ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 28 Μάρτη 2004
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΔΙΗΓΗΜΑ
Του Μενέλαου ΓΟΥΒΕΤΑ

Γεννήθηκε στο Σουφλί το 1934. Μεγάλωσε με πολλές στερήσεις σε μια πολυμελή οικογένεια, εφτά άτομα. Ο πατέρα του, εξαιτίας των διωγμών που υπέστη, ως παλιός πολεμιστής του μικρασιατικού πολέμου (η οργάνωσή τους χαρακτηρίστηκε «αντεθνική») στον οποίο έλαβε μέρος, διακόπτοντας τις σπουδές του στη Γαλλία, δεν μπόρεσε να έχει μια μόνιμη δουλιά.

Ο Μ. Γ. είναι πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Αλεξανδρούπολης. Μέχρι να διοριστεί - περίμενε 6 χρόνια περίπου - δούλευε στα κτήματα και σε άλλες χειρωνακτικές ιδιωτικές εργασίες. Είναι επίσης πτυχιούχος της ΣΕΛΔΕ και φοίτησε στην Πάντειο, χωρίς να πάρει πτυχίο. Ελαβε μέρος σε πολυήμερα επιμορφωτικά παιδαγωγικά και της Ελληνικής Ολυμπιακής Ακαδημίας σεμινάρια.

Πολλές επιστολές του με κοινωνικοπολιτικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο έχουν δημοσιευτεί στο «Ριζοσπάστη». Αρθρα και διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί στο «Δημοκρατικό Εβρο», όργανο της τοπικής οργάνωσης του ΚΚΕ. Στις αρχές της δεκαετίας του '60 συνεργάστηκε με τουριστικό περιοδικό σε θέματα ενημέρωσης και περιήγησης στα αξιοθέατα του νομού Εβρου.


Η αντάμωση και οι συνειρμοί

Γρηγοριάδης Κώστας

Δυο φίλοι απ' τα παλιά και συνάδελφοι στο επάγγελμα - λειτούργημα το αποκαλούν υποκριτικά και ξετσίπωτα οι ιθύνοντες της άρχουσας τάξης - ανταμώσανε ύστερα από αρκετά χρόνια, συνταξιούχοι πια, σε παραδοσιακό καφενεδάκι της όμορφης και «μοντέρνας» ακριτικής πόλης της Αλεξανδρούπολης. Είχανε να ιδωθούν απ' την περίοδο των πέτρινων χρόνων της ξενοκίνητης δικτατορίας των μαύρων συνταγματαρχών, όταν είχανε διωχτεί για τις ιδέες και την αντιστασιακή δράση τους. Μετά την επαναφορά τους στο σχολείο ήταν υπό συνεχή κρατική παρακολούθηση σ' όλη τη διάρκεια της χούντας.

Η «μοίρα» τούς είχε φέρει σ' άλλα μέρη αλαργινά, για να συνεχίσουν από κει το δύσκολο παιδευτικό έργο, που γινότανε πιότερο δύσκολο, όταν αυτό συντελιότανε κάτω από αφόρητες συνθήκες υπηρεσιακής καταπίεσης και εξουθενωτικής παρακολούθησης την ώρα του μαθήματος (μικρόφωνα σε κρυφά σημεία της αίθουσας διδασκαλίας).

Ο βολονταρισμός και μάλιστα ο μεταφυσικός για επιβολή των πιο αυταρχικών παιδαγωγικών και διδακτικών μεθόδων διδασκαλίας αποτελούσε τη φιλοσοφία του χουντικού εκπαιδευτικού προγράμματος, συντάκτης του οποίου υπήρξε ο γενικός διευθυντής του υπουργείου Παιδείας, πατέρας σημερινής πολιτικού του δικομματισμού και πολύ ζωηρούλας στα τηλεπαράθυρα της απάτης. Το στόμα της δε σταματάει καθόλου, είναι πάντοτε «κελαρυστό» με τις ανούσιες νεο-θεωρίες περί ...αλλαγής.

Με την επαναφορά τους, η κάθε προσπάθειά τους να πετάξουν τη σκουριά των φορμαλιστικών ερβαρτιανών και άλλων αντιδραστικών εκπαιδευτικών συστημάτων από το σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα και να εφαρμόσουν σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους για την ανάπτυξη πολυσχιδούς, ελεύθερης και αγωνιστικής προσωπικότητας, για τη διάπλαση σωστών χαρακτήρων και για τη μετάδοση εύληπτων και χρήσιμων γνώσεων για τη ζωή και τις ανάγκες της κοινωνίας στα νεαρά βλαστάρια της ελληνικής εκπαίδευσης, συναντούσε απροσπέλαστα εμπόδια των σκοταδιστικών μηχανισμών του στρατιωτικού καθεστώτος με επικρεμάμενη τη δαμόκλειο σπάθη ανά πάσα στιγμή. Τα «ιερά και τα όσια» της δικτατορίας αποτελούσαν τροχοπέδη στο άνοιγμα του δρόμου για πρόοδο και προκοπή της ελληνικής κοινωνίας.

Πίνοντας το καφεδάκι τους και με τα γαμπρόζικα καλαμπούρια στο «φόρτε», άρχισαν ν' ανακαλούν συνειρμικά στη μνήμη τους παραστάσεις λαγαρές απ' το μακρινό παρελθόν και ιδιαίτερα από κείνο των πρώτων χρόνων της μισητής χούντας.

Ηρθε στο μυαλό τους η αραχνιασμένη κι αποκρουστική μορφή του ακροδεξιού «εκπαιδευτικού» στο ρόλο του νομαρχιακού διευθυντή της δημοτικής εκπαίδευσης και αργότερα εκπαιδευτικού συμβούλου στο υπουργείο Παιδείας της χούντας. Από τις πρώτες μέρες του στρατιωτικού πραξικοπήματος, ο εν λόγω στρατίσκος είχε οργανώσει στο γραφείο του, καθώς και στ' άλλα γραφεία των επιθεωρήσεων του νομού, ομάδες βασιλοχουντικών δασκάλων, κολάκων από γεννησιμιού τους, με αποκλειστικό αντικείμενο της δουλιάς τους την παρακολούθηση αντιπάλων του τυραννικού καθεστώτος, μέσα στην εκπαίδευση και καταγραφή των συζητήσεων που γίνονταν από συναδέλφους τους - κύρια κομμουνιστές - στα καφενεία, στους δρόμους και αλλού. Και σε συνεργασία με τις τοπικές στρατιωτικές και αστυνομικές Αρχές συνέτασσαν καταλόγους αντιφρονούντων δασκάλων με σκοπό την απόλυση και δυσμενή μετάθεσή τους.

Θυμήθηκαν δύο «συναδέλφους» τους που είχαν το παρατσούκλι «καραφλός» και «σκεμπές» (ήτανε γερό «ποτήρι»). Είχανε προσφέρει πλουσιοπάροχα τις ...υπηρεσίες τους στο καθεστώς. Αλώνιζαν τα χωριά του βορείου Εβρου με στρατιωτικό «τζιπ», που τους διέθεσε ο διοικητής της περιοχής κι έκαναν προπαγανδιστικά κηρύγματα υπέρ της 21ης Απριλίου 1967.

Οι δύο αυτοί ...φωστήρες και υπέρμαχοι της εθνικοφροσύνης, μόλις είχανε φτάσει (Σεπτέμβρης 1967) σε χωριό, για να βγάλουν «λόγο», διέταξαν τον νεωκόρο της εκκλησίας να χτυπήσει την καμπάνα για να συγκεντρωθεί ο κόσμος στην πλατεία. Παρά το μεγάλο ντόρο που δημιουργήθηκε για την πραγματοποίηση της συγκέντρωσης - σ' αυτό είχε συμβάλει κι ο διοικητής τής εκεί στρατιωτικής μονάδας - ελάχιστοι χωρικοί πήγανε να τους ακούσουν.

Ο «καραφλός» είχε αρχίσει το εθνικιστικό κήρυγμά του ως εξής: «Η Ελλάς, χάρις εις την βοήθειαν του Μεγαλοδύναμου και της επαναστάσεως (sic) της 21ης Απριλίου, εσώθη την τελευταίαν στιγμήν από τον κομμουνισμόν...». Και επαναλαμβάνοντας τα γνωστά λόγια του αρχιπραξικοπηματία Παπαδόπουλου «... δι' αυτόν τον λόγον ο λαός θα τοποθετηθεί εις τον γύψον...». Επίσης, έκανε μνεία του περιεχομένου μόνο, ως προς αυτό της κατάπτυστης εγκυκλίου του Γ. Παπανδρέου, πρωθυπουργού και υπουργού Παιδείας το 1964 προς τις επιθεωρήσεις της δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης, που έλεγε ότι «ο κομμουνισμός είναι εχθρός του λαού και της δημοκρατίας και οι συμπαθούντες αυτόν διδάσκαλοι και καθηγηταί δεν έχουν θέσιν εις την εκπαίδευσιν...» και απείλησε ανοιχτά με απόλυση τους δασκάλους του βορείου Εβρου, που αντιδρούσαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ενάντια στο στρατιωτικό καθεστώς.

Οταν τέλειωσε η συγκέντρωση, δύο χωρικοί χλευάσανε την «ομιλία» του, κατ' ιδίαν βέβαια - ο «φόβος φυλάει τα έρμα» - και πολύ το σημείο εκείνο που αναφερότανε στη δήλωση του Παττακού «θα δικαιώσουμε τας ελπίδας του λαού υπό τας εμπνεύσεις του βασιλέως μας» (Αλεξανδρούπολη, Ιούλης 1967). Η παρακάτω στιχομυθία τους είναι χαρακτηριστική:

- Λες Αναστάση, να πάρουμε και την Αγιά Σοφιά; ρώτησε ο μπάρμπα - Γιάννης.

- Εγώ λέω θα πάρουμε και την Κόκκινη Μηλιά, του απάντησε.

Κάθε χρόνο στο τέλος του σχολικού έτους πραγματοποιούνταν οι γυμναστικές επιδείξεις σε «στιλ» σουηδικής γυμναστικής με την πιο πιστή και αυστηρή μέθοδο και εκτέλεση. Μόλις ολοκληρώνονταν οι επιδείξεις ακολουθούσαν, αμέσως μετά, τα αθλητικά αγωνίσματα και οι ελληνικοί χοροί. Στο τέλος οι «γιορτές» έκλειναν με απριλιανά άσματα, έμπλεα στρατοκρατικής εθνικοφροσύνης και γινότανε η απονομή επάθλων.

Η «εγκύκλιος του διευθυντή της δημοτικής εκπαίδευσης της νομαρχίας όριζε επιπλέον ανάλογες σχολικές εκδηλώσεις - μόνο ως προς τ' αγωνίσματα - να πραγματοποιούνται, την αμέσως επόμενη Κυριακή, στις 4 πόλεις του νομού, όπου και η έδρα της κάθε Επιθεώρησης για από κοινού (8-10 σχολεία της πόλης και των προαστίων) διεξαγωγή των αθλητικών αγωνισμάτων. Τα υπόλοιπα σχολεία των εκπαιδευτικών περιφερειών συγκεντρώνονταν (5-6) στα κεφαλοχώρια για τον ίδιο σκοπό.

Οι τέτοιου είδους σχολικές γιορτές και πανηγύρια είχαν και τα τραγικά «ρίσκα» (υπήρχαν τραυματισμοί), όταν τα ανελάμβαναν οι ανευθυνοϋπεύθυνοι διοργανωτές που βρίσκονταν στην κορυφή της πυραμίδας της εκπαίδευσης. Διότι ο κίνδυνος σοβαρού ατυχήματος που ελλόχευε κατά τη μεταφορά των μικρών μαθητών με καρότσες των τρακτέρ και με παμπάλαια φορτηγά ήτανε τρομερά μεγάλος. Η συγκοινωνία μεταξύ των απόμακρων χωριών ήτανε παντελώς ανύπαρκτη. Ομως, η ...διαταγή ήτανε «διαταγή» και έπρεπε να εκτελεστεί, παρά τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας του χωριού και ορισμένων απείθαρχων εκπαιδευτικών - το τυπικό φακέλωμά τους ήδη είχε αρχίσει. Το στρατοκρατικό καθεστώς έδειχνε παντού το απάνθρωπο πρόσωπό του...

Μια Κυριακή του Ιούνη 1969 τα σχολεία πόλης του βορείου Εβρου και μερικά σχολεία απ' τα προάστια, όλα μαζί γύρω στα 10, ορίστηκαν να συγκεντρωθούν στο δημοτικό στάδιο, για να πάρουν μέρος στις αθλητικές εκδηλώσεις αγωνισμάτων. Το γενικό πρόσταγμα το είχε ο «καραφλός». Μόλις είδε τον Δημήτρη, τον συνάδελφο, να παίρνει θέση δίπλα στο τμήμα του για να το συνοδεύσει στην παρέλαση (πριν 40 μέρες είχε επανέλθει στο σχολειό, ήταν απολυμένος), κατευθύνθηκε τρέχοντας προς το μέρος του να του απαγορεύσει την παρουσία του στις εκδηλώσεις. Και με γεμάτο αφρούς το στόμα του, τον απείλησε.

- Εσύ δε θα συνοδεύσεις το τμήμα, τ' άκουσες; Θα το συνοδεύσει άλλος συνάδελφος, για να μη σε ξαναστείλω σπίτι σου...

- Δε νομίζω να τα καταφέρεις πάλι... Εξάλλου, μπορώ να ζήσω με το κτήμα μου (δενδροκομείο έξω απ' την Αλεξανδρούπολη), ενώ εσύ τι θα κάνεις, όταν αντιστραφούν οι όροι και αλλάξουν τα «πράγματα»; Μια ζωή ακαμάτης είσαι, του απάντησε. Τον γνώριζε καλά, είναι κοντοχωριανοί.

Για μια στιγμή ο «καραφλός» όρμηξε να του επιτεθεί με άγριες διαθέσεις. Ευτυχώς, τα πράγματα ηρέμησαν με την παρέμβαση δύο συναδέλφων που ήτανε παρόντες στο επεισόδιο, όταν το δημιούργησε ο θερμόαιμος ...«στρατός», δίχως καμιά αφορμή, απλώς ...ερεθίστηκε - όπως φάνηκε - απ' την παρουσία του συναδέλφου και έπαθε αγιάτρευτη αλλεργία. Απομακρύνθηκε, δε, βάζοντας την «ουρά του κάτω απ' τα σκέλια».

Ο Δημήτρης συνόδευσε, μετά, κανονικά - τρόπος του λέγειν - το τμήμα του. Οι δύο συνάδελφοι που του συμπαραστάθηκαν (ο ένας ήταν ο υποφαινόμενος) συνόδευσαν κανονικά κι αυτοί το τμήμα τους. Και οι ίδιοι ήταν απολυμένοι από τον Οκτώβρη του 1967. Είχαν επανέλθει στην υπηρεσία με μικρή χρονική διαφορά από τον Δημήτρη.

Και πόσα άλλα πράγματα δε θυμήθηκαν οι δυο συνάδελφοι και φίλοι απ' τα παλιά!...

Μερικούς μήνες μετά την πτώση της χούντας, ο κλάδος των δασκάλων είχε πραγματοποιήσει γενική συνέλευση στο θέατρο «Χατζηχρήστου», όπου είχανε προσκληθεί και προσωπικότητες του πολιτικού κόσμου: Κομμουνιστές κι άλλοι αντιστασιακοί που είχαν επιστρέψει απ' τις εξορίες και φυλακές. Στις εργασίες της συνέλευσης είχανε λάβει μέρος και οι δυο φίλοι και συνάδελφοι (του διηγήματος) ως εκπρόσωποι του συλλόγου τους ο καθένας της Αθήνας και του Πειραιά, αντίστοιχα. Αξέχαστος θα τους μείνει ο χειμαρρώδης και καταγγελτικός λόγος του εκπροσώπου και προέδρου του κλάδου, όταν άρχισε να ξεσκεπάζει το βίο και την πολιτεία των χουντοβασιλικών δασκάλων - κραχτών του δικτατορικού καθεστώτος. Αξίζει ν' αναφερθεί εδώ ένα μικρό απόσπασμα: «...προσπάθησαν οι εκλεκτοί της χούντας να υποστηρίξουν πως η 21η Απριλίου δεν καρατόμησε δασκάλους. Ομως ο εκπαιδευτικός κόσμος της χώρας ξέρει πολύ καλά σε πόσα στήθη δασκάλων και καθηγητών (σημειώνω πολλών εκατοντάδων) βύθισαν οι απριλιανοί το στιλέτο τους και πόσες αγχόνες απείλησαν να στήσουν στα σχολεία... Αχρηστεύτηκαν προδικτατορικοί πίνακες υποψηφίων επιθεωρητών και χρησιμοποιήθηκαν κατάλογοι υμνολόγων και συμμάχων των "εθνοσωτήρων".

Επίσης, είναι γνωστό ότι απέκλεισαν δεκάδες άξιους εκπαιδευτικούς από τους ετήσιους διαγωνισμούς για τη μετεκπαίδευση και για τη θέση του επιθεωρητή, για όσους είχαν λάβει το πτυχίο της μετεκπαίδευσης πριν τη δικτατορία, επειδή αρνήθηκαν να υποκύψουν στο καθεστώς.

Αυτά ήταν τα "έργα και ημέραι" της χούντας των συνταγματαρχών. Αυτά ήταν τα "έργα και ημέραι" των κιοτήδων και προσκυνημένων» εκπαιδευτικών. Από την άλλη μεριά, οι διωχθέντες δάσκαλοι και καθηγητές, ακούγοντας τη φωνή της ιστορίας των ηρωικών αγώνων του κλάδου, έσπευσαν να πράξουν στο ακέραιο το καθήκον τους για το γκρέμισμα της δικτατορίας με όσες δυνάμεις διέθεταν τα δύσκολα κείνα χρόνια. Εβαλαν κι αυτοί ένα μικρό λιθαράκι στον αντιστασιακό αγώνα για να 'ρθει η δημοκρατία σ' αυτή τη χώρα. Βέβαια, αλλιώς την ονειρεύονταν... Αλλά τα όνειρα κι οι ελπίδες δε σβήνουν ποτέ. Στον αγώνα τους είχανε πάντοτε σα γνώμονα το νόημα των στίχων του ποιήματος του Μπέρτολτ Μπρεχτ:

ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΑΛΛΑΞΕ ΤΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ

Ποια ποταπή πράξη δε θα έκανες / αν ήτανε την ποταπότητα να εξαλείψεις; τον κόσμο αν μπορούσες τελικά ν' αλλάξεις / γιατί να παραήσουνα καλός με τον εαυτό σου; / ποιος είσαι; βούλιαξε μέσα στη βρωμιά / και τον φονιά αγκάλιασε / μα άλλαξε τον κόσμο. Το χρειάζεται! (απόσπασμα).

Σημ: Το ιστορικό διήγημα θίγει ελάχιστες μόνο πλευρές της ζοφερής κατάστασης που επικρατούσε στην εκπαίδευση τον καιρό της χούντας.


Του
Μενέλαου ΓΟΥΒΕΤΑ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ