«Δεν αποκλείω τίποτα, γιατί σήμερα η τεχνολογία έχει εξελιχθεί πάρα πολύ. Δεν καταλαβαίνω γιατί σε άλλες μεγάλες πόλεις, που είναι εξίσου, ίσως και περισσότερο, ευαίσθητες σε θέματα περιβάλλοντος, επιτρέπουν και χρησιμοποιούν τέτοιες τεχνολογίες, που σημαίνει ότι η επιβάρυνση δεν είναι τέτοια, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι στη χώρα μας. Σήμερα υπάρχουν και άλλοι τρόποι, όπως η πυρόλυση, η αεριοποίηση, που θα επιλεγούν από τους φορείς διαχείρισης».

Οχι, δεν πρόκειται για μια δήλωση ανυποψίαστου πολίτη εν έτει 1991 ή 1996, χρονιές που οι πολυεθνικές άσκησαν έντονες πιέσεις για την αποδοχή της καύσης των απορριμμάτων, σαν μια «φιλικής» μεθόδου καταστροφής των απορριμμάτων στην Αττική. Πρόκειται για τις δηλώσεις της υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Βάσως Παπανδρέου, σε εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας, το Μάη του 2003.

• Σα να μην έγινε η διεθνής διήμερη συνάντηση το Γενάρη του 1992, που οργάνωσε ο αείμνηστος Τρίτσης, για το θέμα των μεθόδων διάθεσης των απορριμμάτων, με συμμετοχή, πέραν των ξένων αντιπροσωπειών, και όλων των εμπλεκόμενων φορέων (κυβέρνηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση, πολιτικά κόμματα, συνδικαλιστικοί φορείς, επιστημονικοί φορείς). Συνάντηση που κατέληξε ομόφωνα στην αποδοχή του μεσοπρόθεσμου, τότε, προγράμματος του ΕΣΔΚΝΑ, απορρίπτοντας την καύση.
• Σα να μη δημοσιεύτηκαν δύο μεγάλες μελέτες του ΤΕΕ («Για τη διαχείριση απορριμμάτων στην Ελλάδα», 1993 και «Αναγκαίες δράσεις για την Προστασία του Περιβάλλοντος στην Ελλάδα», 1993), οι οποίες έθεταν την καύση των απορριμμάτων στο περιθώριο.
• Σα να μην έγιναν ημερίδες και συνεδριάσεις της ΤΕΔΚΝΑ και θεματικά συνέδρια της ΚΕΔΚΕ, που επιβεβαίωναν τους βασικούς άξονες της διαχείρισης: Πρόληψη - Ανακύκλωση με Διαλογή στην Πηγή - Μεταφόρτωση - Μηχανική Ανακύκλωση και βιοσταθεροποίηση - Υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων.
• Σα να μη μεσολάβησαν πλήθος επιστημονικών μελετών που, και πάλι, επιβεβαίωναν τους παραπάνω άξονες. Ενδεικτικά αναφέρονται:

* Η «Τεχνική και οικονομική σύγκριση μεθόδων διάθεσης απορριμμάτων», Υπ. Εσωτερικών/1991.

* Η «Συγκριτική μελέτη - παρουσίαση μεθόδων διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων» Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Περιβάλλοντος/1992.

* Η «Στρατηγική της ΤΑ για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα» ΕΕΤΑΑ/1993.

* Η τρίτομη μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Περιφέρειας Αττικής και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβρη του 1994 «Μελέτη για τον καθορισμό πολιτικών διαχείρισης αποβλήτων Τοπ. Αυτοδιοίκησης στην Περιφέρεια Αττικής».

* Το «Αττική S.O.S.: Πρόγραμμα διαχείρισης απορριμμάτων» ΥΠΕΧΩΔΕ/96, πρόγραμμα που έμεινε στα χαρτιά.

* Η μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών που εκπονήθηκε στο τέλος του 1996 για λογαριασμό της ΤΕΔΚΝΑ, με τίτλο «Αξιολόγηση Τεχνολογιών επεξεργασίας και Διάθεση Απορριμμάτων - Χωροθετήσεις για την Αττική».

• Σα να μην έγινε η σύσσωμη κινητοποίηση του επιστημονικού κόσμου, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Αττικής, όταν γερμανική πολυεθνική προσπάθησε το 1995-96 με μεγάλη επιμονή να επιτύχει την κατασκευή εργοστασίου καύσης απορριμμάτων στα διοικητικά όρια του Δήμου Φυλής.
• Αξίζει επίσης να θυμηθούμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από γραπτή εισήγηση του ΤΕΕ στην ημερίδα που οργάνωσε γι' αυτό το θέμα ο Δήμος Φυλής στις 12/4/95: «Με βάση λοιπόν τις εμπεριστατωμένες αναλύσεις και μελέτες που έχουν εκπονηθεί, το Τεχνικό Επιμελητήριο συμφωνεί γενικά με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα του ΕΣΔΚΝΑ και της ΤΕΔΚΝΑ, που προβλέπει μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων, διαλογή στην πηγή, ανάπτυξη δικτύου σταθμών μεταφόρτωσης, μηχανική ανακύκλωση και βιοσταθεροποίηση και υγειονομική ταφή των τελικών υπολειμμάτων. Συμφωνούμε επίσης με τη δυνατότητα της ενεργειακής αξιοποίησης (και όχι κατ' ανάγκην καύσης) του πλέον πρόσφορου προς τούτο κλάσματος, του λεγόμενου RDF (Refuse Derived Fuel) που μπορεί να ανακτηθεί μέσω των εργοστασίων μηχανικής ανακύκλωσης».
• Σα να μη δημοσιεύτηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ τον Ιούνιο του 2000 ο Εθνικός Σχεδιασμός για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα, που κι αυτός δεν περιλαμβάνει την καύση ή τις παραλλαγές της.
• Σα να μη δημοσιεύτηκε το 2001 ο Ν. 2939 για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων (και μάλιστα με μεγάλη καθυστέρηση), που ιδιωτικοποιεί βέβαια τον τομέα της ανακύκλωσης των υλικών συσκευασίας και άλλων προϊόντων, αλλά θέτει υψηλούς και δεσμευτικούς στόχους για την ανάκτηση, κατά κύριο λόγο, υλικών όπως το χαρτί - χαρτόνι και τα πλαστικά. Στόχοι ανέφικτοι, εάν τα υλικά αυτά αντί να ανακτώνται οδηγούνται στην πυρά.
• Σα να μην ολοκληρώθηκε, μόλις πριν λίγες μέρες, η μελέτη για τη χωροθέτηση στην Αττική των δράσεων και εγκαταστάσεων διάθεσης που προέβλεπε το Πλαίσιο του Σχεδιασμού, δηλαδή προγραμμάτων διαλογής στην πηγή, κέντρων διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών, μονάδων ανακύκλωσης και βιοσταθεροποίησης και χώρων υγειονομικής ταφής των υπολειμμάτων και των υπολοίπων στερεών αποβλήτων.
• Σα να μην κυκλοφόρησε η «Πράσινη Βίβλος» για το PVC (COM (2000) 469 τελικό/26-7-2000), η οποία ομολογεί ότι «η συμβολή των αποτεφρωτών (απορριμμάτων) στις συνολικές εκπομπές διοξινών στην Κοινότητα ανήλθε περίπου 40% κατά την περίοδο 1993-95».

Σα να μην έγινε τίποτε απ' όλα αυτά, η κ. υπουργός μάς προτρέπει να στραφούμε προς τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, που χρησιμοποιούν άλλες τεχνολογίες επεξεργασίας απορριμμάτων. Αν όμως ακολουθήσουμε την προτροπή της για αναζήτηση «άλλων τεχνολογιών», το βλέμμα μας θα προσκρούσει και πάλι στις πανύψηλες καμινάδες των εργοστασίων καύσης, ηλικίας τα περισσότερα από 10 έως 30 χρόνων, όσα βέβαια δεν έχουν κλείσει κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης. Τίποτε άλλο «τεχνολογικά εξελιγμένο» δεν πρόκειται να δούμε. Ούτε μία μονάδα πυρόλυσης δημοτικών απορριμμάτων, σε παραγωγική λειτουργία, ούτε μία μονάδα αεριοποίησης.

Οσο για το αν η πανάκριβη πυρόλυση αποτελεί «σύγχρονη τεχνολογία» για την επεξεργασία των απορριμμάτων, όλοι πλέον γνωρίζουν ότι τριάντα περίπου χρόνια προσπαθεί «με νύχια και με δόντια» να καθιερωθεί, προσπαθώντας να επιτύχει τη σταθερή λειτουργία έστω ενός εργοστασίου παραγωγικής κλίμακας σε όλο τον κόσμο, χωρίς μέχρι τώρα να καταφέρει τίποτα. Ας θυμίσουμε ακόμη για τη «σύγχρονη» αυτή τεχνολογία ότι πριν από 18 χρόνια η πρωτοποριακή μελέτη του ΤΕΕ «Μελέτη για την προώθηση των τεχνολογιών ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των απορριμμάτων στην Ελλάδα» (ΤΕΕ, 1985), διαπίστωνε αναφερόμενη στην πυρόλυση:

«Παρά την εντατική έρευνα στον τομέα, η μέθοδος δεν έχει δώσει αρκετά ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η μόνη εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας λειτουργεί από το 1983 στην Ιαπωνία» (προ πολλού έκλεισε κι αυτή).

Μήπως όμως, από το 1985 και πέρα υπήρξε διεθνώς, κάποια, μικρή έστω, πρόοδος; Ο G. Tchobanoglous είναι κατηγορηματικός. Στο βιβλίο του «Ολοκληρωμένη διαχείριση στερεών αποβλήτων» (Intergrated solid Waste management) Διεθνείς Εκδόσεις mc GRAW- HILL, 1993, αναφέρει:

«Μόνο ένα κανονικού μεγέθους σύστημα πυρόλυσης δημοτικών στερεών αποβλήτων έχει κατασκευαστεί στις ΗΠΑ... Δεν πέτυχε τους αρχικούς του στόχους (παραγωγή υγρού καυσίμου προς πώληση) και έκλεισε ύστερα από δύο, μόλις, χρόνια λειτουργίας».

Ιδιαίτερα όμως επικίνδυνη είναι και η προσπάθεια, που γίνεται την περίοδο αυτή, να προωθηθεί η καύση ή πυρόλυση ή αεριοποίηση των σύμμεικτων απορριμμάτων, με τη διαστρέβλωση του προγράμματος του ΕΣΔΚΝΑ για τη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων στην Αττική. Αντί να αντιπαραθέσουν την καύση στην ολοκληρωμένη, ως προς τις επιλεγείσες μεθόδους διάθεσης των απορριμμάτων, πρόταση του ΕΣΔΚΝΑ, οι θιασώτες των νέων, δήθεν, τεχνολογιών αποδίδουν στον ΕΣΔΚΝΑ δηλαδή στο εγκεκριμένο σήμερα πλαίσιο σχεδιασμού, μονομερή προσανατολισμό υπέρ της υγειονομικής ταφής. Τίποτε αναληθέστερο και, σε μεγάλο βαθμό, ψευδέστερο! Από το σύνολο των 5.000 τόνων περίπου πρωτογενών στερεών αποβλήτων που παράγονται στην Αττική, μόνο το ένα τρίτο προβλέπεται να οδηγείται προς υγειονομική ταφή (δηλαδή σε ΧΥΤΑ), ενώ το υπόλοιπο υπόκειται, κατά περίπτωση, σε διαλογή στην πηγή, σε ανακύκλωση μέσω δύο ρευμάτων είτε σε κέντρα ανακυκλώσιμων υλικών είτε σε εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης, σε βιοσταθεροποίηση. Ενα μέρος των προϊόντων από τα εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης υψηλής θερμογόνου δύναμης προβλέπεται να αξιοποιείται (με τη μορφή τυποποιημένου καυσίμου - RDF) είτε σε μονάδες παραγωγής τσιμέντου είτε για παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, όχι όμως με στοιχειομετρική καύση, αλλά, κατά προτίμηση, με αεριοποίηση («Το Πρόγραμμα του ΕΣΔΚΝΑ για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων της Αττικής και η Τεκμηρίωσή του - Συνοπτική Παρουσίαση» ΕΣΔΚΝΑ, Αθήνα 1996).

Γιατί, όμως, η προσπάθεια εισαγωγής στην Αττική της καύσης (και των παραλλαγών της) των δημοτικών απορριμμάτων δείχνει τόση μεγάλη αντοχή επιβίωσης; Η απάντηση είναι απλή. Αποτελεί πανάκριβη μέθοδο με σύνθετη τεχνολογία, με την οποία εμπλέκονται ελάχιστα μονοπώλια και έχει ήδη ενσωματώσει μεγάλο κόστος για έρευνες και δοκιμές, οφείλει επομένως, πάση θυσία, κατά την αμείλικτη λογική του μεγάλου κεφαλαίου, να αποδώσει τα προσδοκώμενα υπερκέρδη, μέσω της κατασκευής και λειτουργίας των σχετικών εγκαταστάσεων, ανεξάρτητα από τις περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις.

Τα μειονεκτήματα, όμως, της καύσης δεν είναι μόνο οικονομικά. Ας ανακεφαλαιώσουμε μερικά από αυτά:

• Αποτελεί αντικίνητρο για την υλοποίηση της πρόληψης (μείωση παραγόμενων απορριμμάτων) και την εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης χαρτιού και πλαστικών.
• Παραμένει η πλέον αντι-περιβαλλοντική μέθοδος καθώς οι εκπεμπόμενοι στο περιβάλλον ρύποι (παρ' όλα τα συστήματα κατακράτησης που εφαρμόζονται) εξακολουθούν να αποτελούν σοβαρή απειλή για την υγεία και το περιβάλλον. Στις αναπόφευκτες περιπτώσεις παύσης και έναρξης λειτουργίας του κάθε θαλάμου καύσης (τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο) οι εκπομπές διοξινών και άλλων τοξικών ρύπων είναι εκατονταπλάσιες των επιτρεπόμενων και γι' αυτό άλλωστε εξαιρούνται από τους περιορισμούς που θέτει η ισχύουσα οδηγία 2000/76/ΕΚ! Επιτρέπεται, με άλλα λόγια, να εκρήγνυνται τέσσερις και περισσότερες φορές το χρόνο υπερ- βόμβες διοξινών διάρκειας αρκετών ωρών η καθεμιά.
• Απαιτεί συνεργασία και με ΧΥΤΑ για τις περιπτώσεις των αναγκαστικών παύσεων λειτουργίας, αλλά και με ΧΥΤΑ επικίνδυνων στερεών αποβλήτων για την ασφαλή διάθεση όσων επικίνδυνων ρύπων κατακρατούν τα συστήματα αντιρρύπανσης. Αρκεί να επισημανθεί ότι για την επίτευξη του στόχου των 10mgr/m³ απαερίων, απαιτείται η παραγωγή ενός κιλού επικίνδυνων αποβλήτων (ιπτάμενη τέφρα) επιπρόσθετα για κάθε κιλό PVC που καίγεται.
• Ειδικότερα για τη χώρα μας, απαιτεί επίσης συνεργασία με μονάδα βιοσταθεροποίησης του οργανικού κλάσματος, προκειμένου να καθίσταται δυνατή η αυτοσυντήρηση της καύσης τους θερινούς μήνες, λόγω της υψηλής υγρασίας των απορριμμάτων.
• Επηρεάζεται άμεσα και έντονα από την εποχιακή διακύμανση της ποσότητας και σύνθεσης των στερεών αποβλήτων με εμφανή προβλήματα δυσλειτουργίας.
• Το ενεργειακό ισοζύγιο είναι έντονα ελλειμματικό, εάν υπολογίσει κανείς το ενεργειακό περιεχόμενο που είναι ενσωματωμένο στην κατασκευή και στη λειτουργία της μονάδας.
• Η κατασκευή της εγκατάστασης πηγαίνει «πακέτο» με τη λειτουργία, λόγω της αυστηρά εξειδικευμένης τεχνολογίας της κάθε μονάδας. Ευθεία ιδιωτικοποίηση με άλλα λόγια και, ανεξέλεγκτη στην πράξη, λειτουργία της μονάδας, κύρια ως προς τα υλικά τα οποία μπορεί παράνομα να συναποτεφρώσει, έναντι ιδιαίτερης αμοιβής.

Καιρός να αντιδράσουμε. Το σύνολο του επιστημονικού κόσμου της χώρας και των περιβαλλοντικών οργανώσεων εξακολουθεί να αντιτίθεται στην καύση. Πώς το εκδηλώνει, όμως; Γιατί αυτή τη φορά, τη στιγμή μάλιστα που για πρώτη φορά ο εχθρός βρίσκεται, πλέον, εντός των τειχών (απόψεις πολιτικής ηγεσίας ΥΠΕΧΩΔΕ και ΤΕΔΚΝΑ), επικρατεί μακαριότητα και εφησυχασμός; Δεν πάει άλλο. Η υγεία του λαού της Αττικής δεν μπορεί να ρίχνεται, στην κυριολεξία, στην πυρά. Και στο κάτω κάτω το θέμα δεν αφορά μόνο τον επιστημονικό κόσμο και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις. Μαχόμενες δυνάμεις ενάντια στις αντιλαϊκές επιλογές του μεγάλου κεφαλαίου και των πολιτικών εκφραστών του υπάρχουν στα συνδικάτα, στους μαζικούς φορείς, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η αντιμετώπιση της καινούριας απειλής είναι και δική τους υπόθεση, είναι, σε τελευταία ανάλυση, υπόθεση όλων των εργαζομένων, όλου του λαού.