Δύο αρχαιολογικοί χώροι της Ελλάδας, η Ελίκη στην Αχαΐα και το Παλαίκαστρο στην Κρήτη, περιλαμβάνονται μεταξύ των 100 μνημείων και αρχαιολογικών χώρων που κινδυνεύουν από εγκατάλειψη ή άλλες αιτίες, σύμφωνα με το σχετικό κατάλογο για το 2004 που δημοσιεύει κάθε χρόνο το Διεθνές Ταμείο Μνημείων (World Monuments Fund).

Το Παλαίκαστρο είναι ο μινωικός οικισμός με λιμάνι στην ανατολική ακτή της Κρήτης και σύμφωνα με τον παραπάνω φορέα «η φυσική διάβρωση και η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας» έχουν δημιουργήσει προβλήματα στα μνημεία. Προσθέτει μάλιστα ότι τον περσινό χειμώνα, λόγω των ισχυρών βροχοπτώσεων καταστράφηκε ένα προσωρινό στέγαστρο που κατασκευάστηκε το 1990, για να προστατεύσει ένα ιδιαίτερα εύθραυστο κτίριο. Η κυριότερη απειλή, πάντως, προέρχεται από την τουριστική ανάπτυξη και συγκεκριμένα από την κατασκευή ενός δρόμου ο οποίος θα περνάει μέσα από την αρχαία πόλη. Σύμφωνα με το ίδρυμα, η εμφάνιση του Παλαίκαστρου και στον περσινό κατάλογο κινητοποίησε τις αρχές της Κρήτης για την προστασία του χώρου, αν και η εκτίμηση είναι ότι χρειάζεται μια «δημόσια εκστρατεία υπεράσπισής» του, για να «ελαχιστοποιηθεί» ο κίνδυνος από τα τουριστικά σχέδια.

Η περιοχή της αρχαίας Ελίκης - η οποία, θυμίζουμε, έτυχε πρόσφατης δημοσιότητας με αφορμή νέα ευρήματα - κινδυνεύει, σύμφωνα πάντα με τον κατάλογο, από τη νέα σιδηροδρομική γραμμή που θα συνδέει την Αθήνα με την Πάτρα. «Δεδομένου ότι η κατασκευή προγραμματίζεται να αρχίσει το 2005, οι ράγες θα καταστρέψουν την περιοχή προτού να αποκαλύψουν οι συστηματικές ανασκαφές τι βρίσκεται εκεί», σημειώνεται στον κατάλογο.

Πάντως, ο κατάλογος περιλαμβάνει και ελληνικού ενδιαφέροντος μνημεία στην Ουκρανία, όπως η αρχαία Τύρα στην περιοχή της Οδησσού. Ο αρχαιολογικός χώρος εξακολουθεί να είναι χαρακτηρισμένος ως εθνικό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού της Ουκρανίας, αλλά, όπως σημειώνεται στον κατάλογο, η έλλειψη χρηματοδότησης θα εντείνει την «αποσύνθεσή» του. Προστίθεται, επίσης, ότι κατά τη διάρκεια των προηγούμενων τεσσάρων δεκαετιών, έγιναν εργασίες αποκατάστασης στα αρχαιοελληνικά ευρήματα, καθώς και κατασκευή υποστηριγμάτων κατά μήκος της εκβολής του ποταμού, για να αποφευχθεί η διάβρωση. Εργασίες που πλέον έχουν «παγώσει».

Τέλος, ο κατάλογος περιλαμβάνει και τα Ασσυριακά παλάτια της Νινευή και της Νιμρούντ στο Ιράκ, θυμίζοντας ότι «δώδεκα χρόνια κυρώσεων του ΟΗΕ περιόρισαν δραστικά την αποτελεσματικότητα του ιρακινού τμήματος αρχαιοτήτων στον έλεγχο της λεηλασίας, γεγονός που οδήγησε γλυπτά και από τις δύο περιοχές να εμφανίζονται στην αγορά τέχνης, αλλά και σε ζημιές ή καταστροφές του 50% των γλυπτών στη Νινευή»! Και υπογραμμίζεται ότι «η περαιτέρω λεηλασία και ο βανδαλισμός αποτελούν αποτελέσματα και του πολέμου του Ιράκ το 2003».

O αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Χρήστος Αν. Κουτσούγερας, με το βιβλίο του «Τίμιοι Αγώνες 1940 - 1949 (Το ματωμένο μονοπάτι της ελευθερίας)» (Ηράκλειο 2003) καταθέτει προσωπικά του βιώματα, αλλά και μαρτυρίες άλλων αγωνιστών. Το εικονογραφημένο με φωτογραφικά ντοκουμέντα (από γεγονότα και πρόσωπα αγωνιστών), δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής κλπ., προλογισμένο με ένα κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη, προτάσσει μαρτυρίες δύο αναπήρων του Αλβανικού Μετώπου Πολέμου και ένα συνοπτικό κείμενο για την πρώτη ήττα του φασισμού στα βουνά της Πίνδου.

Από τη σελίδα 21 έως τη 294 καταγράφονται αμέτρητα, μεγάλα και μικρά επεισόδια, επώνυμες και ανώνυμες μορφές αγωνιστών και αγωνιστριών του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ σε διάφορες περιοχές της χώρας, στα χρόνια της κατοχής. Ακολουθούν δραματικές σελίδες με μαρτυρίες για το Δεκέμβρη του 1944 με την απρόκλητη εισβολή των Αγγλων, για τις διώξεις των ΕΑΜιτών και το δολοφονικό όργιο των Αγγλων και των λογής - λογής πληρωμένων δοσιλόγων ταγματ-αλητών, το οποίο προκάλεσε τον εμφύλιο πόλεμο. Το βιβλίο περιέχει και πολλούς καταλόγους σκοτωμένων, εκτελεσμένων, και δόλια δολοφονημένων αγωνιστών. (Τα δικαιώματα του βιβλίου, που διατίθεται και στη «Σύγχρονη Εποχή», τα παραχώρησε ο συγγραφέας στους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα». Το τηλέφωνο του συγγραφέα είναι 210-6512686).

Ιστορική αναδρομή σε τέσσερις, κορυφαίους αθλητικούς αγώνες της αρχαιότητας, οι οποίοι υπήρξαν οι πρόδρομοι των Ολυμπιακών Αγώνων, αποτελεί το λεύκωμα «Τήνελλα Καλλίνικε! (Εύγε ένδοξε νικητή!)», το οποίο παρουσίασαν χτες οι εκδόσεις «Gema», με ομιλητές τους Πέδρο Ολάγια, Μαριέττα Σγουρδέου, Γιάννη Δημότση. Την εκδήλωση χαιρέτισε η δήμαρχος Αθήνας, Ντόρα Μπακογιάννη.

Το βιβλίο αφορά στα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ισθμια, και τα Νέμεα, τα οποία ιστορούνται με κείμενα του Γιώργου Γιαννικόπουλου, ο οποίος μελέτησε αρχαίες «πηγές» (ιστορικές, μυθολογικές, φιλοσοφικές πηγές, βιογραφίες αθλητών, περιγραφές αθλημάτων) και εικονογραφούνται με φωτογραφίες του Γιάννη Δημάτση (από χώρους, μνημεία και αντικείμενα τέχνης της αρχαιότητας).

Το εισαγωγικό κείμενο υπογράφει η αρχαιολόγος και άξια συγγραφέας Ελένη Λαδιά, η οποία μεταξύ άλλων τονίζει ότι «οι πανελλήνιοι αγώνες μπορούν να συμβολιστούν με ένα θαυμάσιο πολύφυλλο άνθος. Στα πέταλά του απαριθμούνται οι διάφορες αιτίες προέλευσής τους, αλλά ολόκληρη η ανθρωπότητα τώρα χαίρεται την ωραιότητα και την ωφέλεια του θαυμάσιου αυτού άνθους», το οποίο μετατράπηκε σε φιλοσοφία ζωής και ιδεώδες διαχρονικής αξίας.