-- Ενα από τα κρίσιμα ερωτήματα σε κάθε έρευνα για την ταυτότητα των δραστών μιας τρομοκρατικής ενέργειας είναι: «Ποιος ο ωφελούμενος;». Στο διάστημα από την 11η Σεπτέμβρη 2001 μέχρι σήμερα, πώς μοιράζονται τα «οφέλη» μεταξύ της τρομοκρατίας και των διωκτών της;

-- Αν και το ερώτημά σας απαιτεί πολύ χρόνο και χώρο για μια πλήρη προσέγγιση της τρομοκρατίας μέσα από την ιστορική της πορεία και κυρίως μέσα από μια σύγχρονη ιστορική αναδρομή, μπορώ να συνοψίσω την απάντηση με δύο λέξεις: Η τρομοκρατία και η κρατική εξουσία έχουν επιδείξει μια μορφή «συμβιωτικής σχέσης». Αυτό σημαίνει ότι η μια μορφή τροφοδοτεί την άλλη σε μιαν αέναη αντιπαράθεση θέσεων, οι οποίες συχνά συνδυάζουν την εκατέρωθεν χρήση πράξεων βίας. Επί της ουσίας, ο μόνος ηττημένος είναι ο πολίτης της χώρας, στο όνομα του οποίου «συλλειτουργούν» οι δύο αντιπαρατιθέμενοι πόλοι. Στη μετά την 11η Σεπτέμβρη 2001 εποχή, παρατηρήθηκε η οικειοθελής παραχώρηση δικαιωμάτων εκ μέρους των Αμερικανών πολιτών, στο όνομα της ασφάλειας και της παροχής κρατικής προστασίας έναντι κινδύνων, που, ενώ είχαν δώσει το θανατηφόρο δείγμα γραφής τους, δε γίνονταν αντιληπτοί πλήρως. Η αμερικανική ομοσπονδιακή εξουσία προέβη με εκπληκτική ταχύτητα σε σημαντικές κινήσεις σε εθνικό επίπεδο (βλ. Homeland Security Act κ.ά.), ενώ προέτρεψε εταίρους και συμμάχους να συμπράξουν. Παρ' όλα αυτά, το «σημαντικότερο» στοιχείο αυτής της πολιτικής εντοπίζεται στο ότι οι θεσμικές αλλαγές, τα μέτρα, οι οδηγίες, οι απαγορεύσεις, οι παροτρύνσεις και πλειάδα άλλων μέτρων, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του «τρομοκράτη», έως τώρα δεν απέδωσαν στο ελάχιστο, όπως αντίστοιχα δεν απέδωσαν και τα μέτρα που λαμβάνονται σε άλλες χώρες κατόπιν αμερικανικών πιέσεων. Ο μόνος αποδέκτης είναι μέχρι στιγμής ο πολίτης, που βιώνει τον ολοκληρωτικό έλεγχο της καθημερινότητάς του. Αντίθετα, οι «αόρατες» τρομοκρατικές οργανώσεις, κυρίως οι προερχόμενες από τη νέα δικτυακή τρομοκρατία, συνεχίζουν απρόσκοπτα τη θανατηφόρα παρουσία τους.

Associated Press

Πάντα η κρατική τρομοκρατία αντιμετωπίζει ως «τρομοκράτες» αυτούς που διεκδικούν το δικαίωμα στη δουλιά, στην υγεία, στη μόρφωση...

-- Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η δημιουργία αυτών των νέων φαινομένων της τρομοκρατίας, και κυρίως της δικτυακής, υπήρξε ιστορικό παράγωγο της πολιτικής των ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια του διπολικού συστήματος. Αντίστοιχα ιστορικά παραδείγματα υπάρχουν αρκετά, με σημαντικότερα τη δημιουργία και στήριξη της «Χαμάς» από το Ισραήλ με στόχο το πολιτικοποιημένο παλαιστινιακό κίνημα, τη δημιουργία της «Χεζμπολάχ» στην Τουρκία με στόχο τους αυτονομιστές Κούρδους και παλαιότερα τη στήριξη και ενδυνάμωση του κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο με στόχο τον περιορισμό του ΚΚ Αιγύπτου. Ολες αυτές οι κρατικές παρεμβάσεις, παρατηρούμε ότι είχαν έναν περίπου κοινό στόχο, αλλά και κοινή εξελικτική πορεία. Το αποτέλεσμα υπήρξε η σταδιακή απομάκρυνση από το σκοπό τους, όταν αυτός άρχισε να εκλείπει. Καθώς δε αναφερόμαστε σε κοινωνικά κινήματα με λαϊκή υποστήριξη και ευρείας έκτασης οργανωτική δομή, η απόλυτη αυτονόμησή τους ήρθε ως φυσιολογική εξέλιξη. Οταν τα κινήματα αυτά απέκτησαν δική τους δυναμική και υπόσταση, άρχισαν να χαρακτηρίζονται «τρομοκρατικές οργανώσεις» και οι δημιουργοί τους άρχισαν το ανελέητο κυνηγητό εναντίον τους. Οπως είναι γνωστό, ό,τι διώκεται και έχει κοινωνικές ρίζες και ερείσματα (δηλαδή λόγο ύπαρξης), νομοτελειακά, αποκτά περισσότερους υποστηρικτές, στρεφόμενο προς απόλυτα συγκρουσιακές - «εξωθεσμικές» λογικές, οι οποίες στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτυπώνονται στον εξτρεμισμό.

-- Η κρατική τρομοκρατία, όπως βιώνεται στη Μέση Ανατολή, αποτελεί ένα σχεδόν «δεδομένο» φαινόμενο. Πολλές φορές, τα «δεδομένα» γίνονται εύκολα αποδεκτά από πολλούς φορείς και κυρίως από κυβερνητικές εξουσίες, οι οποίες στηρίζουν την επιβίωσή τους στην καταστολή. Να θυμηθούμε ότι αντίστοιχες πράξεις βιώνονται στη Λατινική Αμερική, όπου πολλά ημι-αυταρχικά καθεστώτα, που δέχονται την ενεργό υποστήριξη των ΗΠΑ, αναφέρονται στο αντικαθεστωτικό κίνημα με το χαρακτηρισμό του τρομοκράτη. Αυτό το επισημαίνω, γιατί έχουμε την τάση να ξεχνάμε ό,τι είναι γεωγραφικά απομακρυσμένο από τα άμεσα ενδιαφέροντα και τα οικονομικά συμφέροντα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η βία με τον τρόπο που βιώνεται στις συγκεκριμένες περιοχές - και όχι μόνο σ' αυτές που ενδεικτικά αναφέρω, καθώς τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά - επειδή έχει ως αντίπαλο ένα ευρύτατο κοινωνικό σύνολο, ανακυκλώνεται και αναβαθμίζεται. Η πλευρά που θίγεται - όπως είναι, στην προκειμένη περίπτωση, η παλαιστινιακή - θα αποδώσει τη βία που εισπράττει από το οργανωμένο ισραηλινό κράτος με τα μέσα που διαθέτει. Ο θυμός που προξενούν η εξαθλίωση, οι εξευτελισμοί και οι διαρκείς δολοφονίες δεν πρέπει να εκπλήσσει, όταν απαντάται με αυτόχειρες ανθρώπους - βόμβες. Η πράξη των καμικάζι δε θεωρείται απλά πράξη θρησκευτικού φανατισμού, αλλά επί της ουσίας είναι μια απόλυτα πολιτική πράξη. Η απόφαση αυτών των ανθρώπων να θέσουν τέλος στη ζωή τους, παίρνοντας μαζί τους τη ζωή των «εχθρών», είναι ιστορική, θρησκευτική και, κυρίως, είναι πολιτική. Οι αυτόχειρες Παλαιστίνιοι εκδικούνται, μέσα από την πράξη τους, μια σειρά από πράξεις του κράτους του Ισραήλ, έχοντας επίγνωση ότι η ανταπάντηση του κράτους είναι η κινητοποίηση της στρατιωτικής του μηχανής. Αυτή η συνεχιζόμενη και κλιμακούμενη βία δεν έχει άλλα περιθώρια από το να συνεχιστεί και να αναβαθμιστεί.

Eurokinissi

Ολοι αυτοί που εκπαιδεύονται για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων, θα έχουν εντολές και μετέπειτα να αντιμετωπίσουν τους «τρομοκράτες» εργαζόμενους διαδηλωτές

-- Κατ' αρχήν να επισημάνω ότι μετά τα γεγονότα του Μονάχου το 1972 και την επίθεση του Μαύρου Σεπτέμβρη στους αθλητές από το Ισραήλ, τα δείγματα τρομοκρατικών πράξεων κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν πολύ λίγα. Στους Αγώνες της Ατλάντα, ελήφθησαν πολλά μέτρα ασφαλείας για τα δεδομένα των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς η τρομοκρατία είχε αναβαθμιστεί υπερβολικά, και τα τρία (3) δείγματα που καταγράφηκαν προέρχονταν από εγχώριες εξτρεμιστικές ομάδες. Στην Αυστραλία, τα μέτρα είχαν πάρει υπερβολικές διαστάσεις, με αποκορύφωμα την αντιμετώπιση των ιθαγενών ως τρομοκρατών και την αναδιάταξη των πόλεων με απίστευτα μέτρα. Ομως, αξίζει να σημειωθεί ότι έγιναν απολύτως αποδεκτά από την κοινή γνώμη της χώρας. Στη μετά την 11η Σεπτέμβρη εποχή, η χώρα που αναλαμβάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αναλαμβάνει και το σχετικό βάρος της ασφάλειάς τους. Γνωρίζετε ότι η ασφάλεια αποτελεί μια υποκειμενική έννοια και δεν είναι ένα αγαθό που μπορούμε να προσδιορίσουμε με αντικειμενικούς όρους. Η Ελλάδα, αναλαμβάνοντας τους Αγώνες, γνώριζε την αυξημένη διάσταση της ασφάλειας, αλλά βέβαια δεν μπορούσε να υποψιαστεί την ανατροπή των δεδομένων, έτσι όπως συνέβη με τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη. Η σύμπραξη της χώρας με επτά χώρες για την ασφάλεια των Αγώνων συμπληρώθηκε με το αίτημα για τη συνδρομή του ΝΑΤΟ. Η διαφορά μεταξύ της συμμετοχής των επτά χωρών και των εταιριών παροχής ασφαλείας, μαζί με την αγορά των ακριβών τεχνολογικών επιτευγμάτων και την υπογραφή πολλών διμερών συμφωνιών για τη διασφάλιση των συνόρων, και της συμμετοχής της στρατιωτικής μηχανής του ΝΑΤΟ είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Η μία πλευρά αφορά στην ανταλλαγή πληροφοριών και τη συνεργασία μεταξύ των διωκτικών αρχών, η άλλη αφορά στην προετοιμασία για πόλεμο με έναν εχθρό που ακόμη δεν έχει εντοπιστεί. Παρακολουθούμε, τα τελευταία χρόνια, τη σταδιακή εμπλοκή των στρατιωτικών δυνάμεων στη φύλαξη των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά η συμμετοχή του ΝΑΤΟ σηματοδοτεί μια διαφορετική παράμετρο από αυτήν του παρελθόντος. Καθώς η παρούσα μορφή της νέας τρομοκρατίας, που ονομάζουμε δικτυακή, δεν έχει γεωγραφικό χώρο προέλευσης, δεν προέρχεται από κάποια συγκεκριμένη εχθρική χώρα και δεν είναι γνωστό αν διαθέτει άλλα μέσα ή οπλικά συστήματα, από τη συμβατική έως τώρα δράση της, ο ρόλος του ΝΑΤΟ στη διασφάλιση των Αγώνων αποτελεί ερωτηματικό. Από την άλλη πλευρά, η δικτυακή τρομοκρατία απέδειξε την ικανότητα να δρα στρατηγικά με επιλεγμένους στόχους, με συμβατικά όπλα που προμηθεύεται από τους ίδιους τόπους όπου δρα και, βέβαια, να έχει επιτυχία σε όλες τις επιλογές της. Αυτό το σκεπτικό, που έχει κατ' επανάληψη χρησιμοποιηθεί από τους τρομοκράτες, δε φαίνεται να προβληματίζει τις αρχές που ασχολούνται επιχειρησιακά με την τρομοκρατία. Αντίθετα, παρατηρούμε την εμμονή των αρχών στο δόγμα της «ολικής ασφάλειας», έννοιας μη υπαρκτής, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Πρόκειται για τη μονοδιάστατη πολιτική, και εν πολλοίς επικοινωνιακή πολιτική, της διαχείρισης του εσωτερικού μετώπου μέσω της «ολοκληρωτικής οχύρωσης». Ταυτόχρονα με όλες τις συζητήσεις για την ασφάλεια των Αγώνων, οφείλουμε να διατηρήσουμε επιφυλάξεις γύρω από τις ανυπόστατες υστερίες και τις παρακινδυνευμένες απόψεις για το πιθανό χτύπημα των αόρατων τρομοκρατών κατά τη διάρκεια της ελληνικής Ολυμπιάδας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν ταυτόχρονα μια πρόκληση και μια αποτροπή. Ενδεικτικά αναφέρω ότι οι Αγώνες συνιστούν: Πρόκληση, γιατί διαθέτουν τη μοναδικότητα να καλύπτονται ταυτόχρονα από τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης, και αποτροπή, γιατί συμμετέχουν αθλητές και επισκέπτες από όλες τις χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των μουσουλμανικών. Πρόκληση, γιατί έχει «δοθεί» εύλογο χρονικό διάστημα για την προετοιμασία ενός εντυπωσιακού χτυπήματος, αποτροπή, γιατί η δικτυακή βία έχει αποδείξει ότι χρησιμοποιεί το στοιχείο της έκπληξης και του αιφνιδιασμού, το οποίο στερείται στην παρούσα συγκυρία. Οπως προανέφερα απαντώντας στο πρώτο σας ερώτημα, η τρομοκρατία έχει επιδείξει μια μοναδική ικανότητα επιβίωσης, ανακύκλωσης και αναβάθμισής της στη διάρκεια των χρόνων. Κυρίως όμως, έχει δείξει ότι συμβιώνει αρμονικά με τα κράτη που αρχικά την εκτρέφουν και στη συνέχεια επιδίδονται στην καταστολή της.

Eurokinissi

Η Μαίρη Μπόση, Δρ. Διεθνών Σχέσεων

(Του απεσταλμένου μας).-

Χωρίς ιστορικό προηγούμενο είναι οι υπερεθνικοί μηχανισμοί καταστολής που συγκροτούνται στην ΕΕ, στο όνομα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα την αλματώδη «στροφή» της σε αντιδραστικότερη κατεύθυνση.

Αξιοποιώντας στο έπακρο το δολοφονικό χτύπημα στη Μαδρίτη, οι ηγέτες των 25 κρατών - μελών αποφάσισαν να ακολουθήσουν το δρόμο που χάραξαν οι ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτέμβρη 2001, δένοντας χειροπόδαρα τους λαούς και βάζοντας στο «γύψο» δημοκρατικά και ατομικά δικαιώματα. Το «αντιτρομοκρατικό πακέτο» της ΕΕ πάει χέρι χέρι με το «αντικοινωνικό πακέτο» των αποφάσεων της Λισαβόνας. Στην πραγματικότητα όσοι σηκώνουν κεφάλι ή πάνε «κόντρα στο ρεύμα» και αμφισβητούν τη «νέα τάξη», μπαίνουν υπό στενή παρακολούθηση και επιτήρηση, αφού σύμφωνα με τον ισχύοντα ορισμό της τρομοκρατίας, κάθε ενέργεια που υπονομεύει τις υπάρχουσες «κοινωνικοπολιτικές δομές» μπορεί να χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική.

Στην ξεχωριστή «διακήρυξη για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας», που υιοθέτησαν προχτές στις Βρυξέλλες οι ηγέτες της ΕΕ, αναφέρεται με σαφήνεια ένα ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων που αγγίζει όλους τους τομείς, από την εξωτερική πολιτική και την «ασφάλεια των συνόρων» μέχρι την οικονομία και τις καθημερινές μετακινήσεις των πολιτών.

Ολα τα κράτη - μέλη οφείλουν να συμμορφωθούν μέσα σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, δημιουργώντας ταυτόχρονα τους όρους μιας «αντιτρομοκρατικής συναίνεσης».

Πρώτα απ' όλα πρέπει να θωρακιστούν με το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο, με τη θέσπιση των ευρω-τρομονόμων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παροτρύνει όλα τα κράτη - μέλη να λάβουν οιαδήποτε μέτρα εξακολουθούν να απαιτούνται προκειμένου «να εφαρμοστούν πλήρως και χωρίς καθυστέρηση» συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα που αφορούν το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, τη δημιουργία κοινών ομάδων έρευνας, τη σύσταση της δικαστικής αστυνομίας (Eurojust). Στο ίδιο μήκος κύματος απαιτείται να ολοκληρωθούν άμεσα οι διαδικασίες έγκρισης των γνωστών τρομονόμων και τα ειδικά μέτρα για την αστυνομική και δικαστική συνεργασία και αμοιβαία συνδρομή. Στη σχετική δήλωση της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών ορίζεται καταληκτική προθεσμία για τη θέσπιση των παραπάνω μέτρων το αργότερο μέχρι τον φετινό Ιούνη.

Παράλληλα, ανοίγει το δρόμο για νέα νομοθετήματα που θα αφορούν την παρακολούθηση των πάσης φύσεως επικοινωνιών, από τα τηλέφωνα μέχρι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Δίνεται εντολή στο Συμβούλιο να εξετάσει προτάσεις για τη θέσπιση κανόνων σχετικά «με την παρακράτηση δεδομένων κίνησης των επικοινωνιών από παρόχους υπηρεσιών», καθώς και την ανταλλαγή πληροφοριών «σχετικά με αποφάσεις για τρομοκρατικές ενέργειες». Τα σχετικά μέτρα θα εγκριθούν το αργότερο μέχρι τον Ιούνη του 2005. Προωθείται επίσης η δημιουργία μηχανισμών φακελώματος, όπως το ευρωπαϊκό μητρώο και η «βάση δεδομένων» με εγκληματολογικό, όπως χαρακτηρίζεται, υλικό.

Μέσα από την απόφαση των «25» προβάλλει ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Αστυνομίας (Europol) και των μυστικών και άλλων υπηρεσιών «ασφάλειας». Ζητείται από τα κράτη - μέλη να ενισχύσουν την Europol και τις «αντιτρομοκρατικές ικανότητές» της, διασφαλίζοντας ότι οι αρχές επιβολής του νόμου των κρατών - μελών θα της παρέχουν κάθε πληροφορία «αμέσως μόλις αυτή περιέλθει στην κατοχή τους». Επίσης η Europol εφοδιάζεται με ξεχωριστό «σύστημα πληροφοριών», το οποίο θα περιλαμβάνει και «πρωτόβουλες μυστικές πληροφορίες», ενώ αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο της ειδικής ομάδας (Task Force) των αρχηγών της αστυνομίας για το συντονισμό των επιχειρησιακών μέτρων όσον αφορά την «αντιμετώπιση και την πρόληψη τρομοκρατικών ενεργειών».

Η αποτελεσματικότερη λειτουργία των «συστημάτων πληροφοριών» είναι βασικός άξονας των αποφάσεων των ηγετών των «25», καθώς θα παρακολουθούνται οι πάντες και τα πάντα, αδιαφορώντας για την παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων. Κατ' αρχήν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταθέσει στο Συμβούλιο Κορυφής του Ιουνίου προτάσεις σχετικά με την «ανταλλαγή προσωπικών πληροφοριών», αναφέροντας συγκεκριμένα το DNA, τα δακτυλικά αποτυπώματα και στοιχεία σχετικά με τις θεωρήσεις διαβατηρίων. Καθορίζεται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, μέχρι το τέλος του 2004, να εγκριθούν οι γνωστές προτάσεις της Κομισιόν για την «ενσωμάτωση βιομετρικών αναγνωριστικών δεδομένων σε θεωρήσεις και διαβατήρια». Επίσης μέχρι τον Ιούνιο θα τεθούν σε ισχύ νέες λειτουργίες του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν. Ιδρύεται Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαχείρισης Συνόρων, ενώ οι μεταφορικές εταιρίες αναλαμβάνουν την υποχρέωση να «γνωστοποιούν τα στοιχεία των μεταφερομένων ατόμων». Σύντομα θα έρθουν και μέτρα για την ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας στα λιμάνια και τα πλοία, όπως αξιώνουν άλλωστε και οι ΗΠΑ.

Μπορεί, προσωρινά μάλλον, να απορρίφθηκε η ιδέα για τη δημιουργία μιας ευρω-CIA, αλλά οι ηγέτες της ΕΕ υπογράμμισαν ότι πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ αστυνομίας και μυστικών υπηρεσιών τόσο μεταξύ τους όσο και με την Europol.

Η αντιτρομοκρατική εκστρατεία της ΕΕ σηματοδοτείται με τη δημιουργία μιας θέσης «συντονιστή αντιτρομοκρατικής δράσης», που θα βρίσκεται υπό την εποπτεία του Χ. Σολάνα και θα εξασφαλίζει τη συνέχεια στην «αντιτρομοκρατική δράση» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο ίδιος ο Χ. Σολάνα θα καταθέσει στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου συγκεκριμένη έκθεση για την πορεία υλοποίησης των παραπάνω μέτρων.

Παράλληλα οι ηγέτες της ΕΕ διακήρυξαν τη βούλησή τους να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ αναγορεύουν ως βασικό κριτήριο στις διακρατικές σχέσεις τη στάση απέναντι στην τρομοκρατία. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα αναλύει και θα αξιολογεί τη δέσμευση των χωρών να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία σε συνεχή βάση, γεγονός το οποίο θα αποτελεί παράγοντα που θα επηρεάζει τις σχέσεις της ΕΕ με αυτές τις χώρες», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Η «αντιτρομοκρατική συσπείρωση» εκφράστηκε και με την υιοθέτηση «ρήτρας αλληλεγγύης» που προβλέπεται στο άρθρο 42 του Ευρωσυντάγματος, σύμφωνα με την οποία τα κράτη - μέλη δεσμεύονται να συνδράμουν με όλα τα μέσα, περιλαμβανομένων και των στρατιωτικών, εάν κάποιο μέλος της ΕΕ «δεχτεί τρομοκρατική επίθεση».