Συνδυαστική και συντονισμένη είναι, όπως φαίνεται, η επίθεση της κυβέρνησης στην Ανώτατη Εκπαίδευση, αφού το επόμενο διάστημα πρόκειται να φέρει προς κύρωση στη Βουλή τη Σύμβαση της Λισαβόνας (The Lisbon Recognition Convention - LRC) «για την Αναγνώριση Προσόντων σχετικά με την Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια», όπως τιτλοφορείται. Ο υπουργός Παιδείας, Κ. Πιερρακάκης, είχε ανακοινώσει από τις αρχές Δεκέμβρη ότι προτίθεται να φέρει προς επικύρωση στη Βουλή τη Σύμβαση, συνδέοντάς τη με την πολιτική διεθνοποίησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης και τον στόχο ανάδειξης της χώρας σε διεθνές κέντρο Εκπαίδευσης.

Η Σύμβαση αυτή καταρτίστηκε το 1997 στη Λισαβόνα, από το Συμβούλιο της Ευρώπης και την UNESCO, για να ενοποιήσει το νομικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέθηκε σε ισχύ από το 1999 και μέχρι σήμερα έχει κυρωθεί από 55 χώρες, από Ευρώπη, Ασία, Β. Αμερική και Ωκεανία.

Γενικός στόχος της είναι η διευκόλυνση της αναγνώρισης ακαδημαϊκών προσόντων που έχουν αποκτηθεί σε μια χώρα Α από μια χώρα Β. Ενα προσόν που αποκτήθηκε στη χώρα προέλευσης (π.χ. τίτλος σπουδών) αναγκαστικά πρέπει να αναγνωρίζεται και από τη χώρα υποδοχής (εφόσον και οι δύο χώρες έχουν κυρώσει τη Σύμβαση της Λισαβόνας). Αν ο φορέας στη χώρα υποδοχής (συνήθως ένα πανεπιστήμιο) αρνηθεί να αναγνωρίσει τον τίτλο σπουδών, καλείται ο ίδιος να αποδείξει ότι ο ξένος τίτλος σπουδών είναι ουσιωδώς διαφορετικός και δεν μπορεί να δώσει πρόσβαση σε κάποια μαθησιακή δραστηριότητα.

Η Σύμβαση προβλέπει ότι κάθε χώρα κοινοποιεί τη λίστα με όλα τα αναγνωρισμένα από την ίδια ως ΑΕΙ, δημόσια κι ιδιωτικά ιδρύματα, καθώς και όσα λειτουργούν παραρτήματα σε άλλες χώρες αλλά τα αναγνωρίζει ως δικά της. Ο ορισμός ωστόσο που δίνει η Σύμβαση για την Ανώτατη Εκπαίδευση περιλαμβάνει όλα τα είδη προγραμμάτων σπουδών, άσκησης, έρευνας κ.λπ. στο μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο, που αναγνωρίζεται από τις αρμόδιες αρχές ότι ανήκουν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ετσι, αν μια χώρα αναγνωρίζει στο εσωτερικό της ως ανώτατα, προγράμματα σπουδών που στο ελληνικό σύστημα αντιστοιχούν με ΙΕΚ ή ανώτερες σχολές, θα αναγκαστεί και η Ελλάδα να αναγνωρίσει τους τίτλους σπουδών των αποφοίτων τους ως ισότιμους.

Η αναγνώριση ενός προσόντος Ανώτατης Εκπαίδευσης, που έχει εκδοθεί σε άλλη χώρα, συνεπάγεται πρόσβαση σε σπουδές ανώτερου επιπέδου, χρήση του ακαδημαϊκού τίτλου και πρόσβαση στην αγορά εργασίας.

Η Σύμβαση προβλέπει οι χώρες να παρέχουν πληροφόρηση αναφορικά με τα ιδρύματα και τα προγράμματα που θεωρούν ότι ανήκουν στο σύστημα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσής τους, να δημιουργήσουν εθνικά κέντρα πληροφόρησης για όσους ενδιαφέρονται να αναγνωρίσουν προσόντα που απόκτησαν στο εξωτερικό και ενθαρρύνει επίσης τα ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης να χορηγούν το Παράρτημα Διπλώματος (Diploma Supplement) στους αποφοίτους τους (στη χώρα μας τα ΑΕΙ ήδη το παρέχουν αν τους ζητηθεί).

Με βάση το κείμενο της Σύμβασης της Λισαβόνας, η αναγνώριση τίτλων σπουδών μπορεί και να ξεφύγει από τους φορείς που μέχρι τώρα εξέταζαν και ισοτιμούσαν τους τίτλους σπουδών εξωτερικού με τους εγχώριους (ΔΟΑΤΑΠ και ΑΤΕΕΝ) και να μεταφερθεί στα ίδια τα ΑΕΙ, όπου θα μπορεί να κάνει αίτηση ένας ενδιαφερόμενος για τη συνέχιση των σπουδών του.

Με αυτόν τον τρόπο ανοίγει διάπλατα η πόρτα για την αναγνώριση των αποφοίτων των κολεγίων και ακαδημαϊκά πλέον, πέρα από την επαγγελματική αναγνώριση που είχαν μέχρι τώρα. Με άλλα λόγια, εάν ένας απόφοιτος κολεγίου (που να μην ξεχνάμε, του έχει αποδοθεί τίτλος σπουδών ξένου πανεπιστημίου) αιτηθεί να συνεχίσει σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα δημόσιου πανεπιστημίου, το πανεπιστήμιο δεν θα μπορεί να τον απορρίψει επειδή δεν έχει ισότιμο πτυχίο. Εάν δε το δημόσιο πανεπιστήμιο πει ότι το πτυχίο του δεν είναι ισότιμο, τότε θα πρέπει το ίδιο το ίδρυμα να αποδείξει ότι το πτυχίο του είναι σημαντικά διαφορετικό... Καταλαβαίνουμε βέβαια ότι αυτή η διατύπωση επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες.

Με άλλα λόγια, δεν είναι υποχρέωση του αιτούντος να αποδείξει ότι ο τίτλος που κατέχει είναι ισότιμος, είναι υποχρέωση αυτού που αρνείται την ισοτιμία να τεκμηριώσει την άρνησή του.

Οι χώρες που υπογράφουν τη Σύμβαση πρέπει επίσης να αναπτύξουν διαδικασίες για να αξιολογούν αν οι πρόσφυγες πληρούν τις προϋποθέσεις για πρόσβαση στην Ανώτατη Εκπαίδευση ή στην αγορά εργασίας ακόμα κι αν τα προσόντα τους δεν μπορούν να τεκμηριωθούν με έγγραφα. Πρόκειται για ρύθμιση που προστέθηκε το 2017 στη Σύμβαση με ξεκάθαρο στόχο τη διαλογή προσωπικού υψηλών προσόντων ανάμεσα σε πρόσφυγες και μετανάστες.

Πέρα από τα παραπάνω, όμως, η Σύμβαση φέρνει κι ένα εντελώς καινούργιο μέχρι τώρα στοιχείο: Την αναγνώριση όχι μόνο τίτλων σπουδών διαφορετικών επιπέδων, αλλά και ενός μέρους μόνο των σπουδών. Για παράδειγμα, ένας αλλοδαπός φοιτητής που έχει φοιτήσει για ένα ή δύο χρόνια σε πανεπιστήμιο της χώρας του, θα έχει τη δυνατότητα αν θέλει να έρθει στην Ελλάδα, να αιτηθεί αυτά τα έτη σπουδών να αναγνωριστούν από ένα ελληνικό ΑΕΙ για να γίνει δεκτός σε αυτό και να ολοκληρώσει τις σπουδές του εδώ. `Η, αντίστροφα, Ελληνες φοιτητές που θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές σε κάποιο ίδρυμα του εξωτερικού (σε χώρα που έχει επικυρώσει τη Σύμβαση), να μπορούν να αναγνωρίσουν το μέρος των σπουδών που έκαναν εδώ. Πρόκειται για τον ορισμό της ακαδημαϊκής κινητικότητας, δηλαδή της διαρκούς περιπλάνησης για μια καλύτερη τύχη, με παράλληλο κατακερματισμό των σπουδών, στο πλαίσιο ενός αέναου κυνηγιού προσόντων.

Η προσπάθεια διατήρησης ενός υψηλού επιπέδου στην Ανώτατη Εκπαίδευση στη χώρα μας, η αντίσταση του κινήματος εδώ και χρόνια στην ισοτίμηση των τριετών σπουδών με τις τετραετείς και πενταετείς, ήταν που απέτρεψαν εδώ και 25 χρόνια την κύρωση αυτής της Σύμβασης.

Σήμερα, όμως, η κυβέρνηση είναι έτοιμη να φέρει και εδώ τις τριετείς σπουδές με τα παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, ενώ παράλληλα έχει ανοίξει τον δρόμο ανάπτυξης διαφόρων ειδών σύντομων προγραμμάτων και σεμιναρίων από τα δημόσια ΑΕΙ, που μαζί με τα ξενόγλωσσα προπτυχιακά μπορούν να τα εμπορεύονται αναζητώντας πελατεία. Μιλάμε κυριολεκτικά για διάλυση των προγραμμάτων σπουδών, πτυχίων κ.λπ., σε μια αγορά που όλα γίνονται προσόντα, κομμάτια κι αποσπάσματα.