Σε κατάσταση μεγάλης υπερχρέωσης, με απρόβλεπτες επιπτώσεις, έχουν περάσει τα νοικοκυριά της χώρας. Η πραγματικότητα αυτή προκύπτει ανάγλυφα και από τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ), σύμφωνα με τα οποία στο τέλος του Ιούλη 2001 τα υπόλοιπα των στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων έφτασαν στο ύψος-ρεκόρ των 6,9 τρισ. δραχμών, ποσό που αποτελεί το 15,7% του ετήσιου ΑΕΠ! Η ζοφερή πραγματικότητα για τους εργαζόμενους γίνεται περισσότερο αντιληπτή αν δει κανείς τους ρυθμούς ετήσιας αύξησης στα υπόλοιπα των δανείων, οι οποίοι έχουν πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και έχουν καταστήσει τους εργαζόμενους έρμαια των ορέξεων του τραπεζικού κεφαλαίου. Οι αρμόδιες αρχές, κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδας, έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν. Οχι βέβαια για τη δεινή θέση στην οποία οι ίδιοι έσπρωξαν τους εργαζόμενους με τη μακροχρόνια πολιτική λιτότητας που ακολούθησαν, αλλά για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι ρυθμοί πιστωτικής επέκτασης στην κανονική αποπληρωμή των δόσεων. Πολύ περισσότερο, στις σημερινές συνθήκες οικονομικής επιβράδυνσης, που πρώτα και κύρια θα πλήξουν τους μισθούς, τα μεροκάματα και τα εισοδήματα των εργαζομένων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η Τράπεζα της Ελλάδας το τελευταίο διάστημα ζητά από τις εμπορικές τράπεζες αναλυτικά στοιχεία για το κατά πόσον οι δανειολήπτες αποπληρώνουν κανονικά τις δόσεις τους.

Ειδικότερα στο τέλος του Ιούλη 2001 τα υπόλοιπα των δανείων στις τράπεζες διαμορφώνονται ως εξής:

Καταναλωτικά δάνεια: Πολύ αποκαλυπτικό, για το πώς τα «φέρνουν βόλτα» τα εργαζόμενα νοικοκυριά, είναι το γεγονός ότι η ετήσια αύξηση των δανείων σε αυτήν την κατηγορία έφτασε το 50,4%! Στο ρυθμό μεταβολής συνέβαλαν τα νέα καταναλωτικά δάνεια που συνάφθηκαν φέτος αλλά και τα ληστρικά επιτόκια των τραπεζών που αυγατίζουν τα υπόλοιπα των δανείων. Στο σύνολό τους έφτασαν στα 2,28 τρισ. δρχ. (6,7 δισ. ευρώ). Ακρως αποκαλυπτικό για τη δεινή θέση των εργαζομένων είναι και το γεγονός ότι τα χρεωστούμενα μέσω πιστωτικών καρτών αυξήθηκαν μέσα σε έναν χρόνο κατά 60,4%, φτάνοντας φέτος τον Ιούλη σε περισσότερα από 1 τρισ. δρχ. (3 δισ. ευρώ). Τα καταναλωτικά δάνεια με δικαιολογητικά για αγορές αγαθών έφτασαν σε 579 δισ. δρχ. (1,7 δισ. ευρώ), με ρυθμό μεταβολής 56%, και τα προσωπικά δάνεια σε 681,5 δισ. δρχ. (2 δισ. ευρώ), με ποσοστό ετήσιας μεταβολής 34,3%.

Στεγαστικά δάνεια: Εφτασαν σε 4,6 τρισ. δρχ. (13,5 δισ. ευρώ). Η ετήσια αύξηση (σε σχέση με τον Ιούλη του 2000) ανήλθε σε 37,9%, δηλαδή με ρυθμό μεταβολής που ξεπερνά κάθε προηγούμενο. Τα υπόλοιπα των στεγαστικών δανείων στις τράπεζες έφτασαν σε 3,6 τρισ. δρχ. (10,6 δισ. ευρώ) με το ρυθμό ετήσιας μεταβολής να φτάνει στο 41,7% (!) και στους ειδικούς πιστωτικούς οργανισμούς (ΕΤΒΑ, ΕΤΕΒΑ, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο κλπ.) σε περίπου 1 τρισ. δρχ. (2,9 δισ. ευρώ) με ρυθμό ετήσιας μεταβολής 25,3%.

Μπροστά σε αυτήν την κατάσταση οι κυβερνώντες και οι τραπεζίτες προβάλλουν το σαθρό επιχείρημα ότι η καταναλωτική πίστη στη χώρα μας υπολείπεται ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με τα άλλα κράτη της ΕΕ. Κατά συνέπεια επίσημα λένε ότι «δεν υπάρχει κίνδυνος για τις τράπεζες». Η «άποψη» αυτή παραβλέπει το γεγονός της ραγδαίας αύξησης του ρυθμού μεταβολής των δανείων, που είναι ελληνικό φαινόμενο.

• Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, οι καταθέσεις ταμιευτηρίου διαμορφώθηκαν στο τέλος του Ιούλη 2001 σε 17,5 τρισ. δρχ. Παράλληλα, τα λεγόμενα ρέπος συνεχίζουν να ελκύουν τους «έχοντες και κατέχοντες», λόγω της συρρίκνωσης των επιτοκίων ταμιευτηρίου. Ετσι, οι καταθέσεις σε ρέπος φτάνουν σε 10,7 τρισ. δρχ. (31,6 δισ. ευρώ) και ο ρυθμός αύξησης σε σχέση με πέρσι διαμορφώθηκε σε 83,3%.

«Ψύχραιμη» χαρακτηρίζεται η αντίδραση των ελληνικών επιχειρήσεων, μετά τα γεγονότα στις ΗΠΑ, σύμφωνα με έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη δε διατάραξαν την εμπιστοσύνη των ελληνικών επιχειρήσεων και των καταναλωτών και φέρνει ως απόδειξη το γεγονός ότι στο διάστημα αυτό (μετά τις 11 Σεπτέμβρη) ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος παρέμεινε αμετάβλητος. Ωστόσο όμως, όπως αναφέρει το ΙΟΒΕ, είναι πιθανόν ο Δείκτης να επιβαρυνθεί τους επόμενους μήνες, ιδιαίτερα αν παρατεθεί η αβεβαιότητα, η οποία θα αρχίζει να επηρεάζει τις προβλέψεις και τις εκτιμήσεις.

Ανεξάρτητα πάντως από τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη, η πορεία του Δείκτη Οικονομικού Κλίματος στην Ελλάδα δείχνει μεν τους τελευταίους μήνες σταδιακή επιδείνωση, αλλά με ρυθμό σαφώς βραδύτερο από την επιδείνωση που καταγράφει ο ίδιος δείκτης στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ειδικότερα, ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη βιομηχανία αυξήθηκε το Σεπτέμβρη στις 107 μονάδες από 102,9 μονάδες τον Ιούλιο, επηρεαζόμενος κυρίως από τις ευνοϊκότερες εκτιμήσεις για τη συνολική ζήτηση και τη διαφαινόμενη μεγάλη ρευστοποίηση των αποθεμάτων έτοιμων προϊόντων. Αντίθετα ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις κατασκευές μειώθηκε σοβαρά το Σεπτέμβρη, κυρίως λόγω των μετριοπαθέστερων εκτιμήσεων για την πορεία των εργασιών σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Η επιδείνωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας αποτυπώνεται και στη μείωση που καταγράφεται στους μήνες εξασφαλισμένης παραγωγής (14,9 το Σεπτέμβρη, έναντι 16,8 τον Ιούλη). Ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο υποχώρησε σημαντικά σε σχέση με το Ιούλιο, φτάνοντας στα κατώτερα επίπεδά του για το τρέχον έτος. Η μειωμένη δραστηριότητα αποτυπώνεται σε χαμηλά επίπεδα πωλήσεων σε σχέση με τα κανονικά για την εποχή, καθώς και σε αυξημένα αποθέματα.

Με καθυστέρηση πολλών μηνών, η ηγεσία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας έδωσε χτες στη δημοσιότητα τα στοιχεία που αφορούν το μήνα Μάρτη του 2001 για τη νόμιμη οικοδομική δραστηριότητα. Σύμφωνα με αυτά, στο πρώτο τρίμηνο του έτους, η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα στο σύνολο της χώρας παρουσίασε αύξηση 7,8% στον αριθμό των αδειών που εγκρίθηκαν από τις Πολεοδομίες, αύξηση 19,3% στην επιφάνεια και 23,4% στον όγκο των κτιρίων. Η συμμετοχή του δημόσιου τομέα στο σύνολο της οικοδομικής δραστηριότητας είναι μόλις 2,2%.

Κερδισμένοι και από την αύξηση του ΑΕΠ, κερδισμένοι και σε περιόδους επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας αποδείχνονται και πάλι οι ρεντιέρηδες των χρηματαγορών, οι οποίοι στρέφονται πλέον στον τζόγο με τα κρατικά ομόλογα.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδας «οι επιβραδυνόμενοι ρυθμοί ανάπτυξης ενισχύουν τις προοπτικές για χαμηλότερο πληθωρισμό και τις προσδοκίες των επενδυτών για χαλαρότερη νομισματική πολιτική». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, που προκύπτει και από στοιχεία της ΤτΕ, ότι το Σεπτέμβρη καταγράφηκε αύξηση στη δευτερογενή αγορά ελληνικού κρατικού χρέους (26,3 δισ. ευρώ, έναντι 22,9 τον Αύγουστο). Σύμφωνα με την ΤτΕ «η αβεβαιότητα που προκάλεσε η τρομοκρατική επίθεση συνέβαλε στη μετακίνηση των επενδυτών στο βραχυπρόθεσμο τμήμα», δηλαδή από τα πολυετή κρατικά ομόλογα στα βραχυπρόθεσμα.