού υπογράμμισε ότι «θα εξερευνήσουμε περαιτέρω μονοπάτια που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των εντάσεων» να αποκαλέσει «διαφιλονικούμενα ύδατα» το τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ όπου η Τουρκία προωθεί γεωτρήσεις. Τις δε αντιρρήσεις της ΕΕ για την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί, ο Μπορέλ τις διατύπωσε ανήσυχος γιατί «αυτή η απόφαση θα οδηγήσει αναπόφευκτα στη δυσπιστία» και «θα υπονομεύσει τις προσπάθειές μας για διάλογο και συνεργασία».

Κατέληξε δε ότι - παρά τις διάφορες διαφωνίες με την Τουρκία αλλά και τις διακυμάνσεις με τις οποίες κράτη - μέλη εκφράζουν τη δυσαρέσκειά της για επιλογές της Αγκυρας - «υπήρχε σαφώς μια ευρεία υποστήριξη για να εξερευνήσω περαιτέρω δρόμους που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των εντάσεων και στην επίτευξη κατανόησης σε θέματα που τονίζουν όλο και περισσότερο τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ενωσης». Οι δηλώσεις Μπορέλ ήρθαν δηλαδή να επιβεβαιώσουν το ρόλο προξενήτρας που οι Βρυξέλλες διεκδικούν σε Αιγαίο - Ελληνοτουρκικά αλλά και Κυπριακό, προκειμένου η συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της περιοχής, αλλά και συνολικά οι ισορροπίες με την Τουρκία στην περιφέρεια, να καθοριστούν προς όφελος των ευρωπαϊκών επενδυτικών και γεωπολιτικών σχεδιασμών.

Τη «θέρμη» με την οποία η ΕΕ «σπρώχνει» νέες αντιλαϊκές διευθετήσεις ανέδειξε άλλωστε και η συνάντηση που φιλοξένησε το Βερολίνο (λίγες μέρες μετά την έναρξη της γερμανικής προεδρίας της Ενωσης) μεταξύ στελεχών των ΥΠΕΞ Τουρκίας - Ελλάδας - Γερμανίας, η οποία ανέδειξε την «κινητικότητα» που υπάρχει, όσο κι αν η Αθήνα προσπάθησε να την υποβαθμίσει. Σημειωτέον, βέβαια, ότι την Αγκυρα εκπροσώπησε ο στενός σύμβουλος και συνεργάτης του Ερντογάν Ιμπραχίμ Καλίν, ενώ συμμετείχαν και οι διπλωματικοί σύμβουλοι των Μέρκελ και Μητσοτάκη, Γιαν Χέκερ και Ελένη Σουρανή, αντίστοιχα. Η κίνηση αυτή επιβεβαιώνει ότι προτεραιότητα της λυκοσυμμαχίας είναι η διατήρηση της Τουρκίας στο «δυτικό στρατόπεδο». Στον στόχο αυτό, άλλωστε, ευθυγραμμίζεται και η ελληνική κυβέρνηση, κάτι που καθορίζει το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για ευρύτερες διευθετήσεις στην περιοχή.

Τις διαθέσεις της Ελλάδας τις περιέγραψε κρυστάλλινα και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Αλ. Διακόπουλος, που χαρακτήρισε «αδιανόητο» το ενδεχόμενο η κυβέρνηση να ζητήσει σε ΝΑΤΟ και ΕΕ ενεργοποίηση των λεγόμενων «ρήτρων αλληλεγγύης» απέναντι στην Τουρκία, γιατί κάτι τέτοιο «θα αποκόψει τις σχέσεις της με τη Δύση»!

Ολα αυτά, ενώ μεσοβδόμαδα η Τουρκία εξέδωσε νέα NAVTEX για έρευνες μέσα στην κυπριακή ΑΟΖ, που σύμφωνα με την ανακοίνωση αναμενόταν να ξεκινήσουν ανήμερα και της έναρξης της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, δηλαδή 18 Ιούλη και να διαρκέσουν μέχρι τις 20 Αυγούστου. Πάντως, στην ανακοίνωση με την οποία το τουρκικό ΥΠΕΞ αντέδρασε στο ΣΕΥ ζήτησε τη «δημιουργία κλίματος άνευ όρων διαλόγου και συνεργασίας στην περιοχή, αντί συμμαχιών κατά της Τουρκίας», αλλά και ειδικά για την Κύπρο «τη σύσταση ενός μηχανισμού συνεργασίας» στην Κύπρο, «για τη δίκαιη κατανομή των πηγών υδρογονανθράκων». Μάλιστα, το τουρκικό ΥΠΕΞ επέλεξε να μνημονεύσει και το τετ-α-τετ που είχε ο Ερντογάν με τους ηγέτες της ΕΕ, αρχές Μάρτη, όταν συμφώνησαν στην ανάγκη επικαιροποίησης του πλαισίου συνεργασίας για το Μεταναστευτικό, εξηγώντας ότι η αναθεώρηση της Δήλωσης (Συμφωνία του 2016 για το Μεταναστευτικό) πρέπει να «λαμβάνει υπόψη τις νέες συνθήκες και προκλήσεις».

Στην κατεύθυνση του κλίματος αντιπαράθεσης των αστικών τάξεων Ελλάδας και Τουρκίας είναι το δημοσίευμα των «Νέων», ότι η κυβέρνηση ετοιμάζει σχέδιο παραχώρησης σε ενεργειακούς ομίλους 2 οικοπέδων νότια της Κρήτης για έρευνα υδρογονανθράκων σε περιοχή έκτασης 33.933 τ.χλμ. δίπλα σε οικόπεδα που έχουν παραχωρηθεί στην αμερικανική «ExxonMobil» και τη γαλλική «Total». Αυτό μπορεί να γίνει είτε με προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού είτε με εκδήλωση ενδιαφέροντος από εταιρείες. Η περιοχή βρίσκεται μέσα στην εμβέλεια του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου και η κίνηση της κυβέρνησης εμφανίζεται ως δήθεν «μπλόκο» στα σχέδια της Τουρκίας.

Η προκλητική απόφαση της κυβέρνησης της Τουρκίας στις 10 του μήνα, να μετατρέψει την Αγία Σοφία, το μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σε τζαμί, είναι ένα ακόμα στοιχείο κλιμάκωσης της τουρκικής προκλητικότητας, κρίκος στη συνολική στρατηγική της τουρκικής άρχουσας τάξης, που υποθάλπεται απ' τη στάση και τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ στην περιοχή.

Η κίνηση αυτή, όπως σημείωνε σε δήλωσή του ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δ. Κουτσούμπας, «οξύνει τους θρησκευτικούς και εθνικιστικούς ανταγωνισμούς, που αξιοποιούνται από τους ισχυρούς για τη διαίρεση των λαών. Εξίσου, όμως, προκλητικές είναι και οι γλυκανάλατες αντιδράσεις για το θέμα, τόσο των ΗΠΑ όσο και της ΕΕ, που εκθέτουν την κυβέρνηση και όλα τα κόμματα του αμερικανοΝΑΤΟικού τόξου που έχουν αναγορεύσει αυτές τις συμμαχίες σε προστάτες του διεθνούς δικαίου, ενώ είναι οι ίδιες που ανέχονται - αν δεν ενθαρρύνουν - την τουρκική προκλητικότητα».

Είναι χαρακτηριστικές οι αντιδράσεις ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Οι ΗΠΑ, από τη μία, εξέφρασαν «απογοήτευση» και, από την άλλη, εκτίμησαν πως «η τουρκική κυβέρνηση παραμένει δεσμευμένη να εγγυάται την πρόσβαση στην Αγία Σοφία σε όλους τους επισκέπτες» και γι' αυτό «ανυπομονούμε να ακούσουμε τα σχέδιά της για τη διαχείριση της Αγίας Σοφίας κατά τρόπον ώστε να παραμείνει προσβάσιμη στους πάντες». Εντονη είναι και η δραστηριότητα του πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζ. Πάιατ, ο οποίος επίσης «απογοητεύτηκε» από την απόφαση για την Αγ. Σοφία και σε συνάντησή του μέσα στη βδομάδα με τον Ελληνα ΥΠΕΞ, Ν. Δένδια, δήλωσε ότι μίλησαν για τους «κοινούς στόχους»: «Την περιφερειακή σταθερότητα, τα κοινά μας συμφέροντα στα Δυτικά Βαλκάνια και τον προγραμματισμό για τον επόμενο γύρο Στρατηγικού Διαλόγου».

Από τη μεριά της Ρωσίας, ο υφυπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Βερσίνιν, αναγνώρισε ότι το θέμα «είναι εσωτερική υπόθεση της Τουρκίας, στην οποία ούτε εμείς ούτε κάποιος άλλος πρέπει να παρέμβει, προφανώς». Ο δε Ρώσος πρέσβης στη Λευκωσία, Στανισλάβ Οσάτσι, είπε ότι στην τηλεφωνική επικοινωνία των Προέδρων Τουρκίας - Ρωσίας, ο Ερντογάν παρείχε στον Πούτιν «εγγύηση της πρόσβασης σε αυτό το μοναδικό μνημείο σε όλους όσοι επιθυμούν να το επισκεφθούν», που «δείχνει τόσο την κατανόηση από τις τουρκικές αρχές της ευθύνης τους προς τη διεθνή κοινότητα, όσο και την επιθυμία τους να μετριάσουν την αντίληψη για την προηγούμενη απόφασή τους».

Πάντως η πρώτη προσευχή στην Αγία Σοφία, όπως προγραμματίζεται από το τουρκικό κράτος, θα έχει τον συμβολισμό της. Είναι προγραμματισμένη για την Παρασκευή 24 Ιούλη, μέρα υπογραφής, το 1923, της Συνθήκης της Λοζάνης, που καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας και σήμερα ευθέως αμφισβητεί η τουρκική αστική τάξη. Επίσης χαρακτηριστικά ο Ερντογάν ανήγγειλε και «την απελευθέρωση του τεμένους Αλ Ακσα», που βρίσκεται στην Ιερουσαλήμ και είναι ένας από τους τρεις σημαντικότερους χώρους για τους μουσουλμάνους.

Οπως διαχεόταν από κυβερνητικές πηγές την Παρασκευή, στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες ο Κυρ. Μητσοτάκης «ζήτησε ξεκάθαρες επιλογές για αυστηρές κυρώσεις έναντι της Τουρκίας». Επίσης τόνισε ότι «δεν γίνεται η Τουρκία να παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα δύο κρατών - μελών και να μην υπάρχει ισχυρή αντίδραση». Επιπλέον έθιξε το ζήτημα της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, λέγοντας ότι «είναι ενδεικτικό για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις διεθνείς συμφωνίες, τον αλληλοσεβασμό και τον διαθρησκειακό διάλογο» η Αγκυρα. Τέλος, ζήτησε «να συζητηθεί αναλυτικά η σχέση ΕΕ - Τουρκίας στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο».

Αρκετά πιο ...μαζεμένα ο Μπ. Λέιτς, εκπρόσωπος του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σ. Μισέλ, ενημέρωσε ότι «στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπήρξε σύντομο μήνυμα για τις σχέσεις με την Τουρκία από τον Κυρ. Μητσοτάκη και τον Ν. Αναστασιάδη», Πρόεδρο της Κύπρου.

Αλλωστε, ήδη από την Πέμπτη, στην Αθήνα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στ. Πέτσας χαμήλωνε τις προσδοκίες από το τι μπορεί να αποσπάσει η κυβέρνηση στη Σύνοδο Κορυφής, αφού σημείωνε π.χ. για τις περιβόητες «κυρώσεις» ότι «αυτά τα ζητήματα διαμορφώνονται σιγά - σιγά στην ευρωπαϊκή ατζέντα». Επίσης, διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ τη Δευτέρα, όπου υποτίθεται μετά από πίεση της ελληνικής πλευράς αποφασίστηκε ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικών και Ασφάλειας, Ζ. Μπορέλ, να φτιάξει μια λίστα με κυρώσεις κατά της Αγκυρας αν προχωρήσει σε γεωτρήσεις σε ελληνικές θαλάσσιες ζώνες, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ιταλία, Μάλτα και Ισπανία αντέδρασαν στην επιβολή τέτοιων κυρώσεων στη γείτονα.

Σε κάθε περίπτωση, διαχεόταν ότι ο Σ. Μισέλ πρότεινε πενταμερή συνάντηση για την Τουρκία στο περιθώριο της Συνόδου, με συμμετοχή των Μητσοτάκη, Μακρόν, Μέρκελ, της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του ιδίου.

Τέλος, καθώς οι εξελίξεις «τρέχουν» ασταμάτητα, στον απόηχο της πρόσφατης τριμερούς συνάντησης Ελλάδας - Τουρκίας - Γερμανίας στο Βερολίνο, σε επίπεδο υψηλόβαθμων αξιωματούχων, την Τρίτη αναμένεται στην Αθήνα ο Γερμανός ΥΠΕΞ, Χ. Μάας, για επαφές με τον Ελληνα ομόλογό του.