Η ιστορία άρχισε να αποκτάει σπαρταριστό ενδιαφέρον. Σχεδόν είχα ξεχάσει πως ο σκοπός του ταξιδιού μας ήτανε η συνέντευξη με τον Οσάμα Μπιν Λάντεν. Αυτά που βλέπαμε και ακούγαμε μας άνοιγαν άλλα παράθυρα που μας οδηγούσαν σε μυστικά περίεργα. Ξεχνώντας και την κρύα κάννη του καλάσνικοφ που χάιδευε το σβέρκο μου, έσβησα τη μηχανή και κατέβηκα. Εγνεψα και στο σύντροφό μου να κάνει το ίδιο, δείχνοντας του ταυτόχρονα τα φουντούνια. Ο κοντός δε μας έδωσε σημασία. Με το καλάσνικοφ κρεμασμένο στον ώμο προχώρησε προς τη φωτισμένη πόρτα, την άνοιξε και μπήκε μέσα. Τον ακολουθήσαμε και μεις και κάναμε το ίδιο. Με το που μπήκαμε μέσα, η μπόχα των τσιγάρων και των άπλυτων ποδαριών μας πήρε τη μύτη και μια εκκωφαντική μουσική από τον τελευταίο δίσκο του Tom Johns «Sex Bomb» μας πήρε τ' αυτιά. Το μόνο που μας λείπει, σκέφτηκα απελπισμένος, είναι η φωτογραφία του Μπλερ. Φυσικά, για λόγους θρησκευτικούς, το club δε διέθετε ποτά. Πάνω στα ράφια που σκέπαζαν όλο τον αριστερό τοίχο ήτανε αραδιασμένα μπουκάλια «Coca - Cola» και «Pepsi - Cola». Ούτε τραπεζάκια υπήρχανε, ούτε καρέκλες. Οι πελάτες στέκονταν όρθιοι με τα καλάσνικοφ κρεμασμένα στους ώμους και παρακολουθούσαν με κατάνυξη και χωρίς να εκδηλώνονται ένα μπαλέτο από τέσσερα μελαχρινά κορίτσια που χόρευαν στη «σκηνή», κατασκευασμένη από πλαστικά κιβώτια της «Coca - Cola» και σε άλλα που έγραφαν στα πλαϊνά τους Bullets (σφαίρες).

Τα μικρά λιόδεντρα, μέσα σε πιθάρια, που κοσμούσαν το εθνικό περίπτερο έστελναν το δικό... μήνυμα στους επισκέπτες της έκθεσης

Και ήταν πολλοί οι Ελληνες, αλλά και οι Γερμανοί επισκέπτες της που εξέφραζαν την αντίθεσή τους με το νέο βρώμικο πόλεμο. Οσο κι αν το CNN, από το χάραμα ως το άλλο χάραμα «εμβολούσε» το γερμανικό λαό με την προπαγάνδα του Αμερικάνικου Πενταγώνου, αποσιωπώντας εντελώς τους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν, αμέτρητοι Ελληνες, Γερμανοί και άλλοι ξένοι επισκέπτονταν την ελληνική έκθεση για να «κοινωνήσουν», όπως μας είπαν μερικοί που κουβεντιάσαμε μαζί τους, με τις ουμανιστικές αξίες του πολιτισμού, «γιατί πολιτισμός σημαίνει ειρήνη».

Από το περίπτερο με τα σπάνια βιβλία και τα πορτρέτα των μεγάλων συγγραφέων και ποιητών μας

Η ανησυχία της προοδευτικής γερμανικής διανόησης, για το πού οδηγεί την ανθρωπότητα η παντοκρατορία των ΗΠΑ και η πολιτική της ΕΕ, διαφάνηκε και με την ανταπόκριση που είχε η ομιλία του - καταξιωμένου στη γερμανική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα - καθηγητή Πανεπιστημίου και διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελου Δεληβοριά, στα επίσημα εγκαίνια της ΔΕΒΦ (9/10). Ομιλία, η οποία αφορούσε στους πολύμορφους κινδύνους που διατρέχουν οι λαοί και οι εθνικοί πολιτισμοί από την «υπερφίαλη πλανητική κυριαρχία», τη «στρατοκρατική αναπαραγωγή του ενός», την «Ευρώπη που οραματίζονται οι τραπεζίτες και διαπραγματεύονται οι πολιτικοί», την «ισοπεδωτική μονογλωσσία», την «απειλή της ανατριχιαστικής ομοιομορφίας του τηλεοπτικού, ηλεκτρονικού και γενικότερα του διατεταγμένου λόγου της λεγόμενης πληροφόρησης», τη «δυσοίωνη προοπτική του ηγεμονισμού». Ομιλία που ονόμασε τα «διαλελυμένα Βαλκάνια». Την «αιμορραγούσα Μέση Ανατολή». Τη «λιμοκτονούσα Αφρική». Την «ανέστια Νότια Αμερική». Ομιλία, που ευλόγησε την πολυμορφία, την ουμανιστική αξία, του «λόγου της Ιστορίας, της φιλοσοφίας, της επιστήμης, του Δικαίου, της Ηθικής». Τη «νομοτελειακή αναγκαιότητα» ύπαρξης των λαών και του «πνευματικού βασανισμού αιώνων» όλων των πολιτισμών. Ομιλία, που ύμνησε την οικουμενικότητα του «Υμνου εις την Ελευθερίαν» και των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του Σολωμού, των «Ωδών» του Κάλβου, του «Αξιον εστί» του Ελύτη.

«Ειρήνη», ένα από τα «μουσικά» γλυπτά της Αγγελικής Κοροβέση

Στην αντίπερα όχθη, βέβαια, βρίσκονται όχι μόνον οι ενέργειες, αλλά και οι απόψεις των διοικούντων τη ΔΕΒΦ και των μεγαλύτερων γερμανικών εκδοτικών συμφερόντων. «Γερμανικών», ο τρόπος του λέγειν, καθώς λ.χ. τα τρία μεγαλύτερα γερμανικά τραστ δεν είναι τίποτα περισσότερο από «κρίκοι» στην αλυσίδα του πολυεθνικού ομίλου του Αμερικανού εκδότη Μακ Γκρόου Χιλ, ο οποίος ήταν ένας από τους 31 αμερικανικούς ομίλους που δεν έστειλαν περίπτερά τους στη φετινή έκθεση. Εστειλαν, βέβαια, τους μάνατζέρ τους, για να προωθήσουν ούτως ή άλλως τα συμφέροντά τους και τις αλλαγές που θέλουν να γίνουν στη ΔΕΒΦ.

Μερικά από τα εκθέματα του Επιγραφικού Μουσείου Αθήνας

Ο διευθυντής της ΔΕΒΦ Λ. Ρούντολφ σχεδιάζει η έκθεση του 2002 να έχει «καινούριο λουκ, καινούριο ντιζάιν, με επιστροφή στο λόγο, στα κείμενα, με προσανατολισμό στις παλιές αξίες της». Σχεδιάζει βέβαια και την κατάργηση του θεσμού των τιμώμενων χωρών, μετά τις εκθέσεις της Λιθουανίας (2002) και της Ρωσίας (2003). Η έντονη εμπορευματοποίηση, η κυριαρχία υποπροϊόντων, εδώ και αρκετά χρόνια, απαξίωσαν πολύ τον ιδρυτικό σκοπό της έκθεσης αυτής. Καθώς δεν είναι εύκολο, ούτε και συμφέρον να επανέλθει στους αρχικούς σκοπούς της η ΔΕΒΦ, οι Γερμανοί εκδοτικοί και οικονομικοί παράγοντες θέλουν αφ' ενός να διατηρήσουν αυτόν τον «οίκο εμπορίου», «ρετουσάροντας» βέβαια την εικόνα του και αφ' ετέρου προσανατολίζονται στην αναβάθμιση της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Λειψίας, οικειοποιούμενοι τη μεγάλη πνευματική παράδοσή της, η οποία όχι μόνο διατηρήθηκε, αλλά και αναπτύχθηκε από τη ΓΛΔ.

Αποψη του περιπτέρου για το Αρχαίο Δράμα

Μέγιστη προσφορά, αληθινή «ευεργεσία» στη φετινή ΔΕΒΦ αποτέλεσαν: Ολα ανεξαιρέτως τα εκθέματα που περιέλαβε το υψηλού αρχιτεκτονικού και αισθητικού γούστου εθνικό μας περίπτερο στο νεόδμητο χώρο «Φόρουμ», καθώς και τα εκθέματα του περιπτέρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εκδοτών -Βιβλιοπωλών στο ισόγειο του κτιρίου 5. Οι ποικίλες εκθέσεις σε κτίρια της πόλης. Οι εκδόσεις (λ.χ. ο εξαίρετος, καλαίσθητα εικονογραφημένος, τόμος του ΕΚΕΒΙ με τίτλο «Ελλάδα - Βιβλία και συγγραφείς», ο οποίος περιλαμβάνει όλους τους μεγάλους Ελληνες συγγραφείς και ποιητές στα χρόνια της Αναγέννησης, της εθνεγερσίας, τον 19ο και 20ό αιώνα). Οι κατάλογοι των εκθεμάτων που παρουσίασαν υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, μουσεία, ιδρύματα και διάφοροι πολιτιστικοί φορείς. Τα 100 φυλλάδια για αντίστοιχο αριθμό σύγχρονων συγγραφέων, οι αφίσες και αφισέτες. Οι λογοτεχνικές εκδηλώσεις - παρουσιάσεις 50 και πλέον πεζογράφων και ποιητών μας. Οι συναυλίες με μελοποιημένη ποίηση των Καβάφη, Ελύτη, Ρίτσου, Σεφέρη. Οι ποιητικές βραδιές. Οι προβολές ελληνικών ταινιών (που θα συνεχιστούν για καιρό ακόμα).

Θα χρειαζόταν πολύς χώρος ακόμα και για μια συνοπτική παρουσίαση των εκθεμάτων που περιέλαβε το εθνικό περίπτερο. Εκθέματα, που προσέφεραν περισσότεροι από δεκαπέντε φορείς (υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, μουσεία, επιστημονικά ιδρύματα, μουσεία, πολιτιστικοί φορείς).

Ξέροντας ότι άθελά μας «αδικούμε» κάποια, θα σημειώσουμε μερικά από τα εκθέματα στο εθνικό περίπτερο: Τα αντίγραφα αρχαίων και βυζαντινών αρχαιοτήτων και επιγραφών. Τα σπάνια βιβλία της συλλογής του Κων. Στάϊκου από τα 500 χρόνια της Ελληνικής Τυπογραφίας, περιτριγυρισμένα από πορτρέτα των Σολωμού, Παλαμά, Καβάφη, Βάρναλη, Σικελιανού, Καζαντζάκη, Ξενόπουλου, Ρίτσου, Σεφέρη, Ελύτη. Τα 20 «cd-rom» πολιτιστικού περιεχομένου, που μπορούσε να βλέπει ο επισκέπτης σε μεγάλες οθόνες και σε μικρότερα πολυμέσα (λ.χ «Ο Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας», «Τα Μουσεία της Ελλάδας», «Οι Ελληνες συγγραφείς από τον Ομηρο μέχρι τις μέρες μας», «Βυζαντινές Ωρες»). Τα έξοχα εκθέματα του Μουσείου Αρχαίας Τεχνολογίας της Θεσσαλονίκης. Τα φωτεινά κουτιά με προσωπικότητες της σύγχρονης ελληνικής επιστήμης και τέχνης. Τα εξαίρετα «μουσικά» γλυπτά της Αγγελικής Κοροβέση, που ήταν τοποθετημένα μέσα σε πέντε μουσικά κουτιά, από τα οποία ο επισκέπτης με ακουστικά άκουγε αρχαία και βυζαντινή μουσική, δημώδη και συμφωνική, ρεμπέτικο, λαϊκό και σύγχρονο έντεχνο ελληνικό τραγούδι. Τα περίπτερα με εικαστικά έργα. Το αφιέρωμα στον Αρκά. Τα εκθέματα του «Μικρομουσείου». Οι φωτογραφικές εκθέσεις. Οι προβολές βιντεοταινιών για το ελληνικό τοπίο. Το περίπτερο του ΕΛΙΑ και το θεατρικό για το Αρχαίο Δράμα. Τα αφιερώματα σε μεγάλες προσωπικότητες της ελληνικής τέχνης και επιστήμης. Τα 2.200 βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων (ελληνικών και ξένων οίκων) που αφορούν στην Ελλάδα, τον αρχαίο και σύγχρονο επιστημονικό και καλλιτεχνικό πολιτισμό της και τα οποία δωρήθηκαν στο ΕΚΕΒΙ. Το μικρό λαογραφικό «Μουσείο της Ελιάς».