«
Αλήθεια, τι μας μένει από τη θεωρία της εργατικής τάξης ως πρωτοποριακής τάξης λόγω της κεντρικότητας του ρόλου της στην κυρίαρχη κάποτε βιομηχανική παραγωγή, σήμερα που η βιομηχανία τείνει να συρρικνωθεί και η βιομηχανική εργατική τάξη επίσης;(...) Ποια κοινωνικά υποκείμενα μπορούν να αποτελέσουν σήμερα τους φορείς ενός απελευθερωτικού οράματος; Ποια είναι σήμερα η εργατική τάξη;». Από τα κυρίαρχα ερωτήματα που αναδείχτηκαν στο «Διεθνές Συνέδριο για τις Τάξεις και τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας», που διοργάνωσε ο ΣΥΝ και που όπως αναλύσαμε στο προηγούμενο άρθρο οι υποθέσεις που υπονοούνται απ' αυτή την προσέγγιση της σημερινής ταξικής διάρθρωσης της ελληνικής κοινωνίας, εύλογα παραπέμπουν στην υπόθεση μείωσης της εργατικής τάξης, και στην αναζήτηση μιας άλλης κοινωνικής πρωτοπορίας. Αυτά τα δυο ζητήματα έχει το καθένα τη δική του ξεχωριστή σημασία για την ταξική πάλη και τη στρατηγική του επαναστατικού κινήματος, αλλά έχουν και άμεση σχέση μεταξύ τους. Απτονται δε του ζητήματος των κοινωνικών ορίων της εργατικής τάξης και της σχέσης τους με τη δυνατότητα να είναι αυτή η τάξη ηγέτης της κοινωνικής επανάστασης, γεγονός που αμφισβητείται από διάφορες οπορτουνιστικές θεωρίες, όπως αμφισβητείται και το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό στην ιστορική εξέλιξη, ή ότι αυτή η κοινωνικοϊστορική διαδικασία θα πραγματοποιηθεί από την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Στη μελέτη του ΚΜΕ «Οι αλλαγές στην οικονομία και στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας», (έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», 1996, σελ. 178-181), αναφέρονται ορισμένες χαρακτηριστικές τέτοιες θεωρίες, όπως του Τσεχοσλοβάκου Ράντοβαν Ρίχτα, την οποία πρόβαλε στα 1967, δηλαδή την εποχή της λεγόμενης βελούδινης επανάστασης, δηλαδή της αντεπανάστασης στη σοσιαλιστική τότε Τσεχοσλοβακία, ο οποίος στο βιβλίο του «Ο πολιτισμός στο σταυροδρόμι» αναφέρει: «Η αυτοματοποίηση... εξαλείφει τη μάζα της απλής εργασίας των βοηθητικών εργατών και αργότερα και των χειριστών μηχανών, καθώς και των παραδοσιακών υπαλλήλων... Η επιστήμη εισδύει στο σύνολο της παραγωγικής διαδικασίας και γίνεται βαθμιαία η κεντρική παραγωγική δύναμη της κοινωνίας και ουσιαστικά ο αποφασιστικός παράγοντας της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων... Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση... τείνει προφανώς... προς την πραγμάτωση μιας νέας αταξικής κοινωνικής διάρθρωσης που το περιεχόμενό της θα είναι η αμοιβαία ανάπτυξη του ανθρώπου από τον Ανθρωπο».
Ανάλογες απόψεις προβάλλει το 1983 ο Γάλλος Αντρέ Γκορζ, (στις μελέτες του οποίου έγιναν κάμποσες αναφορές στο συγκεκριμένο φόρουμ του ΣΥΝ) στο βιβλίο του «Οι δρόμοι του παράδεισου». Αυτός αναφέρει: «Η μικροηλεκτρονική επανάσταση εγκαινιάζει την εποχή της κατάργησης της εργασίας... Η ποσότητα της αναγκαίας εργασίας μειώνεται γρήγορα, μέχρι να καταστεί περιθωριακή στην πλειοψηφία των υλικών παραγωγών και των δραστηριοτήτων οργάνωσης.... Η αυτοματοποίηση έχει καταργήσει μαζί με το μόνιμο καταναγκασμό σε εργασία, το νόμο της αξίας και την ίδια τη μισθωτή εργασία».
Σ' αυτές τις αντεπιστημονικές θεωρίες παρατηρούμε όχι μόνο την επιδίωξη να τεκμηριωθεί η μείωση ως την εξαφάνιση της εργατικής τάξης μέσω της εξαφάνισης της θεωρίας, αλλά ότι βασική αιτία γι' αυτή την τάση είναι η επιστήμη και η τεχνολογία, δηλαδή οι παραγωγικές δυνάμεις, (ταυτόσημη στην ουσία με την προσέγγιση του ΣΥΝ ότι «η εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων έχει προκαλέσει σοβαρές μεταβολές στα παραγωγικά συστήματα, και στην ίδια την ταξική διάρθρωση της κοινωνίας»).
Βεβαίως, προκύπτει το ερώτημα πώς η επιστήμη και η τεχνολογία γίνονται παραγωγική δύναμη χωρίς την εργασία και έξω απ' αυτήν. Δηλαδή, πώς η ίδια η ανάπτυξη και η εφαρμογή τους μπορούν να πραγματοποιούνται χωρίς την ίδια τη ζωντανή δουλιά. Εκτός και αν αυτοαναπτύσσονται, ή αυτοεφαρμόζονται. Αλλά σ' αυτό, βεβαίως, απαντούν ότι όσοι εργάζονται γι' αυτό το σκοπό δεν ανήκουν στην εργατική τάξη! Αυτό είναι το πρώτο στο οποίο θέλουν να καταλήξουν. Διαψεύδονται όμως από τα ίδια τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία αποκαλύπτουν την τάση αύξησης της μισθωτής εργασίας. Για παράδειγμα, από 209.377.300 που ήταν οι μισθωτοί στις χώρες του ΟΟΣΑ στα 1970, έφτασαν στα 281.846.700 στα 1990 (ΟΟΣΑ, Labour Force Statistis 1970-1990). Και βεβαίως, όλοι οι μισθωτοί δεν ανήκουν στην εργατική τάξη, αλλά και στα μικροαστικά στρώματα και ένα μικρό τμήμα τους ανήκει στην αστική τάξη. Αλλα δεν μπορεί αντικειμενικά να είναι πλειοψηφία των μισθωτών οι διευθυντές, οι μάνατζερ, κλπ., στην παραγωγική διαδικασία.
Ταυτόχρονα, μπαίνει, επίσης, το ερώτημα ποια κοινωνική δύναμη έχει στην ιδιοκτησία της τα μέσα παραγωγής, που είναι τόσο ανεπτυγμένα, ώστε να χρειάζονται λιγότερη ζωντανή εργασία, για να μπουν σε κίνηση και για ποιο σκοπό αναπτύσσονται και εφαρμόζονται. Βεβαίως, αυτά δεν είναι κοινωνική ιδιοκτησία αλλά ατομική, δηλαδή ανήκουν στους καπιταλιστές και μπαίνουν στην παραγωγική διαδικασία για να παράγουν όχι αξίες χρήσης αλλά αξίες για να μεγαλώνει το κεφάλαιο. Και χωρίς το εμπόρευμα εργατική δύναμη, που έχει την ιδιότητα να παράγει αξία στη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας μεγαλύτερη από τη δική του αξία, δεν μπορεί να υπάρξει παραγωγική διαδικασία που να δίνει κέρδος. Δε θα χρειάζονται τότε οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής αυτή την ιδιοκτησία. Γι' αυτό οι παραπάνω θεωρίες δεν αναφέρονται στις σχέσεις παραγωγής.
Και όπως αναφέρει ο Μαρξ στα Grundrisse, «η παραγωγική διαδικασία (προβάλλει) όχι σαν υποταγμένη στην άμεση επιδεξιότητα του εργάτη, αλλά σαν τεχνολογική εφαρμογή της επιστήμης». Αρα η τάση του κεφαλαίου είναι να δίνει επιστημονικό χαρακτήρα στην παραγωγή και η άμεση εργασία υποβαθμίζεται σε απλό συνθετικό στοιχείο αυτής της διαδικασίας... Το κεφάλαιο χρησιμοποιεί τη μηχανή μόνο στο βαθμό που αυτή επιτρέπει στον εργάτη να δουλέψει μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του όχι σαν δικό του, να δουλέψει περισσότερο για κάποιον άλλον... Απ' όσα ειπώθηκαν παραπάνω φαίνεται καθαρά ο παραλογισμός του Λοντερντέιλ, (οικονομολόγος σύγχρονος του Μαρξ), όταν θέλει να κάνει το πάγιο κεφάλαιο μια ανεξάρτητη από το χρόνο εργασίας, «πηγή αξίας». Να, λοιπόν, που αυτές οι προσεγγίσεις δεν είναι καθόλου νέες. Αλλά και καθόλου επιστημονικές.
Αυτές οι θεωρίες μειώνουν τα κοινωνικά όρια της εργατικής τάξης, καταλήγοντας στην άποψη ότι αντικειμενικά δεν έχει ρόλο στην παραγωγική διαδικασία, αφού τείνει στην εξαφάνιση, άρα χάνει και τον πρωτοπόρο ρόλο της στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Γι' αυτό αναζητείται το νέο κοινωνικό υποκείμενο για το νέο απελευθερωτικό όραμα, που βεβαίως για όσους ασπάζονται αυτές τις θεωρίες δεν είναι ο σοσιαλισμός. Και αντικειμενικά, καταλήγουν πολιτικά πλέον στον εξωραϊσμό του καπιταλισμού. Ετσι, ξεμπερδεύουν με τον ιστορικό υλισμό, με την ταξική πάλη, ψάχνουν να βρουν νέα κινήματα έξω και ενάντια στο εργατικό κίνημα, και στην ουσία υπονομεύουν την πάλη της εργατικής τάξης για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Υπάρχουν και άλλες θεωρίες γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα, που προβάλλουν ότι ο πρωτοπόρος ρόλος της εργατικής τάξης στην κοινωνική εξέλιξη περνά σε άλλα κοινωνικά στρώματα, χωρίς να αρνούνται ολοκληρωτικά την ύπαρξη εργατικής τάξης. Αλλά αυτό είναι υπόθεση μιας ξεχωριστής ανάλυσης.
Σ.Κ.
Κυρίως φύλλο 
Feeds
