Η θεαματική αύξηση της χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων συντέλεσε αναμφισβήτητα στην αύξηση της παραγωγής δημητριακών, λαχανικών και φρούτων τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Ομως, σε πολλές περιοχές πλέον η παραγωγή εξαρτάται από βαριές δόσεις των αγροχημικών. Το 1950 η παγκόσμια χρήση λιπασμάτων δεν ξεπερνούσε τα 14 εκατομμύρια τόνους, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του ενενήντα έφτασε τα 150 εκατομμύρια τόνους.

Το διάστημα μεταξύ 1959 και 1984 η κατά κεφαλή χρήση υπερπενταπλασιάστηκε κι από πέντε χιλιόγραμμα έφτασε τα είκοσι έξι, ενώ σήμερα η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Ο γνωστός περιβαλλοντιστής Λέστερ Μπράουν λέει ότι η υπάρχουσα κατάσταση αντισταθμίζει το γεγονός πως η χρησιμοποιούμενη γη για τα σιτηρά μειώθηκε κατά το 1/3 στην εν λόγω περίοδο. Προσθέτει, μάλιστα, ότι «αφού η γη γίνεται σπάνια, οι αγρότες βασίζονται περισσότερο στη χρήση αγροχημικών για να αυξήσουν την παραγωγή τους, στην πραγματικότητα όμως υποκαθιστώντας ενέργεια με τη μορφή λιπάσματος για τη γη, κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας». Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα ο κόσμος χρησιμοποιούσε 86 χιλιόγραμμα λιπάσματος ανά εκτάριο γης. Η Β. Αμερική καταλαμβάνει την πρώτη θέση, αλλά και πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου ακολουθούν το ίδιο μοντέλο, που έχει επιβληθεί από τις πολυεθνικές με το αζημίωτο. Τη δεκαετία του εβδομήντα οι αναπτυγμένες χώρες κατείχαν το 92% της συνολικής χρήσης φυτοφαρμάκων, ενώ την επόμενη δεκαετία το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 85%. Ομως πρέπει να σημειώσουμε ότι έχει εμφανιστεί ο νόμος των ελαττούμενων αποδόσεων. Κάθε μετρικός τόνος λιπάσματος που χρησιμοποιείται πλέον στα σιτηρά των ΗΠΑ και τους ορυζώνες της Ινδονησίας φέρνει λιγότερη από τη μισή παραγωγή συγκριτικά με τριάντα χρόνια πριν.

Αν η χρήση των αγροχημικών σταματούσε σήμερα, υπολογίζεται ότι θα είχαμε μια μείωση της παραγωγής παγκοσμίως της τάξης του 50%. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι πρέπει να αγνοούνται οι κίνδυνοι από τις παρατηρούμενες καταχρήσεις. Τα νιτρικά άλατα καταλήγουν στα υπόγεια νερά μολύνοντάς τα. Ερευνες στις ΗΠΑ και την Αγγλία αποκαλύπτουν τις τεράστιες περιβαλλοντικές ζημιές που έχουν επέλθει. Αν πάρουμε υπόψη μας ότι για να επέλθει μόλυνση των υπόγειων υδάτων -μέσω των φυτοφαρμάκων- απαιτείται αρκετός χρόνος, το πρόβλημα που θα προκύψει στις αναπτυσσόμενες χώρες μελλοντικά θα είναι εκρηκτικό. Αλλά τα προβλήματα δε σταματούν εδώ. Εξίσου μεγάλες καταστροφές έχουν επέλθει σε λίμνες των ΗΠΑ, της Αγγλίας και πολλών Σκανδιναβικών χωρών. Και πάλι στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου δεν τηρείται στις περισσότερες των περιπτώσεων κανένα θεσμικό πλαίσιο, οι παρενέργειες στο περιβάλλον από το καταστροφικό μοντέλο των μονοκαλλιεργειών, των εντατικών καλλιεργειών και της άκριτης χρήσης των αγροχημικών, θα είναι μεγάλης έκτασης και ανυπολόγιστων συνεπειών. Τα υπάρχοντα στοιχεία σήμερα, συγκριτικά με το μέγεθος του προβλήματος, είναι ελάχιστα. Κι αυτό όχι από την έλλειψη επιστημονικής γνώσης, αλλά εξαιτίας της τεράστιας ύπαρξης συμφερόντων. Αρκεί να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εργατών γης στον Τρίτο Κόσμο δε γνωρίζει ανάγνωση, για να τηρήσει τις όποιες οδηγίες υπάρχουν. Ενδεικτική είναι μια σχετικά πρόσφατη μελέτη που αναφέρει ότι τα 2/3 των αγροτών της Βραζιλίας παθαίνουν τουλάχιστον μια οξεία δηλητηρίαση από φυτοφάρμακα κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Δεκάδες χιλιάδες είναι και οι καρκίνοι που έχουν καταγραφεί σε αγρότες της Δύσης, εξαιτίας των φυτοφαρμάκων, χωρίς όμως επί της ουσίας να λαμβάνονται σοβαρά μέτρα πρόληψης και προστασίας τους, πλην της απαγόρευσης κάποιων που εξάγονται όμως νόμιμα στο φτωχό Νότο και μάλιστα υπερτιμολογημένα! Ομως, τα αγροτικά αυτά προϊόντα εισάγονται αθρόα στη Δύση και καταναλώνονται από τους ανυποψίαστους πολίτες. Ενας δαιμονικός φαύλος κύκλος χωρίς σταματημό που έχει επιβληθεί από το θανατηφόρο καπιταλιστικό σύστημα.

Είναι κοινός τόπος ότι τα φυτοφάρμακα έχουν γίνει πλέον αναποτελεσματικά, αφού πολλά είδη αναπτύσσουν ανοσία από την υπερβολική χρήση τους. Πριν από μισό αιώνα μόνο εφτά έντομα ήταν καταγραμμένα ως ανθεκτικά στα φυτοφάρμακα. Σήμερα ξεπερνούν τη μισή χιλιάδα. Πριν τριάντα χρόνια κανένα φυτικό ζιζάνιο δεν ήταν ανθεκτικό στα φυτοφάρμακα, ενώ σήμερα είναι πάνω από εκατό. Τεράστιες εκτάσεις με διάφορες καλλιέργειες όπως του βαμβακιού στο Ν.Α. Μεξικό, της πατάτας στο Λονγκ Αϊλαντ και άλλων αγροτικών προϊόντων στο Κολοράντο έχουν απαξιωθεί, καταστρέφοντας μικρομεσαίους καλλιεργητές ή ρίχνοντάς τους στα δίχτυα των μεταλλαγμένων προϊόντων, που υποτίθεται ότι δεν μπορούν να προσβληθούν από διάφορες ασθένειες, δημιουργώντας παράλληλα νέα και σοβαρότερα προβλήματα, τόσο στη γη, όσο και στους καταναλωτές θέμα που μας είχε απασχολήσει παλιότερα. Το μέγα ζητούμενο σήμερα είναι η προστασία με κάθε θυσία των τοπικών ποικιλιών, η αλλαγή του μοντέλου παραγωγής, η ορθολογική χρήση των αγροχημικών και η προώθηση της οικολογικής γεωργίας, μια και η τελευταία δεν μπορεί να δώσει άμεσα απάντηση, παρά μόνο μακροπρόθεσμα. Είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί μια και τα περιθώρια έχουν στενέψει.