Το Ιράν βρίσκεται στο στόχαστρο των αμερικανικών και ισραηλινών απειλών περισσότερο για να ασκηθεί πίεση, έτσι ώστε οι εσωτερικές εξελίξεις στη χώρα να είναι θετικότερες για την εφαρμογή του σχεδίου της «Μεγάλης Μέσης Ανατολής», παρά γιατί το πυρηνικό του πρόγραμμα αποτελεί κίνδυνο, εκτιμά ο Νταβίντ Σομάλι, επικεφαλής του Tμήματος Διεθνών Σχέσεων και μέλος της ΚΕ του ΚΚ Ιράν - Τουντέχ. Ο Νταβίντ Σομάλι μίλησε στο «Ρ» για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και για τις υποτιθέμενες «διαφοροποιήσεις» στην πολιτική ΕΕ - ΗΠΑ.

- Πολλή συζήτηση γίνεται για το σχέδιο της αμερικανικής ηγεσίας, στο οποίο συναίνεσε και η ΕΕ, υπό την επωνυμία «Μεγάλη Μέση Ανατολή», που αφορά στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου. Πώς το σχολιάζετε;

- Εχουμε ήδη κάνει μια πρώτη ανάλυση του σχεδίου, μέσα από αρκετά άρθρα που δημοσιεύσαμε. Θεωρούμε ότι το σχέδιο για τη «Μεγάλη Μέση Ανατολή», που παρουσιάζεται ως ένα σχέδιο «εκδημοκρατισμού» των χωρών της περιοχής, ουσιαστικά, δεν αποβλέπει παρά στην αλλαγή καθεστώτων.

Οι Αμερικανοί θα ήθελαν να δουν αυτό το σχέδιο να εφαρμόζεται σε οποιαδήποτε χώρα της ευρύτερης περιοχής, στην οποία υπάρχει κάποια μορφή διακυβέρνησης, που, για τον οποιονδήποτε λόγο, δεν τους είναι βολική στα σχέδιά τους. Υπό αυτό το πρίσμα, δε θεωρούμε ότι το σχέδιο αυτό κομίζει κάτι διαφορετικό από ό,τι έχουμε, ήδη, δει να γίνεται στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν. Ο στόχος είναι ο ίδιος: Αλλαγή καθεστώτος.

- Πώς νομίζετε ότι μπορεί να επηρεάσει το σχέδιο αυτό το Ιράν;

- Νομίζουμε ότι χώρες, όπως το Ιράν ή η Συρία, σίγουρα θα γίνουν μάρτυρες προσπαθειών εφαρμογής του συγκεκριμένου σχεδίου. Το πώς θα γίνουν αυτές οι προσπάθειες, πιθανότατα εξαρτάται από τις ιδιομορφίες της κάθε χώρας - στόχου. Μπορεί να δούμε στρατιωτικές επεμβάσεις, μπορεί να δούμε και πολιτικές παρεμβάσεις διά μέσου της ανάμειξης στα εσωτερικά των χωρών με ποικίλους τρόπους.

- Πιστεύετε ότι είναι πιθανή η χρήση στρατιωτικής βίας κατά του Ιράν, με αφορμή και την κλιμάκωση της διπλωματικής έντασης τους τελευταίους μήνες για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας;

- Νομίζουμε ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει στρατιωτική επέμβαση στο Ιράν. Οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι το Ιράν, στρατιωτικά, δεν είναι καθόλου εύκολη περίπτωση. Δεν έχουν ακόμη καταφέρει να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που δημιούργησαν στο Ιράκ, μια πολύ μικρότερη χώρα, όπου, λόγω των γνωστών συνθηκών του εμπάργκο και πολλών άλλων παραγόντων, θεωρητικώς ήταν μια πολύ ευκολότερη περίπτωση γι' αυτούς, τουλάχιστον από στρατιωτική άποψη. Σήμερα, μετά από τόσο καιρό, μοιάζουν μάλλον εγκλωβισμένοι παρά κυρίαρχοι της κατάστασης.

Το Ιράν είναι πολύ διαφορετική χώρα. Ο πληθυσμός του και μόνον είναι τρεις φορές μεγαλύτερος από του Ιράκ. Εχει άλλη παράδοση, άλλη ιστορία, η στάση του ιρανικού λαού απέναντι στους Αμερικανούς είναι πολύ διαφορετική, η γεωγραφία του πολύ διαφορετική. Αν στο Ιράκ, εξαρχής, υπήρχαν αμφιβολίες για το πώς θα καταλήξει η αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση, στην περίπτωση του Ιράν είναι ακόμη πιο ασαφές το πώς θα καταφέρουν να απεγκλωβιστούν σε περίπτωση που επέμβουν στρατιωτικά.

Πραγματικά, δεν πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα για στρατιωτική επέμβαση στο Ιράν. Φυσικά, θα κλιμακώσουν τις σχετικές απειλές τους, έτσι ώστε να πιέσουν το ιρανικό καθεστώς να υιοθετήσει θετικότερες, για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, θέσεις σχετικά με ολόκληρη την περιοχή, και ειδικότερα για το θέμα του Ιράκ και το θέμα της Παλαιστίνης. Το ιρανικό καθεστώς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σαν σημαντικό περιφερειακό παράγοντα, σαν υπερδύναμη στην περιοχή. Οι ΗΠΑ, ασκώντας πιέσεις, εκτιμούν ότι, διά μέσου της στάσης του ιρανικού καθεστώτος, θα προωθήσουν τα συμφέροντά τους στην περιοχή.

Αξίζει, πάντως, να έχουμε στο μυαλό μας ότι το ιρανικό καθεστώς βρίσκεται σε έμμεσες ή άμεσες διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο περιπτώσεις που αντιπρόσωποι των δύο πλευρών συνομίλησαν και έφθασαν σε ένα, ας πούμε, σημείο αμοιβαίου συμβιβασμού, που δε σημαίνει απαραίτητα επίλυση των διαφωνιών τους.

Το θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν είναι σαφές ότι είναι εξαιρετικά ευαίσθητο, τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για το Ισραήλ. Είναι ξεκάθαρο ότι το Ισραήλ θα ασκήσει τεράστιες πιέσεις.

- Πιστεύετε ότι υπάρχει περίπτωση, αντί για τις ΗΠΑ, το Ισραήλ να είναι αυτό που θα εξαπολύσει κάποιου είδους στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράν, αφού, ήδη, απειλεί «με λήψη σχετικών πρωτοβουλιών»;

- Νομίζω ότι ούτε το Ισραήλ θα εξαπολύσει ολομέτωπη στρατιωτική επίθεση στο Ιράν. Θα μπορούσε να κάνει κάτι στρατιωτικά, κατά τη γνώμη μου, αν στο Ιράν υπήρχε μόνο μια πυρηνική εγκατάσταση, όπως στο Ιράκ παλαιότερα οπότε πραγματοποίησε και πλήγμα. Κάτι τέτοιο, όμως, δε συμβαίνει. Ακόμη και αν, παραδείγματος χάριν, πλήξει την εγκατάσταση στο Μπουσχέρ, τι θα γίνει με τις άλλες;

Εκτιμώ ότι το Ισραήλ κάνει πάρα πολύ θόρυβο και διασπείρει πανικό για τη στρατιωτική και πυρηνική τεχνολογία που, λέει, ότι διαθέτει το Ιράν. Οι ΗΠΑ, όμως, γνωρίζουν πολύ καλά τι διαθέτει το Ιράν, γιατί όλα αγοράστηκαν από συμμάχους των ΗΠΑ. Δεν είναι, ήδη, γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος της ιρανικής πυρηνικής τεχνολογίας προέρχεται από το Πακιστάν; Οι ίδιοι οι Πακιστανοί το παραδέχτηκαν και, φυσικά, οι Αμερικανοί γνωρίζουν πολύ καλά τι έδωσαν στο Ιράν.

Κατά συνέπεια, πρόκειται περισσότερο για την έκφραση ενός γενικότερου σχεδίου για όλη την περιοχή, παρά γι' αυτό καθαυτό το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας.

- Γιατί θεωρείτε, λοιπόν, ότι κλιμακώνεται αυτός ο «θόρυβος»;

- Νομίζω ότι σχετίζεται πολύ περισσότερο με τις εσωτερικές εξελίξεις στο Ιράν και το τι προσδοκούν από αυτές οι ΗΠΑ. Την επόμενη άνοιξη, θα γίνουν προεδρικές εκλογές στο Ιράν. Η πλέον πιθανή εξέλιξη είναι η ήττα του Προέδρου Χαταμί. Μαζί με τον Χαταμί, θα τελειώσει και η όλη προοπτική περί «μεταρρυθμίσεων» στο Ιράν. Οι αντιδραστικοί θρησκευτικοί κύκλοι θα έχουν πλέον στα χέρια τους το σύνολο της εξουσίας: Κοινοβούλιο, δικαστικό σώμα, σώματα ασφαλείας και προεδρία. Οι Αμερικανοί, από την πλευρά τους, θα επιμείνουν στην προώθηση του «εκδημοκρατισμού» τους στην περιοχή.

Το ιρανικό καθεστώς φυσικά και απέχει πολύ από τη δημοκρατία. Συγγραφείς αντικαθεστωτικοί φυλακίζονται και εκτελούνται. Δεν υπάρχει ελευθερία του λόγου, δεν υπάρχει ελευθεροτυπία, δεν υπάρχει τίποτε. Στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Φλεβάρη, το θρησκευτικό κατεστημένο της χώρας παρενέβη απροκάλυπτα για να αποκλείσει τη συμμετοχή μη προσκείμενων σε αυτό βουλευτών. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ, που τόσο πολύ ενδιαφέρονται για τον ιρανικό λαό και τη δημοκρατία στο Ιράν, δεν αντέδρασαν καθόλου σε όλα αυτά. Δεν εξέφρασαν καν μια επιφύλαξη, μια αντίρρηση, τίποτε.

Οι «σκληροπυρηνικοί» κύκλοι της ιρανικής ηγεσίας, προκειμένου να διαφυλάξουν την εξουσία τους, θα προχωρήσουν ευκολότερα από όσο φαντάζεται κανείς σε κάποιες υποχωρήσεις και σε κάποιες συμφωνίες με τις ΗΠΑ, παρασκηνιακές βεβαίως, έτσι ώστε όλοι να είναι ευχαριστημένοι, πλην του ιρανικού λαού. Εφόσον τα συμφέροντα των ΗΠΑ διασφαλιστούν και αντιστοίχως της ΕΕ, δε νομίζω ότι θα υπάρξει άλλο «ενδιαφέρον» περί «εκδημοκρατισμού» στο Ιράν. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι όλος αυτός ο θόρυβος και οι απειλές κατά του Ιράν λειτουργούν και ως «καπνός» για να καλυφθούν όλες αυτές οι παρασκηνιακές κινήσεις.

- Μιλήσατε για την ΕΕ, με την οποία το Ιράν έχει στενότερες εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις από ό,τι με τις ΗΠΑ. Εσείς περιμένετε κάτι διαφορετικό από την ΕΕ για τον ιρανικό λαό;

- Θα ήταν αφελές, εκ μέρους μας, ως πολιτικό κόμμα να μην εντοπίζουμε και να μην αναλύουμε τις, έστω και, μικρές διαφορές ή διαφωνίες παρουσιάζονται μεταξύ των εχθρών μας. Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η ΕΕ δε θα μπορούσαν παρά να θεωρούνται, από εμάς, εχθροί των συμφερόντων του ιρανικού λαού.

Ομως, τα συμφέροντά τους, ενίοτε, είναι διαφορετικά και κάποιες φορές ανταγωνιστικά. Είναι χρήσιμο να αναγνωρίζει κανείς αυτές τις διαφορές, προκειμένου να μπορεί να τις αναδεικνύει, να ελίσσεται ανάμεσα σε αυτές και, γιατί όχι, όταν είναι δυνατό να τις αξιοποιεί, όσο το δυνατόν θετικότερα για τους δικούς του στόχους.

Σε μεγάλα διεθνή ζητήματα, όμως, ΗΠΑ - ΕΕ λειτουργούν αρμονικά μεταξύ τους και σε συντονισμό. Οι διαφορές τους δεν είναι στρατηγικές, πρόκειται για συγκρούσεις συμφερόντων. Παραδείγματος χάριν, όσον αφορά στο σχέδιο για τη «Μεγάλη Μέση Ανατολή», ΗΠΑ και ΕΕ συμφώνησαν, έστω και αν χρησιμοποίησαν διαφορετικές εκφράσεις. Δεν μπορεί κανείς σοβαρά να περιμένει κάτι ουσιαστικά διαφορετικό από την ΕΕ. Ούτε, φυσικά, πιστεύει κανείς ειλικρινά ότι μπορεί να πετύχουμε τις επιδιωκόμενες λύσεις για τον ιρανικό λαό με εξωτερικές παρεμβάσεις. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο από τον ίδιο τον ιρανικό λαό και το μόνο που, ίσως, θα ήλπιζε κάποιος θα ήταν να υπάρξουν ευνοϊκότερες διεθνείς συνθήκες.

Δεν έχουμε αυταπάτες για την ΕΕ. Εχει ξεκάθαρες πολιτικές. Απλώς, δεν αποκλείουμε την πιθανότητα να γίνεται προσπάθεια αξιοποίησης προς όφελος των λαών των ενδο-ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων που εμφανίζονται. Π.χ., ο βρετανικός καπιταλισμός θα ήθελε να κερδίσει πολύ περισσότερο από το Ιράν και σίγουρα δεν είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος από τις ολοκληρωτικές βλέψεις του αμερικανικού κεφαλαίου για την περιοχή. Εμείς, απλώς, λέμε ότι θα ήταν αφελές εκ μέρους μας να αγνοήσουμε αυτές τις διαφορές και αντιπαραθέσεις και να μην προσπαθήσουμε, με κάποιο τρόπο, να τις αξιοποιήσουμε. Αλλά δεν έχουμε αυταπάτες ότι ΗΠΑ και ΕΕ στρατηγικά διαφέρουν.

Οι τέσσερις τελευταίες δημοσκοπήσεις είναι σαφείς: Ο Ταμπαρέ Βάσκες, υποψήφιος του «Ευρέως Μετώπου», δηλαδή του σχηματισμού αριστερών κομμάτων και οργανώσεων (Encuentro Progressista/Frente Amplio/Nueva Mayoria) - μεταξύ αυτών και του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουρουγουάης, των συνδικάτων αλλά και πρώην στελεχών του πρώην ένοπλου κινήματος αλλά και πολιτικών που έχουν εγκαταλείψει τα δύο μεγάλα κόμματα του Κολοράντο και του Εθνικού Κόμματος - είναι ο επικρατέστερος υποψήφιος και ενδέχεται να εκλεγεί πρόεδρος της χώρας και μάλιστα από την πρώτη κιόλας Κυριακή. Μία θριαμβευτική νίκη προβλέπουν ΜΜΕ και εταιρίες δημοσκοπήσεων...

... ενώ ο πρόεδρος της Βραζιλίας και της Αργεντινής, Λουίς Ινάσιο «Λούλα» ντα Σίλβα και Νέστορ Κίρσνερ αντιστοίχως αδημονούν τη στιγμή της επιβεβαίωσης αυτής της νίκης. Ηδη έχουν προαναγγείλει τη «δημιουργία μίας προοδευτικής διεθνούς»... αναμένουν τον Βάσκες να εισχωρήσει και αυτός το θάνατο «των νεοφιλελευθέρων πολιτικών εντός του Μερκοσούρ» αφού ο Βάσκες στηρίζει την ισχυροποίηση εμπορικού συμφώνου της Νοτίου Αμερικής και θα συνυπογράψει το «Buenos Aires Consensus» - (Αμοιβαία Συναίνεση του Μπουένος Αϊρες) των Λούλα και Κίρσνερ που το θεωρούν ότι είναι η ταφόπλακα του «Κονσέσους της Ουάσινγκτον» που υπογράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του '90 και αποτέλεσε το μέσο επιβολής όλων των πολιτικών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ουάσιγκτον.

Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί σε πολιτικό επίπεδο είναι ότι τόσο ο Κίρσνερ όσο και ο Λούλα έχουν κάνει τα πάντα για να καταδείξουν την προτίμησή τους στον Βάσκες. Εμφανίστηκαν κατά τη Σύνοδο του Μερκοσούρ - το Δεκέμβρη του 2003 - με τον Βάσκες στο μπαλκόνι του δημαρχιακού μεγάρου. Επιπροσθέτως ο δήμαρχος του Μπουένος Αϊρες, Ανίμπαλ Ιμπάρα, πολύ στενός σύμμαχος του προέδρου Κίρσνερ καθώς και ο σύμβουλος για θέματα εξωτερικής πολιτικής του Λούλα, Μάρκο Αουρέλιο Γκαρσία, βρέθηκαν στην «πρώτη γραμμή» κατά τη διάρκεια της κεντρικής προεκλογικής συγκέντρωσης του Βάσκες, στην πρωτεύουσα Μοντεβιδέο, του «κόκκινου Μοντεβιδέο» όπως αρέσκονται σε κάποιους να το αποκαλούν, των 1,5 εκατομμυρίων κατοίκων επί του συνολικού πληθυσμού της Ουρουγουάης των 3,4 εκατ. κατοίκων.

Εάν ο Βάσκες, πρώην δήμαρχος του Μοντεβιδέο εκλεγεί, θα είναι ο πρώτος πρόεδρος που εκλέγεται χωρίς να υποστηρίζεται από τα δύο κόμματα που νέμονται την εξουσία από την ημέρα ανακήρυξής της ως ανεξάρτητη χώρα, το 1830. Μια «ιστορική στιγμή» χαρακτηρίζεται χωρίς φειδώ, εκ των προτέρων.

Ωστόσο εάν ο Βάσκες δεν κατορθώσει να εκλεγεί σήμερα, ενδεχομένως οι πιθανότητές του περιορίζονται σημαντικά, καθώς οι ανθυποψήφιοί του θα συμμαχήσουν και ο επόμενος επικρατέστερος, γερουσιαστής του Εθνικού Κόμματος Χόρχε Λαρανιάγκα (στις δημοσκοπήσεις συγκεντρώνει το 30% περίπου των ψήφων) ενδέχεται να εκλεγεί πρόεδρος και να συνεχιστεί η διαιώνιση του «δικομματισμού», όπως ακριβώς συνέβη και στις εκλογές του 1999...

Πιθανότητα που δεν πρέπει να αποκλείεται αλλά που αυτή τη στιγμή φαντάζει απίθανη ειδικά υπό το πρίσμα της γάγγραινας της ανεργίας και της ανείπωτης φτώχειας που έχει φάει εδώ και χρόνια τα σωθικά της κοινωνίας της Ουρουγουάης, όπως τονίζουν και πολιτικοί αναλυτές. Εξαθλίωση που εξαπλώθηκε σταδιακά, αρχής γενομένης της κρίσης στην οικονομία και στα χρηματιστήρια που χτύπησε το Μεξικό το 1994, το 1998 τη Νοτιοανατολική Ασία, τη Βραζιλία το 1999 και την Αργεντινή το 2001 και εξαπλώθηκε, όπως και οι εξεγέρσεις στην Ουρουγουάη, που αποτελεί ουσιαστικά πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική συνέχεια της Αργεντινής.

Κατά τους πολιτικούς αναλυτές το μεγάλο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει ο Βάσκες δεν είναι η εκλογή του στο ύπατο αξίωμα της χώρας αλλά η ικανότητα ή δυνατότητά του όχι να κυβερνήσει αλλά και να ανταπεξέλθει στις αντιξοότητες που θα του προβάλλουν όλοι οι πυλώνες της εξουσίας, και ειδικά τα πολύ συντηρητικά Ινστιτούτα και θεσμοί της χώρας, ο στρατός αλλά και οι πολύ ισχυροί γαιοκτήμονες. Ισως και οι ΗΠΑ που παρακολουθούν με προβληματισμό...

Οχι για τη μεγάλη ανατροπή, αφού ο Βάσκες προασπίζεται ένα συνδυασμό πολιτικής Λούλα και Κίρσνερ, αλλά γιατί η εκλογή του θα σημάνει ότι το Μοντεβιδέο «θα είναι η επόμενη και ίσως τελευταία στάση» στο λατινοαμερικανικό γαϊτανάκι, που ριζοσπαστικοποιείται δραματικά...