... Και αποτελείς - και εσύ - μέρος αυτού του «μεγάλου στρατού», που εργάζεται στο χώρο της τέχνης! Που έχει αναλάβει να αναπτύξει «το ισχυρόν μέσον γνώσης» - που είναι η τέχνη - και να το παραδώσει στην κοινωνία, για να το «χρησιμοποιήσει όπως αυτή κρίνει καλύτερα».
Τώρα, μέσα στους βομβαρδισμούς και στη σκόνη, ποιος θα ρωτήσει αν τούτα τα «πράγματα», που παράγεις - στο όνομα της τέχνης - και μπαίνουν στα σούπερ μάρκετ, «για μαζική κατανάλωση», είναι τέχνη; Εσύ, πάντως, ανήκεις στον «καλλιτεχνικό χώρο»! Το γράφει, άλλωστε, και η ταυτότητά σου! Το λέει και η πενιχρή σύνταξη που θα πάρεις!
Χωρίς τη δική σου συνδρομή, θέλω να είσαι βέβαιος γι' αυτό (δεν μπορώ να σε αφήσω να κοιμάσαι ήσυχος) οι λαοί θα έδειχναν μεγαλύτερη αντίσταση. Εσύ, συνειδητά ή ασυνείδητα, είσαι ο Δούρειος Ιππος. Εσύ χρυσώνεις την καραμέλα. Εσύ βάζεις το κερασάκι στην τούρτα. Εσύ, τελικά, οδηγείς τα παιδιά σου σαν την Ιφιγένεια στη σφαγή.
Ολος αυτός ο οχετός, όλη αυτή η ιλουστρασιόν «καλλιτεχνική» παραγωγή, (τρίτη - τέταρτη βιομηχανία στον κόσμο είναι η βιομηχανία της «τέχνης») δε γίνεται μόνο για το χρήμα. Σε μια ταξική κοινωνία «η τέχνη εκφράζει τα ενδιαφέροντα των διαφόρων τάξεων» και αποτελεί «ένα ιδεολογικό όπλο πάλης για τις αντιμαχόμενες ταξικές ιδεολογίες». Σε αυτό το «ταξικό εργοστάσιο» δουλεύεις φίλε μου. Παράγεις ιδεολογικά όπλα.
Ο ισχυρισμός σου ότι είναι δυσδιάκριτα τάχα τα όρια του «καλού και του κακού» στην τέχνη και επομένως - θέλεις να πεις - δεν ξέρεις ποιο είναι το «σωστό και το λάθος», είναι ισχυρισμός ψεύτικος. Γιατί η τέχνη έχει ορισμούς όπως και ο καλλιτέχνης επίσης.
Στάσου, λοιπόν, προσοχή - και με προσοχή - στον καθρέφτη και απολογήσου στον εαυτό σου. Αυτές οι «καλλιτεχνικές εικόνες» που παράγεις, «αντανακλούν την πραγματικότητα»; Η απάντηση θα είναι το διαβατήριο για το πάνθεον των εργατών της τέχνης. Τα άλλα είναι «μελό» δικαιολογίες. Το «ψωμί των παιδιών σου» και η κρυφή σου - και σεβαστή - επιθυμία να «εμφανίζεσαι», δε δικαιολογεί τη στράτευσή σου στο στρατό που μάχεται τα συμφέροντα της τάξης σου.
Η τέχνη είναι ένα «χαρούμενο παιχνίδι γνώσης», γεμάτο, όμως, υποχρεώσεις!
«Οι μονόλογοι του ερημίτη της Σαντορίνης»
Η εμπειρική θεωρία για τη γένεση της ηθικής συνείδησης είνε η μόνη, που και ικανοποιεί και μπορεί να δείξει το δρόμο της πραγματικής σωτηρίας. Σύμφωνα μ' αυτήν, καθώς είδαμε, η ηθική συνείδηση είνε δημιούργημα της βιοτικής πείρας του ανθρώπου απάνω στη γη. Δεν είνε πρωταρχικό αίτιο, είνε αποτέλεσμα. Η βασική ροπή για τη συντήρηση, την αναπαραγωγή της ζωής και την ενεργητική επιβολή του εγώ, η επιδίωξη με μια λέξη της ευτυχίας και της απολύτρωσης και οι αντιστάσεις, που προβάλλουνται από το φυσικό και τον ανθρώπινο περίκοσμο διαμορφώνουνε τις σκόπιμες ενέργειες, που η εννοιακή σύλληψή τους και το ρίζωμά του στον ανθρώπινο στοχασμό και στ' ανθρώπινα ψυχόρμητα απαρτίζουνε την ηθική συνείδηση. Ετσι έχουμε την απάντηση στο πρώτο αίτημα, που θέσαμε παραπάνω, αρνητική για κείνους, που υποστηρίζουνε τη θεωρία της καταγωγής του πολέμου από την αντινομία ανάμεσα στην ατομική και την ομαδική συνείδηση. Η ηθική συνείδηση, ατομική και ομαδική, είνε συνάρτηση ορισμένων αντικειμενικών όρων και των βασικών ροπών και αναγκών του ανθρώπου κ' εξαρτιέται από τους όρους αυτούς. Αρα, όπου παρουσιάζεται να ναυαγεί η ηθική συνείδηση, να μη μπορεί να επιβληθεί στη διαμόρφωση της ζωής, σημαίνει, πως οι αντικειμενικοί όροι είνε αντίθετοι. Κι όλα τα θεωρητικά κηρύγματα ναυαγούν. Η ηθική συνείδηση πραγματώνεται παντού, όπου συνταιριάζει με τις ανάγκες και τα συμφέροντα μιας κοινωνικής ομάδας ή ολότητας.
Μένει όμως πάντα ένα ερώτημα ανοιχτό: αν δεν υπάρχουν οι αντικειμενικοί όροι για την πραγμάτωση της ηθικής συνείδησης, πώς αυτή δημιουργιέται; Η απάντηση στο ερώτημα τούτο θα δοθεί, αν το διατυπώσουμε καλύτερα. Πώς γίνεται να υπάρχουνε τόσες παραλλαγές στην ηθική συνείδηση και στη διαγωγή των ανθρώπων; Γιατί αναμφισβήτητα ούτε η ηθική συνείδηση ούτε η διαγωγή των ανθρώπων είνε ενιαία. Ο στρατηγός, που οδηγεί το στρατό του στη σφαγή, πιστεύει πως επιτελεί μιαν υπέροχην ηθική πράξη και καυχιέται γι' αυτήν.
Γι' αυτό το λόγο οι ηθικοί κανόνες του «ου φονεύσεις», ου «κλέψεις» δεν αρκούν για να μην υπάρχουν ανθρωποι, που ο φόνος και η κλοπή τούς συμφέρει και γίνεται κανόνας της διαγωγής τους.
Γι' αυτό το λόγο, αν και χιλιάδες τόρα χρόνια, η πιο έντονη μορφή για την υποβολή και επιβολή της ηθικής συνείδησης, η θρησκεία, εύχεται στις εκκλησίες «υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου» και διδάσκει το «αγαπάτε αλλήλους». Και το «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν», όχι μόνο δεν μπόρεσε μ' αυτό να εμποδίσει κανένα πόλεμο, παρά και με μιαν ολοφάνερην αντίφαση στον εαυτό της και προκάλεσεν η ίδια φοβερούς πολέμους για αιώνες και σήμερα ακόμα ευλογάει και υποβοηθάει και τους καταχτητικούς ακόμη πολέμους.
Κ' η πραγμάτωση πάλι του περιεχομένου της κάθε ηθικής συνείδησης έχει για απαραίτητη προϋπόθεση τη διαμόρφωση τέτιων όρων, που να γίνεται μπορετή και απαραίτητη αυτή η πραγμάτωση.
Ολα τα ηθικά κηρύγματα του κόσμου δεν μπορούνε να σταματήσουνε τον πόλεμο αν δεν αρθούν οι αντικειμενικές αιτίες, που τόνε δημιουργούν και όσο ευγενικά και αν είνε τα λόγια των ηθικολόγων της ειρήνης πρόκειται να μείνουν λόγια μάταια. Και επειδή παρεκτρέπουνε τα πλήθη από την αναζήτηση των αληθινών αιτιών, που δημιουργούνε τον πόλεμο, γίνονται, θεληματικά ή άθελα, οι ρομαντικοί ετούτοι ειρηνιστές, όργανα εκείνων που έχουνε συμφέρον να παραμείνει ουσιαστικά αμετάβλητη η σημερινή βαρβαρότητα, γιατί μ' αυτήν είνε δεμένα τα προσωπικά προνόμιά τους στη ζωή.
Ποιες είνε όμως αυτές οι αντικειμενικές αιτίες; Αυτό ελπίζουμε να μας το δείξει στο τέλος η έρευνά μας. Στο μεταξύ ας προχωρήσουμε σε άλλη ερμηνευτική βαριατσιόνα απάνω στο ίδιο θέμα.
Την Τρίτη η συνέχεια