Η χώρα μας είναι η πιο σεισμογενής της Ευρώπης. Αρκεί να θυμηθούμε τους μεγάλους σεισμούς του Αιγίου, της Κοζάνης, της Αθήνας και της Σκύρου, που την τελευταία δεκαετία έγιναν αφορμή να θρηνήσουμε δεκάδες ανθρώπινα θύματα και πολλές υλικές καταστροφές. Και να θέλουμε όμως να ξεχάσουμε, ο Εγκέλαδος έρχεται κάθε φορά να μας επαναφέρει «στην τάξη». Μόνο το τελευταίο δεκαπενθήμερο είχαμε μια σειρά από σεισμούς στα Δωδεκάνησα, τον Κορινθιακό, την Κεφαλονιά, την Ηλεία - με μεγαλύτερο αυτόν των 6,6 Ρίχτερ κοντά στην Κάρπαθο - ευτυχώς χωρίς να προκαλέσουν ζημιές, ικανοί όμως να επαναφέρουν το φλέγον ζήτημα: Πότε επιτέλους θα αποκτήσει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό και την εφαρμογή των μέτρων εκείνων που θα οδηγήσουν στην αντισεισμική της θωράκιση;

«Η αντισεισμική θωράκιση της χώρας, η προστασία των κατοίκων και της περιουσίας τους από τους σεισμούς, είναι ζωτικής σημασίας έργο υποδομής», έχει τονίσει από το 1999 το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, προσθέτοντας ότι «μια τέτοια πολιτική δεν προσφέρεται για ψηφοθηρία, γι' αυτό δεν εφαρμόζεται. Απαιτεί τη μαζική και οργανωμένη παρέμβαση των εργαζομένων για την επιβολή της».

Η κυβέρνηση, βέβαια, φαίνεται πως δεν πιστεύει πως η αντισεισμική θωράκιση αποτελεί βασικό έργο υποδομής, προφανώς επειδή αυτό δεν εξυπηρετεί το μεγάλο κεφάλαιο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, και κάτω από την πίεση φυσικά των γεγονότων, η κυβέρνηση εξήγγειλε ή έλαβε κάποια μέτρα, κυρίως κανονιστικά, όπως τον Νέο Αντισεισμικό Κανονισμό (ΕΑΚ - 2000), το νέο Κανονισμό Οπλισμένου Σκυροδέματος, τους Κανονισμούς Τεχνολογίας Χαλύβων και Σκυροδέματος, όμως και αυτά πάσχουν πολύ στον τομέα του ελέγχου εφαρμογής τους.

Το πόσο πίσω είμαστε, ακόμη στον τομέα της αντισεισμικής θωράκισης της χώρας, μπορεί να το κρίνει κανείς άνετα και μόνο αν ανατρέξει στις εξαγγελίες που έκανε ο υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γ. Τσακλίδης πριν από δύο μήνες στο 2ο Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής και Τεχνικής Σεισμολογίας. Εξαγγελίες για μέτρα που έχουν ζητήσει οι επιστημονικοί φορείς εδώ και δεκαετίες, όπως:

• Την επέκταση της χρήσης μικροζωνικών μελετών εναρμονισμένων με τις διατάξεις του Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού.
• Την ολοκλήρωση της σύνταξης των νεοτεκτονικών χαρτών της Ελλάδας.
• Τη θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής συντήρησης των υφισταμένων κατασκευών.
• Την καθιέρωση του υποχρεωτικού και σε τακτά χρονικά διαστήματα προσεισμικού ελέγχου στα κτίρια που στεγάζουν κρίσιμες υπηρεσίες (δημόσιες υπηρεσίες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία κλπ.) και σημαντικών έργων υποδομής (γέφυρες, λιμενικές εγκαταστάσεις κ.λπ.).
• Τη δημιουργία και διατήρηση μητρώου κτιρίου σε κάθε ιδιωτικό έργο, που να περιγράφει την κατάστασή του και τις παρεμβάσεις που έγιναν εκ των υστέρων.
• Τη λήψη ειδικών μέτρων για τον έλεγχο και τη διασφάλιση της ποιότητας των ιδιωτικών δομικών έργων (Μητρώο Κατασκευαστών, μητρώο βλαβέντων από σεισμούς κτιρίων, έλεγχοι υλικών κ.λπ.).
• Αντικειμενική πληροφόρηση του πληθυσμού με στόχο την ανάπτυξη αντισεισμικής συνείδησης.
• Προγράμματα συνεχιζόμενης κατάρτισης και εκπαίδευσης των μηχανικών κ.ά.

Οπως φάνηκε κατά τη διάρκεια του ίδιου Συνεδρίου υπάρχει μεγάλη ανάγκη ενίσχυσης των κτιρίων, ιδιαίτερα αυτών που κτίστηκαν με βάση τους παλιότερους Κανονισμούς (πριν το 1985), καθώς αποδεικνύεται πλέον έμπρακτα η τρωτότητά τους. Αντί, όμως, να πάρει κάποιο τέτοιο μέτρο η κυβέρνηση έσπευσε να καθιερώσει - με νομοσχέδιο που, ευτυχώς, προς το παρόν αποσύρθηκε - την υποχρεωτική ασφάλιση των κτιρίων, θέλοντας να αποφύγει ακόμη και αυτά τα ανεπαρκή κονδύλια που δίνει για την αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων.

Με το ίδιο ακριβώς πρίσμα αντιμετωπίζεται και η αντισεισμική έρευνα. Οπως χαρακτηριστικά τόνισε στο ίδιο συνέδριο ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ Γ. Πενέλης, «ενώ το κράτος διαθέτει κατά μέσο όρο 50 δισ. δρχ. ετησίως για αποκατάσταση των ζημιών (έναντι 150 δισ. δρχ. που υπολογίζεται το κόστος), για την επιστημονική έρευνα διατίθενται ελάχιστα, αν και όπως έχει καταδειχτεί είναι δυνατόν η έρευνα να μας οδηγήσει σε μελλοντικές κατασκευές ικανές να αντισταθούν στο σεισμό».

Την τελευταία βδομάδα υπάρχει πραγματικά μια σχετική σεισμική έξαρση σε τρεις σεισμικές εστίες της χώρας, επισήμανε σε επικοινωνία του με το «Ρ» ο δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος, ερευνητής Σεισμολογίας του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, αναφέροντας ταυτόχρονα ότι δεν μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να προδικάσουμε ποια θα είναι η εξέλιξη του φαινομένου. Ο Γερ. Παπαδόπουλος δήλωσε επίσης ότι στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας δε βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο τα σχέδια αντιμετώπισης των σεισμών. Παράλληλα αποκάλυψε ότι ενώ έχει διαπιστωθεί εδώ και χρόνια από διεθνή επιτροπή πως το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο για να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά χρειάζεται να διπλασιάσει τους σεισμογραφικούς σταθμούς του, δεν έχει γίνει η αντίστοιχη χρηματοδότηση από την κυβέρνηση.

Το πλήρες κείμενο των δηλώσεων του Γερ. Παπαδόπουλου έχει ως εξής:

- Το τελευταίο διάστημα υπάρχει πράγματι μια νέα σεισμική έξαρση στη χώρα μας;

- Την τελευταία βδομάδα, υπάρχει σχετική έξαρση στην ευρύτερη περιοχή του Νοτίου Αιγαίου, του Κεντρικού και Νοτίου Ιονίου. Αυτές οι τρεις σεισμογενείς εστίες, είναι οι εξής: Μία στο θαλάσσιο χώρο του Αργοστολίου στη Νότια Κεφαλονιά, μία στο θαλάσσιο χώρο του Κυπαρισσιακού Κόλπου και μία στην περιοχή του Πύργου Ηλείας. Οι τρεις αυτές εστίες είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, ενώ εκείνη που αξίζει ιδιαίτερης έρευνας είναι η εστία του Πύργου Ηλείας, στην οποία παρατηρούμε μία σεισμική δράση μικρών μεγεθών από τις αρχές του Γενάρη.

- Πώς αξιολογείτε και εκτιμάτε εσείς αυτά τα φαινόμενα;

- Πολλές φορές στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά και σ' άλλες περιοχές, παρατηρούνται τέτοιες μικρές εξάρσεις, δεν οδηγούμαστε όμως σε μεγαλύτερο σεισμό. Υπάρχουν όμως και ορισμένες περιπτώσεις που οδηγηθήκαμε σε μεγαλύτερο σεισμό. Για το λόγο αυτό δεν μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να προδικάσουμε ποια θα είναι η εξέλιξη της σεισμικής δραστηριότητας στη συγκεκριμένη περιοχή. Κατά τη γνώμη μου, το πιο πιθανό είναι να μην υπάρξει δυσμενής εξέλιξη, αλλά αυτό το λέω με επιφύλαξη.

- Κάτω από αυτές τις συνθήκες, εσείς τι περιμένετε να κάνει η πολιτεία;

- Επειδή πράγματι δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα προς τα πού κλίνει η σεισμική δραστηριότητα, θα πρέπει σε κάθε περιοχή να υπάρχει πολύ καλά οργανωμένο σχέδιο αντιμετώπισης των σεισμών. Στις περισσότερες περιοχές της χώρας, τα σχέδια αυτά δυστυχώς δε βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο και πρέπει να γίνει δραστική βελτίωσή τους. Και αυτό είναι μεγάλο μειονέκτημα που εξακολουθεί να υπάρχει στο όλο σύστημα αντισεισμικής προστασίας.

- Πρόσφατα, κατά το σεισμό των 6,6 Ρίχτερ στα Δωδεκάνησα, το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο αναγκάστηκε με δεύτερη ανακοίνωση να διορθώσει τα πρώτα στοιχεία που είχε δώσει. Το γεγονός αυτό είναι τυχαίο ή μήπως το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο χρειάζεται κάποια ενίσχυση της υποδομής του;

- Διεθνώς οι ανακοινώσεις των σεισμολογικών κέντρων πάντα έχουν έναν προκαταρκτικό χαρακτήρα. Η τελική ανακοίνωση γίνεται αργότερα, μετά τη συγκέντρωση περισσοτέρων στοιχείων. Εάν όμως ήμασταν καλύτερα εξοπλισμένοι σε όργανα, τόσο πιο πολύ θα μπορούσε να μειωθεί η διαφορά ανάμεσα στην προκαταρκτική και την τελική ανακοίνωση. Σας λέω χαρακτηριστικά ότι το 2000 το Ινστιτούτο αξιολογήθηκε από Διεθνή Επιτροπή Επιστημόνων που ορίστηκε από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας. Μεταξύ των άλλων, διαπίστωσε ότι το Ινστιτούτο πρέπει να διπλασιάσει τον αριθμό των σεισμογραφικών σταθμών που σήμερα διαθέτει ανά την επικράτεια. Επίσης διαπίστωσε ότι με το σημερινό αριθμό σταθμών που διαθέτουμε, καταγράφουμε 100 φορές λιγότερους σεισμούς από ό,τι τα αντίστοιχα κέντρα στην Ιαπωνία και την Καλιφόρνια, όπου υπάρχει αντίστοιχα μεγάλη σεισμική δραστηριότητα. Σας πληροφορώ, λοιπόν, ότι από τότε - δύο χρόνια πια - δεν έχει προστεθεί κανένας σταθμός, παρότι έχει ζητηθεί η ανάλογη χρηματοδότηση.