Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» είναι μία από τις κορυφαίες ποιητικές συνθέσεις του Διονυσίου Σολωμού. Εργο εμπνευσμένο από τα γεγονότα της πολιορκίας και της εξόδου του Μεσολογγίου, κατά την Επανάσταση του '21, το οποίο απασχόλησε τον ποιητή σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του.
Σε εμάς έφτασε σε τρία Σχεδιάσματα που το καθένα τους αντιπροσωπεύει όχι μονάχα διαφορετικό στάδιο επεξεργασίας αλλά και διαφορετική ποιητική αντίληψη. Το Α' Σχεδίασμα του ποιήματος, «συνθεμένο εις είδος προφητικού θρήνου εις το πέσιμο του Μεσολογγίου», γράφτηκε λίγο μετά την πτώση της πόλης. Για δέκα ολόκληρα χρόνια (1834 - 1844), δουλεύει αποκλειστικά το «Β' Σχεδίασμα» επιμένοντας στην επεξεργασία μεμονωμένων, καθαρά λυρικών επεισοδίων («αποσπασμάτων») και χρησιμοποιώντας τον ομοιοκατάληκτο δίστιχο στίχο του «Ερωτόκριτου», που δίνει καινούριο βάθος και μουσικότητα. Σε αυτό «εικονίζοντο τα παθήματα των γενναίων αγωνιστών εις τες υστερινές ημέρες της πολιορκίας έως οπού έκαμαν το γιουρούσι». Στο «Γ' Σχεδίασμα» των «Ελεύθερων Πολιορκημένων», που γράφτηκε από το 1844 κι ύστερα, χρησιμοποιεί έναν στίχο περισσότερο λιτό, χωρίς ομοιοκαταληξία.
Είν' έτοιμα στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων
Δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν,
Εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το χάρο.
Τέλος, δεν θα μπορούσαμε σε αυτό το μικρό μας αφιέρωμα σε αυτό το σπουδαίο έργο να μην αναφερθούμε στην αντίληψη του Σολωμού ότι η Ιστορία - και η Επανάσταση - είναι πράξη συλλογική, όχι ατομική. Μια θέση που διαφαίνεται και σε αυτό το ποίημα. Οπως γράφει, «να μην προσελκύσεις την προσοχή πάνω στον Μάρκο (Μπότσαρη): μειώνει τον έπαινο των άλλων, που όλοι τους υπήρξαν ίσοι μ' αυτόν». Πρωταγωνιστής είναι η ίδια η μάζα, «που αγωνίζεται τον καλόν αγώνα». Ετσι, το έργο του δεν περιορίζεται ούτε χρονικά ούτε τοπικά, αποκτώντας έναν υπερτοπικό και διαχρονικό χαρακτήρα. Γίνεται η ποίηση καθολική.
Τα παραπάνω γράφει ο Γιάννης Μαρκόπουλος, τον Αύγουστο του 1977, χρονιά που κυκλοφόρησε ο δίσκος.
Η μουσική εργασία του Γιάννη Μαρκόπουλου πάνω στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» ξεκίνησε τη δεκαετία του '60. Στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας καταπιάνεται ξανά με το έργο συνθέτοντας τα μέρη «Μητέρα μεγαλόψυχη», «Αραπιάς άτι», «Πειρασμός», «Εξοδος» και «Η θέλησή μου βράχος». Η οριστική μορφή του έργου δόθηκε το 1975, με τη μορφή «λαϊκής λειτουργίας». Αξίζει να σημειωθεί ότι ο συνθέτης οργάνωσε το λιμπρέτο του μουσικού έργου επιλέγοντας από όλα τα σχεδιάσματα του ποιήματος και τα πεζά, τους στίχους και τα αφηγηματικά μέρη.
Πρόκειται για ακόμα μία δημιουργία, που αποδεικνύει περίτρανα ότι στίχος και μουσική στο έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου βρίσκονται σε μια αρμονία, σε ένα τέλειο συνταίριασμα, που συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μιας δίκαιης και ευτυχισμένης ζωής.
Η πρώτη παρουσίαση έγινε το 1975, από τον ίδιο, τραγουδώντας τα μέρη του έργου και παίζοντας πιάνο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου τον είχε καλέσει ο καθηγητής Λίνος Πολίτης, από τους σημαντικότερους μελετητές του Σολωμού. Ηταν μια ξεχωριστή βραδιά, όπου καθηγητές και φοιτητές εξέφρασαν τη γνώμη τους, αλλά και την αγάπη τους και την εκτίμησή τους για το έργο. Η συγκέντρωση αυτή βοήθησε τον συνθέτη στην εδραίωση της πεποίθησης για την αξία της μελωδικής και ρυθμικής του ομιλίας πάνω στο ποίημα.Το έργο κυκλοφόρησε σε δίσκο με ερμηνευτές τους Νίκο Ξυλούρη, Λάκη Χαλκιά, Ηλία Κλωναρίδη και αφηγήτρια την ηθοποιό Ειρήνη Παππά. Συμμετείχε η ερασιτεχνική Μεικτή Χορωδία Πρέβεζας, σε διδασκαλία Γιώργου Κακίτση και ορχήστρα, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν και λαϊκά όργανα της παράδοσης. Η πρώτη συναυλία δόθηκε στο γήπεδο του Παναθηναϊκού το καλοκαίρι του '78, μπροστά σε κοινό 22.000 ατόμων, που κατέκλυσαν τις κερκίδες του γηπέδου και υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό το νέο μουσικό έργο.
Εκτοτε θα γνωρίσει πολλά ανεβάσματα. Οι χειρόγραφες παρτιτούρες του συνθέτη βρίσκονται στο Ιστορικό Μουσείο του Μεσολογγίου.
Για τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» μάς μίλησε ο Αναστάσιος Συμεωνίδης, που θα διευθύνει στη συναυλία τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία του δήμου Αθηναίων. «Είναι το χαρακτηριστικότερο, ίσως, έργο που έχει γραφτεί για την Επανάσταση του 1821. Ο συνθέτης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, είχε στα χέρια του ένα πολύ δυνατό κείμενο, την ποιητική σύνθεση του Διονυσίου Σολωμού και μας παρέδωσε ένα εξίσου πολύ δυνατό μουσικό έργο.
Είναι ένα έργο για σολίστες, χορωδία, ορχήστρα. Πλάι στα όργανα της ορχήστρας συμπράττουν και όργανα με παραδοσιακό ήχο, όπως το σαντούρι, το λαούτο και η κρητική λύρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικότατο ρόλο στο έργο παίζει η χορωδία. Θα λέγαμε ότι έχει "πρωταγωνιστικό" ρόλο και όχι συμπληρωματικό. Το κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει ένα μουσικό έργο με πολύ ωραίο "δέσιμο" μεταξύ λόγου και μουσικής».
Οι φίλοι του «κόκκινου Αερόστατου» από τις συνοικίες της Νέας Ιωνίας, της Νέας Φιλαδέλφειας, του Γαλατσίου, της Μεταμόρφωσης, του Ηρακλείου και της Πεύκης - Λυκόβρυσης καλούν αυτήν την Κυριακή στις 11 το πρωί στην έκθεση «Χαρακτική - Από την προϊστορία στην Ελλάδα του σήμερα», που οργανώνει το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, στην αίθουσα «Νίκος Κεσσανλής» στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Ακόμα, το Σάββατο 5 Φλεβάρη στις 11 το πρωί καλεί σε ξενάγηση το Στέκι Πολιτισμού της ΚΝΕ στον Πειραιά, «Τραβέρσο».
Σκοπός της έκθεσης είναι να γίνει γνωστή η σημασία της χάραξης στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Μέσα από τα σπάνια εκθέματα που παρουσιάζονται, μπορεί να κατανοηθεί η ίδια η πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών. Ο θεατής θα έρθει πρώτα σε επαφή με τα προϊστορικά έργα, με βραχοχαράξεις από την αρχαία Κίνα και από σπήλαια της Γαλλίας. Στη συνέχεια, θα περάσει από έργα της ελληνικής αρχαιότητας, σπαράγματα, χαράγματα σε επιγραφές και αγγεία. Θα δει, ακόμα, χαρακτικά έργα ξένων περιηγητών στην Ελλάδα και χαλκογραφίες του Αγίου Ορους. Οσον αφορά την ευρωπαϊκή χαρακτική θα έχει την ευκαιρία να δει έργα σημαντικών καλλιτεχνών, όπως Λοτρέκ, Ματίς, Σαγκάλ, Πικάσο, Μιρό κ.ά., ενώ θα δει και έργα ιαπωνικής τέχνης του 19ου αιώνα. Ξεχωριστό κομμάτι της έκθεσης είναι η ελληνική χαρακτική.
Αφιέρωμα στον μεγάλο μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό και στο εμβληματικό του έργο.
Μια συναυλία τιμής στον σπουδαίο μουσικοσυνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο.
Την Τρίτη 15 Φλεβάρη η ΚΕ του ΚΚΕ οργανώνει στις 20.30 (πέρας προσέλευσης 20.00) στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» («Ολύμπια») συναυλία με το έργο «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», σε ποίηση Διονυσίου Σολωμού και μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου.
Συμμετέχουν η Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία του δήμου Αθηναίων. Διευθύνει ο Αναστάσιος Συμεωνίδης. Διδασκαλία χορωδίας: Σταύρος Μπερής.
Ερμηνεύουν οι: Γιάννης Χριστόπουλος, Τάσος Αποστόλου, Μανώλης Χατζημανώλης και Ελενα Κελεσίδη.
Αφηγείται η ηθοποιός Αιμιλία Υψηλάντη.
Η είσοδος θα γίνεται με προσκλήσεις, που διατίθενται από την Κομματική Οργάνωση Αττικής του ΚΚΕ.
Η συναυλία πραγματοποιείται με την υποστήριξη του δήμου Αθηναίων και του ΟΠΑΝΔΑ.