Από το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζονται δύο σπουδαία έργα, στην Κεντρική Σκηνή του "Το σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα" του Λόρκα και στη "Σκηνή Κοτοπούλη"Οι μάγισσες του Σάλεμ" του Μίλερ.

Το έργο του Λόρκα στο Ε.Θ. έχει πίσω του μια ασύγκριτη κληρονομιά. Το ανέβασμά του από τον Αλέξη Μινωτή το 1962 και το 1964 με επίλεκτες ηθοποιούς του θεάτρου μας (λιγοστές ήταν οι διαφορές της διανομής στην παράσταση του 1964), τη μνημειώδη ερμηνεία της Κατίνας Παξινού στον επώνυμο ρόλο και την αλησμόνητη, υπέροχη (στο συμβολικό - ποιητικότατο ρόλο της γριάς Μαρίας Χοσέφα) Χριστίνα Καλογερίκου.Από την κληρονομιά αυτής της παράστασης, στην οποία υποδυόταν την Αδέλα - τον έναν από τους δύο κεντρικούς πόλους της τραγωδίας αυτής (κοινωνικής και υπαρξιακής) - προέρχεται η Αντιγόνη Βαλάκου και η ερμηνεία της στον επώνυμο, πλέον, ρόλο.

Από εκείνη την παράσταση, άντλησε το λιτό ρεαλιστικό της ήθος, το αυτοελεγχόμενο - στις μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ των προσώπων και τις κορυφώσεις του μύθου - δραματικό της μέτρο, την προσεκτική υποκριτική καθοδήγηση των ηθοποιών, η σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου.Η παράσταση του Ευαγγελάτου δεν είναι, αλλά και ούτε θέλησε να θεωρηθεί μεγαλόπνευστη, καινοτόμος, "εκσυγχρονιστική". Είναι παράσταση με σεβασμό στο έργο και στην έξοχη πάντα μετάφραση του Νίκου Γκάτσου και με αίσθηση του μέτρου. Παράσταση, που αναδείχνει την τραγωδία της γυναίκας σε μια κλειστή κοινωνία, όπου οι ηθικές παραδόσεις, ως προς την έννοια της τιμής (της γυναίκας ιδιαίτερα) και του γάμου, οι ταξικές διαφορές, η οικογενειακή ακόμη οικονομία, υψώνουν απροσπέλαστα τείχη σε βάρος της γυναίκας, του δικαιώματός της για έρωτα, ευτυχία, αυτοδιαχείριση της ζωής της, της ίδιας της ελευθερίας της. Υψώνονται τείχη σε βάρος της από τον πιο ισχυρό, από τον κάτοχο της εξουσίας, της οικογενειακής εξουσίας στην προκειμένη περίπτωση - την Μπερνάρντα, που κρατά στα χέρια της την τύχη και τη ζωή των θυγατέρων της, στο όνομα της τιμής τους. Αυτά τα τείχη (εγκλωβισμού και στέρησης) συμβολίζει το αφαιρετικό, καλαίσθητο γκρίζο καφασωτό σκηνικό (Γιώργος Πάτσας).

Η σκηνοθεσία είχε συμπαραστάτες της άξιες και έμπειρες ηθοποιούς. Η Αντιγόνη Βαλάκου ερμήνευσε δωρικά, με πλήρως ελεγχόμενα όλα τα μέσα της, μια εξίσου "έγκλειστη" στην τυραννία της Μπερνάρντα. Δωρική, με τα λαϊκά χαρακτηριστικά και την ανθρωπιά της Πόνθια (αντίποδας της Μπερνάρντα), ήταν και η ερμηνεία της Νέλλης Αγγελίδου.Η η Εφη Ροδίτη,με υποκριτική ευφυία, ερμήνευσε τον κουτοπόνηρο γεροντοκορισμό της Ανγκούστιας. Η Μαρία Σκούντζου (Μαρτίριο) έπλασε ένα πληγωμένο, ανθρώπινο θηρίο, έτοιμο να κατασπαράξει και να κατασπαραχτεί από τη στέρηση κάθε χαράς, κάθε προοπτικής ευτυχίας. Πολύ καλές ερμηνείες "καταθέτουν", επίσης, οι Βέρα Ζαβιτσιάνου, Νίτα Παγώνη, Ελλη Φωτίου, Νίκη Τουλουπάκη.Αξιόλογη είναι η προσπάθεια (στον απαιτητικό ρόλο της Αντέλα) της νέας ηθοποιού Ευαγγελίας Μουρμούρη.Στο καλό παραστασιακό αποτέλεσμα συμβάλλουν και όλοι οι ηθοποιοί στους μικρούς ρόλους.

Σε αντίθετη αισθητικά κατεύθυνση κινείται η σκηνοθετική δουλιά του Νίκου Χαραλάμπους, στις "Μάγισσες του Σάλεμ", του Αρθουρ Μίλερ.Κατεύθυνση έντονου φορμαλισμού, συμβολιστικού αισθητισμού, με ευρήματα που κάνουν δυσανάγνωστο το έργο από το θεατή που αγνοεί το θέατρο του Μίλερ, πολύ περισσότερο δυσανάγνωστο από τον θεατή που αγνοεί τα έργα και τις ημέρες του τερατώδους μακαρθισμού. Ο ρεαλιστής, σ' όλη τη δραματουργία του Μίλερ, διωκόμενος και αντιμέτωπος ο ίδιος με το μακαρθισμό, παρουσίασε το 1952 - εποχή της κομμουνιστοφάγας, ανθρωποφάγας και κάθε ελεύθερης και αξιοπρεπούς ανθρώπινης σκέψης "Επιτροπής Αντιαμερικανικών Υποθέσεων", που γέννησε ο ψυχρός πόλεμος και ο Μακάρθι για να εξαλείψει τον "κομμουνιστικό δάκτυλο" εντός των ΗΠΑ - τις "Μάγισσες του Σάλεμ". Είχε τότε δύο επιλογές: ή να αλληγορήσει και να πετύχει το στόχο του, ή να απαγορευτεί το έργο του και ο ίδιος να υποστεί το αδυσώπητο "κυνήγι των μαγισσών". Προτίμησε την αλληγορία, μέσω του "μύθου" (που καλλιεργήθηκε κατά καιρούς και με σκοταδιστικών αντιλήψεων βιβλία), ότι στο Σάλεμ της Βοστώνης στα 1688, η πλύστρα ιρλανδικής καταγωγής Γκλόβερ εκτελέστηκε, με το επιχείρημα ότι έκανε "μάγια" στα παιδιά μιας θεοσεβούμενης οικογένειας.

Ο Μίλερ έγραψε μια αλληγορία με σαφέστατο και συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο για την εποχή του και όχι γενικώς για τις σκοταδιστικές εποχές. Μοναδικός στόχος του ήταν να καταγγείλει στον αμερικάνικο λαό και αυτός με τη σειρά του να καταδικάσει στη συνείδησή του και να αντισταθεί στις μεσαιωνικού τύπου δίκες και καταδίκες ανθρώπων από τον μακαρθισμό.Εξίσου σαφής είναι και η μυθοπλαστική αλληγορία του. Ο Μίλερ δεν αοριστολόγησε. Κατήγγειλε, θαρραλέα, τη δικαστική, αστυνομική και εκκλησιαστική εξουσία και τους χαφιέδες τους. Την άρχουσα τάξη, τους νόμους, τους μηχανισμούς της και το ταξικό μίσος της με τη "νόμιμη" άσκηση της βίας της. Τη μικροαστική νοοτροπία, τον ιδεολογικό συμβιβασμό και τη φοβία που γεννά η άκριτη ευπιστία και η άλογη "έννομη τάξη". Τον πουριτανισμό, την αμορφωσιά, το ρατσισμό.

Η σκηνοθεσία του Νίκου Χαραλάμπους παρασύρθηκε, ίσως, από την εντυπωσιακά "εξωτική" επιφάνεια του παλαιού μύθου που χρησιμοποιεί ο Μίλερ και περιόρισε την πολιτικά σύγχρονη ουσία του έργου, αφήνοντάς το να μοιάζει "παράξενο παραμύθι" αλλοτινών εποχών. Και, βέβαια, οι ντυμένες με σύγχρονα κοστούμια, παραταγμένες στα άκρα της σκηνής κούκλες - ένορκοι (και μακκαρθικού τύπου δικαστηρίων) δεν αρκούν για να κατανοήσει ο θεατής το έργο και να συνταραχτεί με τη δραματική δύναμή του. Ολα στην παράσταση (σκηνικά: Σίμος Καραφύλης,κοστούμια: Ντόρα Λελούδα,μουσική: Μιχάλης Χριστοδουλίδης), χωρίς να τους λείπει η αισθητική αξία,δημιουργούν την αίσθηση ότι πρόκειται για παλαιομοδίτικο έργο (δενευθύνεται γι' αυτό η καλή μετάφραση του Αλέξη Σολομού), σεμια "μεταμοντέρνα" παράσταση. Με βάση τη σκηνοθετική κατεύθυνση, μπορούν νακριθούν δημιουργικές οι ερμηνείες των άξιων ηθοποιών: Στέφανος Κυριακίδης,Μιράντα Ζαφειροπούλου, Μαρία Αναστασίου, Γιάννης Ροζάκης, Στέλιος Λιονάκης,Δημήτρης Καμπερίδης, Τάκης Βουλαλάς, Σοφία Μυρμιγκίδου, Χρήστου Πάρλα, Ρήκα Σηφάκη, Κώστας Μπάση, Φρέζη Μαχαίρα, Κώστας Κλεφτόγιαννης κ.ά.

ΘΥΜΕΛΗ