Η επιθυμία για παιδιά και δημιουργία οικογένειας υπάρχει και σήμερα ανάμεσα στους νέους ανθρώπους, αλλά δεν πραγματοποιείται: Το πρότυπο των δύο παιδιών εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο στην Ελλάδα, όμως (φευ!) η πραγματικότητα, με την έλλειψη στήριξης της οικογένειας από το κράτος, εμποδίζει τις επιθυμίες να γίνουν πραγματικότητα.

Αυτό δείχνει πρόσφατη έρευνα για τη γονιμότητα και την οικογένεια στην Ελλάδα, που έγινε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) από ομάδα έρευνας. Η επικεφαλής της ομάδας Χάρη Συμεωνίδου, διευθύντρια Ερευνών του ΕΚΚΕ, παρουσίασε τα πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα σε εκδήλωση που έγινε πριν από λίγες μέρες, τονίζοντας ότι η χώρα μας έχει το χαμηλότερο ποσοστό κονδυλίων Κοινωνικής Πρόνοιας στην Ευρώπη, έρχεται πρώτη στην ανεργία των νέων, το κράτος παρέχει ελάχιστες διευκολύνσεις για τα πολύ μικρά παιδιά (μόνο 3% των παιδιών ηλικίας 3-6 χρόνων καλύπτονται από βρεφονηπιακούς σταθμούς), η γονική άδεια δεν πληρώνεται και οι γυναίκες αναγκάζονται να υποκαθιστούν το κράτος Πρόνοιας, ενώ η Παιδεία είναι δήθεν δωρεάν. Δε φταίει η εργασία της Ελληνίδας για το χαμηλό ποσοστό γονιμότητας (1,3%) - από τα πιο χαμηλά στην Ευρώπη και παγκόσμια, τόνισε η Χ. Συμεωνίδου. Γιατί στη Σκανδιναβία, όπου εργάζεται η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών, έχουν φτάσει στο όριο αντικατάστασης των γενεών; Γιατί υπάρχει η κοινωνική υποδομή, που στηρίζει την οικογένεια!

Η έρευνα έγινε στα πλαίσια της διεθνούς έρευνας γονιμότητας, που συντόνισαν τα Ηνωμένα Εθνη και βασίστηκε σε πρότυπο ερωτηματολόγιο μέσω προσωπικών συνεντεύξεων ανάμεσα σε 3.046 γυναίκες και 1.028 άντρες, ηλικίας 18-49 χρόνων. Μερικά σημαντικά συμπεράσματά της παρουσιάστηκαν στην πρόσφατη εκδήλωση για τα πληθυσμιακά προβλήματα - οικογενειακό προγραμματισμό και τεχνητή γονιμοποίηση, που οργανώθηκε από το Ιδρυμα για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, η μείωση γονιμότητας είναι πιο φανερή στις νεότερες ηλικίες (18-24 χρόνων) μεταξύ διαφορετικών γενεών. Συγκεκριμένα, η γονιμότητα στις ηλικίες 18-24 χρόνων εμφανίζεται αισθητά μειωμένη ανάμεσα στις γυναίκες που έχουν γεννηθεί κατά τη δεκαετία του '70, σε σύγκριση με όσες έχουν γεννηθεί κατά τη δεκαετία του '60.

Μεταξύ των συντελούμενων μεταβολών, η αύξηση της μέσης ηλικίας πρώτου γάμου για τις γυναίκες (από 22,9 χρόνια το 1970 σε 25,9 το 1998) και της ηλικίας γέννησης του πρώτου τους παιδιού (από 24 χρόνια το 1970 σε 28,6 το 1998) φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο. Η παρατεταμένη εκπαίδευση, που δε συνδυάζεται με σχηματισμό οικογένειας, η αυξημένη ανεργία, και ιδιαίτερα η ανεργία μεγάλης διάρκειας, οι δυσκολίες στο θέμα της στέγασης και η καθυστερημένη αναχώρηση των ανδρών από το πατρικό σπίτι, εξηγούν σ' ένα βαθμό τις αλλαγές στο σχηματισμό οικογένειας.

Κι όμως, η οικογενειακή ζωή εκτιμάται ως εξαιρετικά σημαντική από υψηλά ποσοστά των ερωτώμενων: 96% των γυναικών και 93% των ανδρών θεωρούν ότι στο μέλλον θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην οικογενειακή ζωή. Η συμβίωση, παρά το γεγονός ότι έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα (τα ποσοστά των ερωτώμενων που συμβιώνουν ήταν μόλις 2,3% για τις γυναίκες και 3,4% για τους άνδρες), ενώ η πλειοψηφία των συμβιώσεων μετατρέπεται σύντομα σε γάμο. Επίσης, τα ποσοστά γεννήσεων εκτός γάμου είναι από τα χαμηλότερα ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Οσον αφορά στη διάλυση των σχέσεων, αν και τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δείχνουν μια αύξηση των ποσοστών των διαζυγίων κατά τις τελευταίες δεκαετίες (από 0,05 ανά 1.000 γάμους το 1970, σε 0,15 το 1998), τα ποσοστά αυτά είναι τα χαμηλότερα (μαζί με την Ιταλία), συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Αρκετές γυναίκες δεν προχωρούν σε διαζύγιο, για οικονομικούς λόγους. Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι, για την ίδια διάρκεια σχέσεων, οι νεότερες γενιές έχουν περισσότερες πιθανότητες να διαλύσουν την πρώτη τους σχέση, συγκριτικά με τις μεγαλύτερες γενιές. Για παράδειγμα, μετά από τρία χρόνια σχέσης (γάμου ή συμβίωσης), 9,7% των γυναικών, ηλικίας 25-29 χρόνων κατά την περίοδο της συνέντευξης, είχαν διαλύσει τη σχέση τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών ηλικίας 45-49 χρόνων, κατά την περίοδο της συνέντευξης, που είχαν διαλύσει τη σχέση τους, είναι 2,4%.

Η έλλειψη επαρκών μέτρων για τη συμφιλίωση της οικογενειακής και εργασιακής ζωής δεν επιτρέπει στις γυναίκες να διακόψουν την εργασία τους ένα μεγάλο διάστημα αμέσως μετά την απόκτηση ενός παιδιού και στη συνέχεια να επανενταχτούν στο εργατικό δυναμικό. (Στην Ιταλία, λ.χ., η γονική άδεια πληρώνεται με τα 80% του μισθού). Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ότι αποφασίζουν είτε να συνεχίσουν να εργάζονται ή να σταματήσουν οριστικά μόλις παντρευτούν ή μόλις αποκτήσουν το πρώτο τους παιδί. Οσον αφορά στις γυναίκες που δεν έχουν εργαστεί ποτέ, αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία στο να βρουν εργασία για πρώτη φορά.

Η εργασιακή δραστηριότητα των γυναικών αγγίζει το 33%, όταν το μικρότερο παιδί τους είναι σχολικής ηλικίας και το 22%, όταν είναι νηπιακής ή προσχολικής ηλικίας.

Η μειωμένη γονιμότητα στην Ελλάδα δεν έχει, ωστόσο, θετική επίδραση στη γυναικεία απασχόληση, όπως συμβαίνει συνήθως στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας, όταν και οι δυο γονείς εργάζονται, τη φύλαξη των παιδιών καλύπτουν κατά ένα μεγάλο μέρος οι παππούδες (46,64%).

Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι η οικογένεια στον τόπο μας εξακολουθεί να αξιολογείται ως πολύ σημαντικός θεσμός, τα ζευγάρια τείνουν να αποκτούν μικρότερο αριθμό παιδιών από αυτόν που επιθυμούν, λόγω σοβαρών κοινωνικο-οικονομικών δυσχερειών.

Να αναφέρουμε, τέλος, ορισμένα ποσά, που ξοδεύονται σ' όλο τον κόσμο και οι συγκρίσεις μεταξύ τους προκαλούν ανατριχίλα: Σύμφωνα με την έκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη, το Σεπτέμβρη του 1998, οι καταναλωτικές προτεραιότητες παγκόσμια είναι οι ακόλουθες: Βασική εκπαίδευση για όλους: Εξι δισεκατομμύρια δολάρια. Καλλυντικά στις ΗΠΑ: Οκτώ δισ. Εγκαταστάσεις υγιεινής και ύδρευσης για όλους: Εννέα δισ. Παγωτά στην Ευρώπη: Εντεκα δισ. Γυναικολογική υγιεινή για όλες τις γυναίκες: Δώδεκα δισ. Αρώματα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ: Δώδεκα δισ. Βασική υγειονομική περίθαλψη και διατροφή: Δεκατρία δισ. Τροφές κατοικιδίων ζώων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ: Δεκαπέντε δισ. Επαγγελματική διασκέδαση στην Ιαπωνία: Τριάντα πέντε δισ. Τσιγάρα στην Ευρώπη: Πενήντα δισ. Αλκοολούχα ποτά στην Ευρώπη: Εκατόν πέντε δισ. Ναρκωτικές ουσίες ανά τον κόσμο: Τετρακόσια δισ. Στρατιωτικές δαπάνες ανά τον κόσμο: Επτακόσια ογδόντα δισ.!

Αυτός, λοιπόν, είναι ο καπιταλισμός...