Τα γεωπολιτικά παζάρια γύρω από την επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση και τις εξαγωγές σιτηρών έρχονται τις τελευταίες βδομάδες όλο και περισσότερο στο προσκήνιο της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και Ρωσίας στην Ουκρανία, με την Τουρκία να διεκδικεί κεντρικό διαμεσολαβητικό ρόλο και σε αυτό το μέτωπο.

Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία ότι εμποδίζει την εξαγωγή σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων από τα ουκρανικά λιμάνια - κυρίως της Οδησσού - και πως έχει κατάσχει τόνους σιτηρών πουλώντας τα σε διάφορες χώρες. Η Ρωσία καλεί την Ουκρανία να αποναρκοθετήσει την περιοχή γύρω από την Οδησσό στη Μαύρη Θάλασσα και επιπλέον παζαρεύει την άρση ορισμένων κυρώσεων που σχετίζονται με τις ρωσικές εξαγωγές, τα ρωσικά πλοία κ.ά.

Για αυτόν τον σκοπό ο Ρώσος ΥΠΕΞ, Σ. Λαβρόφ, επισκέφτηκε την Τετάρτη την Αγκυρα, όπου συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του, Μ. Τσαβούσογλου.

Ο Ρώσος ΥΠΕΞ επανέλαβε τον ισχυρισμό της Μόσχας ότι προτίθεται να εγγυηθεί «την ασφάλεια των εμπορικών πλοίων που θα μεταφέρουν σιτηρά από τα λιμάνια της Ουκρανίας», αλλά η Ουκρανία θα πρέπει να αποναρκοθετήσει τα λιμάνια ή να ορίσει ασφαλείς διαδρόμους.

Η Ουκρανία από την πλευρά της απορρίπτει ως «κούφια λόγια» τις διαβεβαιώσεις της Μόσχας ότι δεν θα εκμεταλλευτεί στρατιωτικά την κατάσταση σε όφελός της, αν το Κίεβο αποναρκοθετήσει την περιοχή ή επιτρέψει στα φορτία σιτηρών να αποπλεύσουν.

«Απαιτείται στρατιωτικός εξοπλισμός για την προστασία της ακτογραμμής και μία ναυτική αποστολή που θα περιπολεί τις θαλάσσιες οδούς των εξαγωγών στη Μαύρη Θάλασσα. Δεν μπορεί να επιτραπεί στη Ρωσία να χρησιμοποιήσει τους διαδρόμους των σιτηρών για να επιτεθεί στη νότια Ουκρανία», ανέφερε ο εκπρόσωπος του ουκρανικού ΥΠΕΞ. Η ουκρανική κυβέρνηση θέτει ζήτημα ξένα πολεμικά πλοία, όπως π.χ. βρετανικά ή τούρκικα, να συνοδεύουν τα εμπορικά.

Από την πλευρά της, η Τουρκία προωθεί μαζί με τον ΟΗΕ έναν «μηχανισμό ελέγχου», ώστε να εξασφαλιστεί πως τα πλοία που θα χρησιμοποιηθούν για τις εξαγωγές σιτηρών δεν θα μεταφέρουν οπλισμό.

«Θεωρούμε λογικό και εφικτό το σχέδιο του ΟΗΕ, το οποίο περιλαμβάνει έναν μηχανισμό μεταξύ Τουρκίας, Ρωσίας και Ουκρανίας», είπε ο Τσαβούσογλου και κάλεσε σε περαιτέρω συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη.

Οποιαδήποτε συμφωνία θα ενέπλεκε πλοία του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού για να συνοδεύσουν τα ουκρανικά στην έξοδό τους από τη Μαύρη Θάλασσα προς τον Βόσπορο.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ευχαρίστησε τον ΟΗΕ για τις «προσπάθειές» του να βοηθήσει στην αποκατάσταση των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας, επαναλαμβάνοντας ότι «η πλειονότητα των ουκρανικών σιτηρών μπορεί να εξαχθεί μόνο» μέσω αυτών των οδών.

Εξάλλου η ΕΕ αποκλείει την εξαγωγή σιτηρών μέσω σιδηρόδρομου προς τη Λευκορωσία και από εκεί στη Λιθουανία και τη Βαλτική, διότι αυτό θα απαιτούσε άρση των δυτικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Λευκορωσία.

Να σημειωθεί, ακόμα, ότι η Αγκυρα θεωρεί «εύλογο» το αίτημα της Ρωσίας για την άρση των κυρώσεων που εφαρμόζονται επί των ρωσικών αγροτικών εξαγωγών ώστε να διευκολυνθούν οι ουκρανικές εξαγωγές. Οπως δήλωσε ο Τσαβούσογλου, «αν είναι να ανοίξουμε την διεθνή ουκρανική αγορά, θεωρούμε ότι η άρση των εμποδίων για τις ρωσικές εξαγωγές είναι νόμιμο αίτημα».

«Ο κόσμος χρειάζεται τα προϊόντα που εξάγονται τόσο από την Ουκρανία όσο και από τη Ρωσία, και αυτό πρέπει να εξεταστεί από κοινού», σύμφωνα με τον Τούρκο ΥΠΕΞ.

Η Ρωσία στο μεταξύ έχει αποναρκοθετήσει τις θαλάσσιες περιοχές που ελέγχει και έχει ανακοινώσει πως τα ουκρανικά λιμάνια της Μαριούπολης και του Μπερντιάνσκ λειτουργούν κανονικά με εμπορικά πλοία, ενώ άνοιξε και χερσαία σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Ρωσίας, Ντονμπάς, Ουκρανίας και Κριμαίας. Η παράδοση φορτίων στις ουκρανικές πόλεις Μαριούπολη, Μπερντιάνσκ και Χερσώνα έχει ξεκινήσει.

Η ένωση των Ουκρανών παραγωγών γεωργικών προϊόντων UAC καταγγέλλει ότι η Ρωσία έχει κλέψει περίπου 600.000 τόνους σιτηρών από τα ουκρανικά εδάφη που κατέλαβε και προχώρησε στην εξαγωγή μιας ποσότητας.

Ο φιλορώσος «υπουργός Γεωργίας» του Λουγκάνσκ δήλωσε ότι σύντομα θα αρχίσει να στέλνει σιδηροδρομικώς στη Ρωσία το σιτάρι που «απελευθέρωσαν» οι δυνάμεις της. «Αύριο (σ.σ. την Παρασκευή) είναι μια ιστορική στιγμή, τα πρώτα βαγόνια θα πάνε στη Ρωσία. Πενήντα βαγόνια, περισσότεροι από 3.000 τόνοι» είπε.

Σύμφωνα με το «Tass», τα σιλό στο «απελευθερωμένο τμήμα» του Λουγκάνσκ περιείχαν περίπου 300.000 τόνους χειμερινού σταριού και 200.000 τόνους σπόρους ηλίανθου, που είχαν απομείνει από τις προηγούμενες σοδειές. Τα σιλό ήταν μισογεμάτα και για να αδειάσουν ώστε να φυλαχθεί εκεί η επόμενη σοδειά, θα πρέπει να εξάγονται καθημερινά 120-130 βαγόνια με σιτηρά.

Φιλορώσος αξιωματούχος στο τμήμα της περιφέρειας Ζαπορίζια, που ελέγχεται από ρωσικές δυνάμεις, δήλωσε την Τετάρτη ότι τα πρώτα σιδηροδρομικά βαγόνια με σιτηρά έφυγαν από τη Μελιτόπολη και πέρασαν από την Κριμαία «προς τη Μέση Ανατολή».

Πάντως ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμ. Πεσκόφ, δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει στο CNN ότι τα πρώτα σιδηροδρομικά βαγόνια που μετέφεραν ουκρανικά σιτηρά από την κατεχόμενη Μελιτόπολη έχουν αναχωρήσει, λέγοντας ότι δεν είχε «καμία πληροφορία» γι' αυτό.

Η Ουκρανία από την πλευρά της έχει στείλει περίπου 601.115 τόνους σιτηρών στο ρουμανικό λιμάνι της Κωστάντζας στη Μαύρη Θάλασσα μετά από τη ρωσική εισβολή και επιπλέον 120.294 τόνοι βρίσκονται καθ' οδόν, ανακοίνωσαν οι λιμενικές αρχές. Τα σιτηρά που έχουν σταλεί με φορτηγίδες, τρένα και φορτηγά στο λιμάνι της Ρουμανίας ανέρχονται περίπου στο 3% των 20 εκατ. τόνων που χρειάζονται να μεταφερθούν πριν από τη νέα συγκομιδή που ξεκινά στα τέλη Ιούλη.

Εξαιτίας του πολέμου η Ουκρανία, ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιτηρών στον κόσμο, στέλνει φορτία με τρένα μέσω των δυτικών συνόρων της ή μέσω των μικρών λιμανιών του στον ποταμό Δούναβη στη Ρουμανία.