Γρηγοριάδης Κώστας

Στο κείμενο, η ΚΠΕ του ΣΥΝ επιδιώκει να επεξεργαστεί στρατηγική και τακτική, με σκοπό την «επανίδρυση της Αριστεράς», ενώ φιλοδοξία του συνεδρίου «είναι να καταστήσει το ΣΥΝ δύναμη με πρωταγωνιστική συμβολή στο θεωρητικό, προγραμματικό, πολιτικό και οργανωτικό εξοπλισμό της Αριστεράς της εποχής μας».

Ποιας Αριστεράς, όμως; Στο κείμενο των θέσεων, το διατυπώνει με μεγάλη σαφήνεια. «Η Αριστερά της εποχής μας, έκφραση της οποίας στη χώρα μας συνιστά ο ΣΥΝ, είναι η Αριστερά που μάχεται το νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ σε όλα τα επίπεδα, στο εθνικό, στο περιφερειακό και στο παγκόσμιο, αλλά και στο κοινωνικό, το οικονομικό, το πολιτικό και το ιδεολογικό, είναι η Αριστερά που αναδεικνύει η ίδια αυτή η διαδικασία παγκοσμιοποίησης ως το αντίπαλο δικό της δέος».

Επομένως, εδώ δε γίνεται λόγος για δύναμη πάλης ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στα μονοπώλια, σύγκρουσης και ρήξης με τον καπιταλισμό, ανατροπής του, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Αλλά για δύναμη διαχείρισης, ενάντια στη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. Η φρασεολογία στο κείμενο για «σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία», για «δύναμη ανταγωνιστική προς τις σχέσεις εκμετάλλευσης που κυριαρχούν στις καπιταλιστικές κοινωνίες», για «αμφισβήτηση των εξουσιών του καπιταλισμού», αποτελεί μέρος της τακτικής του για να σπέρνει συγχύσεις, προβάλλοντας αντικαπιταλιστικό προσωπείο.

Ο ΣΥΝ εκτιμά ότι οι διεθνείς εξελίξεις καθορίζονται, όχι από τη δράση του κεφαλαίου, τον ιμπεριαλισμό και τα μονοπώλια, την ταξική πάλη, τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, αλλά από την «ηγεμονία» των ΗΠΑ. Γεγονός, που απαιτεί τη συγκρότηση αντίπαλου σ' αυτές δέους. Για το ΣΥΝ, αυτό δεν είναι οι λαοί και η ταξική πάλη, αλλά η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), με δυο βασικές προϋποθέσεις: Την πολιτική ενοποίησή της και την πολιτική αντινεοφιλελεύθερης διαχείρισης.

Στο κείμενο των θέσεων, αφιερώνεται μεγάλο μέρος για την Ευρωπαϊκή Ενωση και το μέλλον της. Το βασικό ζήτημα είναι ότι ο ΣΥΝ παραμένει σταθερός στη στρατηγική του για την αναγκαιότητα συμμετοχής της Ελλάδας σ' αυτήν και επιμένει στην αναγκαιότητα πολιτικής ενοποίησης της ΕΕ. Κάνει κριτική στη νεοφιλελεύθερη πολιτική, στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, την οποία βεβαίως και ψήφισε και στήριξε, αλλά και στη Συνθήκη του Αμστερνταμ, την οποία δεν καταψήφισε.

«Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η νεοφιλελεύθερη μορφή του καπιταλισμού... δεν αποτελεί ειδικά αμερικανική εφεύρεση. Η συναφής πολιτική του νεοφιλελευθερισμού εμφανίστηκε στη Βρετανία της Θάτσερ ήδη από τη δεκαετία του 1980, ενώ έβαλε τη σφραγίδα της στην οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης τη δεκαετία του 1990 με τα κριτήρια σύγκλισης της Συνθήκης του Μάαστριχτ, τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας της Συνθήκης του Αμστερνταμ, καθώς και τις πολιτικές που προωθούν από τότε, τόσο η πολιτικά ανεξέλεγκτη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή».

Το φλέγον για το ΣΥΝ ζήτημα της πολιτικής ενοποίησης έχει σχέση με την εκτίμηση ότι η ΕΕ πρέπει να καταστεί παράγοντας ειρήνης, αντίπαλο δέος στις ΗΠΑ, αποκτώντας αυτοτέλεια από το ΝΑΤΟ. Προβάλλει, μάλιστα, τον κίνδυνο ότι αν δεν ενωθεί πολιτικά μπορεί και να διαλυθεί. Ενδεχόμενο, το οποίο ο ΣΥΝ, όχι μόνον απεύχεται, αλλά παλεύει να το αποτρέψει. Για το ΣΥΝ, η ύπαρξη και δράση αυτού του ιμπεριαλιστικού κέντρου είναι απαραίτητη, είναι μέρος της στρατηγικής του. «Η Ευρωπαϊκή Αριστερά έχει αποδεχτεί τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης γιατί θεωρεί πως αυτή ευνοεί τους δικούς της στόχους».

Εκτιμά, λοιπόν, ότι είναι «ανοιχτό ενδεχόμενο ακόμη και η ίδια η υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφού... οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αποδεχτούν την ύπαρξη του δυνάμει ανταγωνιστή, που θα αποτελούσε μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη με ισχυρό κοινό νόμισμα, κοινή εξωτερική πολιτική, αυτόνομη, δηλαδή εκτός NATO, αμυντική δομή και δυνατότητα αποτελεσματικής παρέμβασης όπου χρειαστεί στον κόσμο». Δηλαδή, δράση στα πλαίσια της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων. Τι άλλο μπορεί να σημαίνει δυνατότητα παρέμβασης, όπου χρειαστεί στον κόσμο όπου κυριαρχούν ο ιμπεριαλισμός, οι αντιθέσεις και οι πόλεμοι; Υπεράσπιση, λοιπόν, του ευρωενωσιακού καπιταλισμού. Επιδιώκει, μάλιστα, την υπεράσπισή του να αναλάβει το λαϊκό κίνημα! «Είναι βέβαιο πως αν δεν υπάρξει καθοριστική λαϊκή συνεισφορά στην υπόθεση αυτής της ολοκλήρωσης, η έκβασή της θα παραμείνει πλήρως δέσμια των μεγάλων συμφερόντων». Κι ενώ κάνει αυτήν την εκτίμηση, δε θέτει στόχο την αποδυνάμωσή της, αλλά την ενίσχυσή της. Επομένως, η στρατηγική του ΣΥΝ σημαίνει υποταγή του λαϊκού κινήματος στην ιμπεριαλιστική ΕΕ.

Οι θέσεις εκτιμούν, επίσης, ότι η «κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και των καθεστώτων του "υπαρκτού σοσιαλισμού" βρήκε την Ευρώπη ουσιαστικά απροετοίμαστη. Ενα νέο έδαφος ανοιγόταν ξαφνικά στα ανατολικά της με πλήθος "ευκαιριών" για οικονομική επέκταση και πολιτική επιρροή, ενώ οι διαδικασίες της δικής της πολιτικής ενοποίησης δεν είχαν προχωρήσει μέχρι του σημείου που θα της επέτρεπαν να αντιμετωπίσει τις "ευκαιρίες" αυτές με ενιαίο τρόπο». Αλλη μια θέση, που αποκαλύπτει ότι ο ΣΥΝ ενδιαφέρεται για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού ιμπεριαλιστικού κέντρου. Αλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο ΣΥΝ, μετά τη λήξη των βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία και τη διαμόρφωση του διαβόητου «Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη», που σκοπό είχε την υποταγή των Βαλκανίων στην ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων, επέμενε να εντάξουν σ' αυτό και τη Γιουγκοσλαβία.

Στο κείμενο των θέσεων, διατυπώνεται το καθήκον της Αριστεράς να επαναπροσεγγίσει τον Μαρξ. «Δικό της ιδιαίτερο μέλημα οφείλει να είναι η επανασύνδεσή της με την ουσία της κριτικής του Μαρξ στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, καθώς και... η οριστική απόρριψη των βαρών που ακόμη φέρει από τις χρεοκοπημένες εκδοχές του "υπαρκτού σοσιαλισμού"».

Το ζήτημα της επανασύνδεσης της Αριστεράς με την ουσία της κριτικής του Μαρξ στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, δε σημαίνει και αποδοχή του μαρξισμού, ως επαναστατικής θεωρίας για την ανατροπή του καπιταλισμού. Δεν κάνουν λόγο για το σύνολο της επιστημονικής θεωρίας του Μαρξ, παρά μόνο για την κριτική στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Μόνο, που την κριτική του Μαρξ στον καπιταλισμό την αποδέχονται ακόμη και αστοί αναλυτές, οικονομολόγοι κλπ.

Οσο για τη θέση περί «οριστικής απόρριψης των βαρών, που ακόμη φέρει από τις χρεοκοπημένες εκδοχές του "υπαρκτού σοσιαλισμού"», προϊδεάζει για την ένταση της αντικομμουνιστικής και αντισοσιαλιστικής επίθεσης, την οποία φαίνεται ότι αναλαμβάνει ως η κατ' εξοχήν ικανή πολιτική δύναμη γι' αυτόν το σκοπό. Βεβαίως, δεν εκφράζει για πρώτη φορά την αντίθεσή του στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, την απόρριψή του, και την ανάγκη υπέρβασής του. Αλλωστε, ήταν επικεφαλής ανάλογης προπαγάνδας την περίοδο των ανατροπών, τις οποίες είχε χαρακτηρίσει ως «κοσμογονικές αλλαγές», προβλέποντας το τέλος του «ψυχρού πολέμου» και την εξάπλωση και εδραίωση της «δημοκρατίας» και της «ελευθερίας». Βεβαίως, αντί για όλ' αυτά, έχουμε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πολέμους.

Στο κείμενο των θέσεων, ασκείται οξύτατη επίθεση στο ΚΚΕ. «Ιδανική μορφή αντιπολίτευσης απέναντι στα δύο κόμματα εξουσίας αποτελεί αναμφίβολα το ΚΚΕ. Εχοντας ανακαλύψει πως τα πάντα ανάγονται, σε πρώτη και τελευταία ανάλυση, στη δράση των "μονοπωλίων" και του "ιμπεριαλισμού"... αρνείται τελικά να ασκήσει άλλη πολιτική από τη γενική καταγγελία. Το επιχείρημα είναι εν προκειμένω ατράνταχτο: Αφού οι όποιες επιμέρους αλλαγές δεν καταργούν αφ' εαυτών τον καπιταλισμό, οι συναφείς αγώνες δεν μπορεί παρά να καλλιεργούν αυταπάτες, υπηρετώντας έτσι το "σύστημα"».

Ο ΣΥΝ, ως δύναμη διαχείρισης του συστήματος, αντιμάχεται την πολιτική διέξοδο που παλεύει και προωθεί το ΚΚΕ, για το αντιμονοπωλιακό αντιιμπεριαλιστικό δημοκρατικό μέτωπο πάλης για τη λαϊκή εξουσία και τη λαϊκή οικονομία, αφού δεν έχει στόχο την ανατροπή της εξουσίας τους, δεν έχει στρατηγικό σκοπό τη λαϊκή εξουσία, αλλά την αναδιανομή των εισοδημάτων. Το ΚΚΕ συνδέει την πάλη για την ικανοποίηση όλων των σύγχρονων αναγκών των λαϊκών στρωμάτων με την προοπτική της λαϊκής εξουσίας, αφού δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από τη σημερινή πραγματικότητα. Το ΚΚΕ αρνείται να ασκήσει άλλη πολιτική όπως την εννοεί ο ΣΥΝ, δηλαδή πολιτική διαχείρισης του συστήματος, εντός της ΕΕ. Αρνείται την πολιτική συνύπαρξης μονοπωλίων - λαού, την οποία στηρίζει ο ΣΥΝ.

Και συνεχίζει στο κείμενο: «Αυτή η "πολιτική" δίνει στα κόμματα εξουσίας το απαιτούμενο άλλοθι για να "σέβονται" ανέξοδα την ιστορία και τους αγώνες του, ώστε να το αντιμετωπίζουν ως τη μόνη θεμιτή δική τους αντιπολίτευση. Αναγνωρισμένο έτσι "επίσημα", το ίδιο αρκείται στο να περιχαρακώνει τις δυνάμεις του, υποσχόμενο τις καλύτερες μέρες που θα φέρουν οι δικοί του αγώνες. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμη και κινήματα που φαίνονται κατ' αρχήν συμβατά με την άτεγκτη "αντιιμπεριαλιστική και αντιμονοπωλιακή" γραμμή του, όπως το πρόσφατο αντιπολεμικό ή εκείνα που αναλαμβάνει το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ, είναι κατ' αρχήν ύποπτα, μιας και δεν ελέγχονται απόλυτα από το ίδιο».

Το ποια δύναμη δίνει άλλοθι στο σύστημα, είναι πασίγνωστο. Οι δυνάμεις του ΣΥΝ συμμετέχουν στους «κοινωνικούς διαλόγους», υπερθεματίζουν της ΕΕ, μιλούν για διαχείριση του καπιταλιστικού συστήματος με αναδιανομή των εισοδημάτων υπέρ των λαϊκών στρωμάτων, δίνουν άλλοθι στο ΠΑΣΟΚ δρώντας από κοινού στο «Φόρουμ», διοργάνωσαν με την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ κινητοποιήσεις, τραβούσαν το αντιπολεμικό κίνημα με το γαλλογερμανικό ιμπεριαλιστικό άξονα.

Την Αριστερά, που επιδιώκει ο ΣΥΝ, την προβάλλει ως συμμαχία της αριστεράς. Εκτός από την πολιτική διαχείρισης που θέτει ως βάση της συμμαχίας των αριστερών δυνάμεων, ουσιαστικά προωθεί συμμαχία ενάντια στο ΚΚΕ μέσα από το «Φόρουμ» και την αντιπαράθεσή του στο αντιιμπεριαλιστικό αντιμονοπωλιακό δημοκρατικό μέτωπο πάλης που προτείνει το ΚΚΕ. Τη δημιουργία ανασχετικού παράγοντα στη ριζοσπαστικοποίηση των λαϊκών συνειδήσεων, στην ταξική πάλη του εργατικού κινήματος για το σοσιαλισμό, έχει ως στρατηγικό σκοπό. Αυτός ήταν πάντα ο οπορτουνισμός.

Σχετικά με την κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα στην Ελλάδα, το κείμενο των θέσεων του ΣΥΝ κάνει διαπιστώσεις πάνω σ' όλα τα υπαρκτά μεγάλα λαϊκά προβλήματα. Διαπιστώνει αρνητικές συνέπειες για τα λαϊκά στρώματα. Αλλά ως κύρια αιτία αυτών των προβλημάτων εκτιμά τη διαχείριση των κυβερνήσεων ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και το γεγονός ότι ο εκσυγχρονισμός που είναι ζητούμενο από την εποχή του Τρικούπη δεν εφαρμόστηκε, «ο αστικός εκσυγχρονισμός... δεν ανακαλύφθηκε από τον κ. Σημίτη, αλλά συνιστά αίτημα μερίδων της αστικής τάξης ήδη από την εποχή του Τρικούπη...». Αλλά, εκτιμά ότι: «Ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός και ο συναφώς διαμορφωμένος τύπος ανάπτυξης που ακολουθεί η χώρα παρουσιάζει ένα σύνολο από παγιωμένα δομικά χαρακτηριστικά, τα οποία η ακολουθούμενη πολιτική περιπλέκει και εμπεδώνει αντί να αίρει...».

Επομένως, για το ΣΥΝ, οι αιτίες για τα μεγάλα προβλήματα του λαού δε βρίσκονται στον ίδιο τον καπιταλισμό, αλλά στο γεγονός ότι δεν εκσυγχρονίστηκε(!) με ευθύνη των κυβερνήσεων. Αρα, φταίει η διαχείρισή του. Τις ίδιες διαπιστώσεις κάνει και για τις συνέπειες από την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και το ευρώ, που δεν οδήγησαν σε «πραγματική σύγκλιση», λες και οι καπιταλιστές θα μοίραζαν τα κέρδη τους με τους εργάτες! «Μολονότι η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την ΟΝΕ ήταν, και εξακολουθεί να αποδεικνύεται καθημερινά, πολιτικά αναγκαία, η συνολική οικονομική κατάσταση της χώρας χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται... η ΟΝΕ έχει αξιοποιηθεί και εξακολουθεί να αξιοποιείται ως μηχανισμός "πειθάρχησης" και μέσο πίεσης για αναδιανομή του εθνικού εισοδήματος σε βάρος της εργασίας.... η αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ με ρυθμούς υψηλότερους του μέσου όρου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης δε μεταφράζεται σε πραγματική οικονομική και κοινωνική σύγκλιση...».

Για το ΣΥΝ, δεν είναι η ολοένα αυξανόμενη εκμετάλλευση που αυξάνει την κερδοφορία του κεφαλαίου και τις ταξικές ανισότητες, αλλά ότι δεν εφαρμόστηκε πολιτική αναδιανομής, προκειμένου να υπάρξει «κοινωνική σύγκλιση»! Λες και οι καπιταλιστές είναι ή μπορεί να γίνουν «φιλόπτωχο ταμείο»!

Ετσι, η αντίθεση, την οποία περιγράφουν στις θέσεις, δεν είναι «μονοπώλια - λαός», «καπιταλισμός - σοσιαλισμός», αλλά, «αφ' ενός, η διατήρηση της ειρήνης και, αφ' ετέρου, η ενίσχυση και η απελευθέρωση της δημοκρατίας, όπως και των κοινωνικών και δημόσιων αγαθών, από τα δεσμά της εμπορευματοποίησης, τη δικτατορία των αγορών, τον έλεγχο των μεγάλων συμφερόντων και της διαπλοκής. Κατά συνέπεια, κύρια διαχωριστική γραμμή συνιστά σήμερα η τοποθέτηση απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό και τη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, με γνώμονα τις αξίες της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της προστασίας της φύσης. Είναι αυτή η αντίθεση, που προσδιορίζει και θα προσδιορίζει όλο και πιο καθαρά στο μέλλον το χαρακτήρα και την πολιτική κάθε κόμματος, όπως και τις κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες που συγκροτούνται».

Επομένως, στο πολιτικό επίπεδο, η αντίθεση είναι «νεοφιλελεύθερη διαχείριση - αντινεοφιλελεύθερη διαχείριση». Και πάνω σ' αυτήν την αντίθεση, οικοδομούν τη στρατηγική και την τακτική τους, την πολιτική συμμαχιών τους, προτείνοντας μια σειρά στόχους πάλης για την αντιμετώπιση των λαϊκών προβλημάτων στα πλαίσια του καπιταλισμού. Για παράδειγμα, η διατύπωση για «κοινωνικά και δημόσια αγαθά», δε συνοδεύεται με τη «δημόσια δωρεάν παροχή τους στο λαό». Γεγονός, που σημαίνει συνύπαρξη δημόσιου - ιδιωτικού τομέα και ελεγχόμενη εμπορευματοποίηση.

Οι στόχοι, που, κατά το ΣΥΝ, απαντούν στα προβλήματα και τις ανάγκες των εργαζομένων και διατυπώνονται στο κείμενο, «αποτελούν ενιαίο σύνολο», δηλαδή πολιτική πρόταση πάλης. Και φαίνεται από την εξής θέση:

«Αφετηρία της Αριστεράς είναι ο αγώνας της υπέρ των άμεσων στόχων που απασχολούν τους εργαζόμενους, κινητοποιούν τα προοδευτικά τμήματα της κοινωνίας και απαντούν σε ώριμα προβλήματα και ανάγκες της, φιλοδοξία και στρατηγική επιδίωξη είναι η συνεπής και συνεκτική συγκρότηση ενός τέτοιου σχεδίου...».

Ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του σχεδίου;

«... μια συνολική εναλλακτική οικονομική πολιτική με στόχο ένα νέο πλαίσιο ανάπτυξης και αναδιανομής, με εξασφαλισμένη την προστασία των δημοσίων αγαθών και με καταστατική δέσμευση την προστασία του περιβάλλοντος. Η εναλλακτική οικονομική πολιτική του ΣΥΝ και της ελληνικής Αριστεράς οφείλει να εμπνέεται από τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας και της συνεργασίας... Ο ΣΥΝ και η ελληνική Αριστερά αγωνίζονται για μια οικονομική πολιτική, που διαμορφώνει ένα νέο πρότυπο αξιοβίωτης ανάπτυξης και διανομής, που σέβεται σχολαστικά το περιβάλλον, διευρύνει το κοινωνικό κράτος και περιορίζει τις κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες. Ουσία μιας τέτοιας εναλλακτικής οικονομικής πολιτικής είναι η αλλαγή των κριτηρίων, των σκοπών και, τελικά, του ίδιου του περιεχόμενου της αναπτυξιακής διαδικασίας, σε μια κατεύθυνση όπου οι ανάγκες των ανθρώπων και της κοινωνίας θα υπερισχύουν του κέρδους και της σπατάλης».

Η διέξοδος που προτείνουν είναι πάλη για κάποια άμεσα προβλήματα, έχοντας την αυταπάτη ότι έτσι θα βελτιωθεί η θέση του λαού στα πλαίσια του συστήματος, με την ανάδειξη του ΣΥΝ στην κυβερνητική εξουσία, υποθέτουμε. Βέβαια, ο ΣΥΝ πουθενά στο κείμενο των θέσεων δεν κάνει λόγο για το ποια εξουσία θα επιβάλει την εναλλακτική του πολιτική, ποιος ο χαρακτήρας της. Μιλά όμως, εμμέσως πλην σαφώς, για «εναλλακτική στρατηγική, που αρχίζει σιγά - σιγά να διαμορφώνεται σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ ακόμη κάποιες επιμέρους νίκες ή ακόμη και κάποιες σποραδικές εκλογικές επιτυχίες, όπως εκείνη του Λούλα στη Βραζιλία, αρχίζουν να δείχνουν πως οι αντιστάσεις μπορεί να αποβαίνουν έστω και προσωρινά νικηφόρες». Ως εκεί φτάνει η εναλλακτική στρατηγική του ΣΥΝ: Μια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση διαχείρισης...