«Το περιεχόμενο του μη εργάσιμου χρόνου αποτελεί, με τη σειρά του, πεδίο ταξικής πάλης, στο βαθμό, που εκτός εργασίας ολοκληρώνονται όλες οι συνιστώσες του τρόπου ζωής των ανταγωνιστικών κοινωνικών τάξεων. Ετσι, ενώ για την αστική τάξη το σύνολο των δραστηριοτήτων της εντάσσεται, σε κάθε περίπτωση, στον ελεύθερο χρόνο, για την εργατική τάξη ο εκτός εργασίας χρόνος χαρακτηρίζεται, κατά κανόνα από την εναγώνια προσπάθεια ανάκτησης δυνάμεων και εξεύρεσης συμπληρωματικών πόρων, που θα επιτρέψουν την ομαλή συνέχιση βασικών βιολογικών και κοινωνικών λειτουργιών. Δεν πρέπει επίσης να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι, για σημαντικό τμήμα της εργατικής τάξης, η εναλλαγή εργάσιμου και μη εργάσιμου χρόνου γίνεται με ακανόνιστο, από βιολογική και κοινωνική άποψη, τρόπο (βάρδιες, νυχτερινή εργασία, ευελιξία) με συνέπειες στην υγεία και τη δυνατότητα κοινωνικών επαφών. Στη διάρκεια του εκτός εργασίας χρόνου κάνει την εμφάνισή της η ομάδα σχέσεων παραγωγής, που αφορά την ανταλλαγή και ατομική κατανάλωση. Παράλληλα, διευρύνονται οι δυνατότητες πολιτικής οργάνωσης και ιδεολογικής χειραφέτησης. Είναι σαφές ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος αφηρημένα για ελεύθερο χρόνο, αλλά για εκείνο το μέρος του χρόνου, που η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων έκανε δυνατό να αποσπαστεί από την εργατική τάξη και προς όφελός της».1
Επομένως, ο ελεύθερος χρόνος χρειάζεται, για να μπορεί να αναπτύσσεται η προσωπικότητα του εργάτη και η κοινωνική του δραστηριότητα, ζητήματα που επίσης είναι αλληλένδετα μεταξύ τους. Αυτό, επίσης, ενδιαφέρει από την άποψη της ταξικής συνειδητοποίησης της θέσης και του ρόλου της εργατικής τάξης στον καπιταλισμό, σε συνδυασμό με τη συνειδητοποίηση της ιστορικής της αποστολής για κοινωνική απελευθέρωση με την κατάργηση της εκμετάλλευσης. Είναι γεγονός ότι όσο λιγότερος είναι ο ελεύθερος χρόνος για τον εργάτη τόσο πιο δύσκολα μπορεί να συμμετέχει σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες και κυρίως στην ταξική πάλη. Αυτό ως γεγονός γίνεται φανερό στις γυναίκες εργαζόμενες που έχουν επιπλέον επιφορτιστεί με την άχαρη δουλιά του νοικοκυριού, αλλά τόσο αναγκαία και απαραίτητη για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης.
Η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου και για την εργατική τάξη, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της ταξικής πάλης.
«Οι δραστηριότητες των εργαζομένων, κατά τον ελεύθερο χρόνο τους, διαφοροποιούνται υπό το κράτος των αναγκών της παραγωγικής διαδικασίας, στην οποία συμμετέχουν. Ο διευρυνόμενος καταμερισμός και η εξειδίκευση της εργασίας απαιτούν τόσο διαφοροποιημένη προσφορά εργατικής δύναμης όσο και διαφοροποιημένες μορφές αναπαραγωγής της.
Ο εργαζόμενος που δαπανά τον ελεύθερο χρόνο του με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λειτουργεί έχοντας πάντα υπόψη αυτό από το οποίο προσπαθεί να ξεφύγει, τον καταναγκασμό του αυριανού μεροκάματου, είτε αυτό υπάρχει είτε όχι. Εάν εξέλιπε αυτή η πλευρά, τότε η ίδια, εξωτερικά, δραστηριότητα θα αποκτούσε άλλη σημασία για εκείνον που ισχύει ότι: "Η ζωή αρχίζει γι' αυτόν εκεί που σταματά αυτή η δράση (η δουλιά), στο τραπέζι, στον μπάγκο της ταβέρνας, στο κρεβάτι". (Κ. Μαρξ, "Μισθωτή εργασία και κεφάλαιο"). Ο προβληματισμός σχετικά με το περιεχόμενο του ελεύθερου χρόνου της εργατικής τάξης λίγο μόνο νόημα έχει, όταν περιορίζεται στα εξωτερικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων... Η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα αποτελούν αντικειμενικά το δημιουργό, τον πομπό αλλά και το δέκτη του λαϊκού πολιτισμού, με την ευρύτερή του έννοια, γεγονός που εδράζεται στους υλικούς όρους της ζωής τους. Δεν είναι διόλου τυχαία η συνεχής και εντεινόμενη προσπάθεια χειραγώγησης του τρόπου ζωής του λαού, με την αξιοποίηση εξειδικευμένων, κατά πληθυσμιακό και ταξικό στόχο, μέσων.
Σε αυτό το πεδίο ταξικής πάλης ύψιστη κατάκτηση για την εργατική τάξη αποτελεί η έμπρακτη αναγνώριση του γεγονότος ότι ανώτερη μορφή αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου είναι η συλλογική δράση, που οδηγεί τελικά στην επαναστατική πάλη...».3
1. Μελέτη του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, (ΚΜΕ), «Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα», έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 199.
2. Στο ίδιο σελ. 200
3. Στο ίδιο σελ.203-204