Τι κινδύνους επιφυλάσσουν οι αναρτήσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) για τους χρήστες; Οσοι έχουν μπει στον κόπο να διαβάσουν τους όρους χρήσης είναι πιθανό να ψυχανεμίστηκαν ότι η «πολιτική περιεχομένου» των επιχειρηματικών ομίλων στους οποίους ανήκουν οι διάφορες πλατφόρμες έχει σημεία που εύκολα μπορούν να χαρακτηρίσουν «επικίνδυνες» πάρα πολλές αναρτήσεις. Περισσότεροι είναι οι χρήστες που το αντιλήφθηκαν στην πράξη τον τελευταίο χρόνο, με αφορμή για παράδειγμα τη λογοκρισία στις αναρτήσεις υπέρ του παλαιστινιακού λαού. Ωστόσο, η λογοκρισία είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος.

Η διαβόητη Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων (ICE) των ΗΠΑ, που έχει αναλάβει τη σύλληψη και απέλαση χιλιάδων μεταναστών από την Αμερική, σχεδιάζει να παρακολουθεί και να εντοπίζει «αρνητικές» συζητήσεις στα ΜΚΔ σχετικά με την υπηρεσία και τους κορυφαίους αξιωματούχους της, σύμφωνα με δημοσίευμα του «The Intercept».¹

Επικαλούμενη αύξηση των απειλών κατά πρακτόρων και στελεχών της, ως αντίδραση στην αμερικανική πολιτική για το Μεταναστευτικό, η ICE ζητά προσφορές από εταιρείες για την παρακολούθηση του διαδικτύου, με έμφαση στα ΜΚΔ. «Προκειμένου να αποτρέψει τους αντιπάλους από το να στοχεύουν με επιτυχία τα ανώτερα στελέχη, το προσωπικό και τις εγκαταστάσεις της, η ICE απαιτεί υπηρεσίες μετριασμού και παρακολούθησης απειλών σε πραγματικό χρόνο, εκτιμήσεις τρωτότητας και υπηρεσίες προληπτικής παρακολούθησης απειλών», αναφέρουν τα έγγραφα.

Σε περίπτωση που εντοπιστούν «απειλές», τονίζει η ICE, η πλατφόρμα παρακολούθησης θα πρέπει να εμβαθύνει στο ιστορικό των «ύποπτων» χρηστών. Στο «σκάλισμα» του ιστορικού θα συμπεριλαμβάνονται: «Προηγούμενη δραστηριότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που υποδεικνύει τυχόν πρόσθετες απειλές για την ICE. Πληροφορίες που υποδεικνύουν ότι το άτομο (ή τα άτομα) ή/και η οργάνωση (ή οι οργανώσεις) που διατυπώνουν απειλές έχουν ροπή προς τη βία. Πληροφορίες που υποδεικνύουν τη δυνατότητα πραγματοποίησης απειλής, όπως αναρτήσεις που απεικονίζουν όπλα, πράξεις βίας, αναφορές σε πράξεις βίας». Το έγγραφο της ICE αναφέρει ότι ο ανάδοχος θα χρησιμοποιήσει «κοινωνικές και συμπεριφορικές επιστήμες» και «ψυχολογικά προφίλ» για να επιτύχει την αυτοματοποιημένη ανίχνευση απειλών.

Μόλις επισημανθεί, το σύστημα θα ερευνήσει περαιτέρω το ιστορικό του στόχου στο διαδίκτυο, και θα προσπαθήσει να αποκαλύψει τη θέση του στον πραγματικό κόσμο και την ταυτότητά του εκτός σύνδεσης. Πέρα από τη συγκέντρωση προσωπικών πληροφοριών, ο ανάδοχος θα παρέχει στο ICE «φωτογραφία, μερικό ονοματεπώνυμο, μερική ημερομηνία γέννησης, πιθανή πόλη, πιθανές εργασιακές σχέσεις, πιθανή σχολική ή πανεπιστημιακή ένταξη και τυχόν εντοπισμένα πιθανά μέλη της οικογένειας ή συνεργάτες». Η ICE ζητά επίσης «δυνατότητες αναγνώρισης προσώπου που θα μπορούσαν να πάρουν μια φωτογραφία ενός υποκειμένου και να αναζητήσουν στο διαδίκτυο όλες τις σχετικές πληροφορίες που σχετίζονται με το υποκείμενο».

Η αξιοποίηση των ΜΚΔ ως πηγής φακελώματος δεν αφορά βέβαια μόνο τη συγκεκριμένη κρατική υπηρεσία, ούτε μόνο τη νέα κυβέρνηση Τραμπ. Η ICE είχε αξιοποιήσει και επί κυβέρνησης Μπάιντεν αντίστοιχα εργαλεία, όπως το GOST της «Giant Oak», για να εντοπίζει στα ΜΚΔ αναρτήσεις «υποτιμητικές» για τις ΗΠΑ και στη συνέχεια να χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες στο πλαίσιο της νομοθεσίας για τη μετανάστευση.

Αντίστοιχα «εργαλεία» έχουν χρησιμοποιηθεί και στην ΕΕ για την εφαρμογή της πολιτικής της στο Μεταναστευτικό, από τον Οργανισμό Ασύλου (EASO) και τη Frontex. Επίσης η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), προκειμένου «να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες των ΜΚΔ συζητούν τη νομισματική πολιτική, την τραπεζική εποπτεία και άλλα θέματα που αφορούν την ΕΚΤ» έχει ανακοινώσει² ότι «όπως και άλλοι δημόσιοι οργανισμοί, αναλύουμε τη δραστηριότητα των ΜΚΔ που σχετίζονται με τα καθήκοντά μας και παρακολουθούμε τη χρήση των δικών μας καναλιών κοινωνικής δικτύωσης.

(...) Ο εξωτερικός πάροχος συλλέγει και αναλύει δεδομένα από δημόσιες αναρτήσεις χρηστών των ΜΚΔ σε διάφορα κανάλια κοινωνικής δικτύωσης και παρακολουθεί διάφορες διαδικτυακές πηγές (...) Επεξεργάζεται για λογαριασμό μας τα ακόλουθα προσωπικά δεδομένα: Δεδομένα ταυτοποίησης (όνομα, όνομα χρήστη, ταυτότητα χρήστη και γεωγραφική περιοχή), προσωπικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο και οικογενειακή κατάσταση), καταναλωτικές συνήθειες, χόμπι και ενδιαφέροντα, επαγγελματικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο, φωτογραφίες, βίντεο και οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες που δημοσιεύονται σε ιστότοπο που αναλύεται ή σε πλατφόρμα τρίτου μέρους».

Το χρυσωρυχείο δεδομένων που αποτελούν για τους επιχειρηματικούς ομίλους και τους μηχανισμούς του κράτους τα ΜΚΔ δεν μένει σε καμία περίπτωση αναξιοποίητο. Η αντίληψη ότι αυτά τα Μέσα αποτελούν χώρους «ελεύθερης έκφρασης» των χρηστών και «αδιαμεσολάβητης πληροφόρησης» είναι αυταπάτη. Τους κανόνες του τι και πώς θα προβάλλεται, θα φιμώνεται ή και θα καταστέλλεται τους καθορίζουν τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη του Μέσου, συνολικά του κεφαλαίου και του κράτους του. Μια πλειάδα στοιχείων που μπορούν να αξιοποιηθούν ενάντια στον «εχθρό λαό» δίνονται από τους χρήστες στο «πιάτο» του αστικού κράτους και των μηχανισμών του.

Αξίζει τέλος να σχολιαστεί το εξής: Την ώρα που η κυβέρνηση Τραμπ ενίσχυε τον χαφιεδισμό από τα ΜΚΔ μέσω και της ICE, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ αγόρευε σε ευρωπαϊκό ακροατήριο υπέρ της «δημοκρατίας» και της «ελευθερίας» στην έκφραση, καταγγέλλοντας προσπάθειες κρατικής λογοκρισίας από την ΕΕ στα ΜΚΔ. Τόσο ...μεγάλες είναι οι διαφορές της αστικής δημοκρατίας σε ΗΠΑ και ΕΕ. Ομοιος τον όμοιο και η κοπριά στα λάχανα.

Παραπομπές:

1. https://www.documentcloud.org/documents/25517962-statement-of-objectives/

2. https://www.ecb.europa.eu/services/socialmedia/monitoring/html/index.en.html