Η ανεξαρτησία αυτή σε μεγάλο βαθμό ήταν πλασματική. Γιατί, τελούσε κάτω από την κηδεμονία των "εγγυητριών δυνάμεων", ένα μεγάλο τμήμα του εδάφους της ήταν στην κυριαρχία της Μ. Βρετανίας και επιπλέον οι θεσμοί του Κυπριακού Συντάγματος δεν επέτρεπαν στην Κυπριακή κυβέρνηση να λειτουργήσει αποτελεσματικά.

Ταυτόχρονα, η γεωγραφική θέση της Κύπρου, την καθιστούσε ένα σημαντικότατο στρατηγικό σημείο απ' όπου οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές και το ΝΑΤΟ μπορούσαν να εποπτεύουν και να ελέγχουν την περιοχή της Μ. Ανατολής, τις αραβικές χώρες και τα τεράστια συμφέροντα του πολυεθνικού καρτέλ των "επτά αδελφών" που είχαν επενδυθεί στο "μαύρο χρυσό". Ταυτόχρονα, μπορούσε να αποτελέσει μια ιδανική βάση για την αναχαίτιση των προοδευτικών και αντιιμπεριαλιστικών εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων των λαών της περιοχής. Η Κύπρος, λοιπόν, αποτελούσε ένα σημαντικότατο κρίκο στους σχεδιασμούς της πολιτικής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην περιοχή.

Ολες οι ελληνικές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν το Κυπριακό κάτω από το πρίσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων πάντα μέσα στα αμερικανοΝΑΤΟικά πλαίσια και του δόγματος "ανήκομεν εις την Δύσιν".

Αρνητικός σταθμός στην εξέλιξη της Κυπριακής υπόθεσης αποτέλεσαν οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου του 1959 που έγιναν κατά τη συνάντηση του τότε πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή με τον Τούρκο ομόλογό του Α. Μεντερές, τον Φεβρουάριο, και επικυρώθηκαν λίγες μέρες αργότερα από την κυπριακή πλευρά στο Λονδίνο, κάτω από τις έντονες πιέσεις των ιμπεριαλιστών και της ελληνικής κυβέρνησης με την απειλή της διχοτόμησης. Οπως δήλωσε αργότερα ο Μακάριος: "Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας έγινε αποδεκτό εξ ανάγκης, για να αποτραπούν δυσμενέστερες εξελίξεις που οδηγούσαν στη διχοτόμηση του νησιού" (1).

Στην ουσία οι σχεδιασμοί που γίνονταν για την Κύπρο είχαν σαν στόχο τη ΝΑΤΟποίησή της και την εγκατάσταση μόνιμα των Αμερικανών σ' αυτή.

Χαρακτηριστικό της πολιτικής που εφαρμοζόταν από τις ελληνικές κυβερνήσεις αποτελούν και τα παρακάτω αποκαλυπτικά των προθέσεών τους. Στο μνημόνιο που έστειλε ο τότε πρωθυπουργός, Γ. Παπανδρέου, προς τον Αμερικανό πρόεδρο Τζόνσον στις 15.6.64, αναφερόταν: "Με την εξέλιξη των γεγονότων, το Κυπριακό πρόβλημα έπαψε να είναι ελληνο - τουρκικό ζήτημα. Εγινε πρόβλημα μεταξύ των δύο κόσμων. Το δίλημμα είναι: ΝΑΤΟποίηση ή Κούβα. ΝΑΤΟποίηση μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της Ενωσης με την Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα της Ενωσης, ολόκληρο το νησί, όντας τμήμα της Ελλάδας, θα μπορούσε να είναι ΝΑΤΟική βάση, όπως η Κρήτη. Ο εσωτερικός κομμουνισμός θα μειωθεί σημαντικά, όπως στην Ελλάδα, όπου ελαττώθηκε στο 12%. Ετσι η ασφάλεια της Τουρκίας και ολόκληρης της Μέσης Ανατολής θα περιφρουρηθεί πλήρως..." (2). Ο τρόπος που θέτει το ζήτημα της Κύπρου το μνημόνιο αυτό, μιλάει από μόνο του. Ο Γ. Παπανδρέου βέβαια δεν εξηγεί από πού αντλούσε τη βεβαιότητα πως η "ΝΑΤΟποίηση μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ένωσης με την Ελλάδα", γιατί ΝΑΤΟποίηση της Κύπρου μπορούσε να γίνει και μέσα από τη διχοτόμηση του νησιού. Οπως επίσης το σίγουρο είναι, πως θα άνοιγε ευκολότερα ο δρόμος προς αυτή την κατεύθυνση, από το χτύπημα του λαϊκού κινήματος στην Κύπρο, τη χρησιμοποίηση κάθε μέσου για την αντιμετώπιση των κομμουνιστών και την επικράτηση δυνάμεων πλέρια υποταγμένων στους ιμπεριαλιστές.

Την πάγια θέση για ΝΑΤΟποίηση της Κύπρου είχε άλλωστε και ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος δήλωνε χαρακτηριστικά σε μια σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στις 6 Αυγούστου 1974 στο γραφείο του Γκιζίκη, για την εξέταση της στρατιωτικής κατάστασης στην Ελλάδα και Κύπρο: "Γνωρίζω καλώς τον Μακάριον και ευθύνεται και αυτός για πολλά. Μετά τας συμφωνίας Λονδίνου και Ζυρίχης, του είπα να μπει στο ΝΑΤΟ, ώστε η θέσις της Ελλάδος να γίνει ισχυρότερη. Δεν εδέχθη όμως, ήθελε να μείνει αδέσμευτος και ιδού τα αποτελέσματα" (3). Αν κάτι πρόσθετε αυτή η παρατήρηση του Κ. Καραμανλή, ήταν πως με την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, η θέση της Ελλάδας θα γινόταν ισχυρότερη.

Αντιμετωπίζοντας αυτές τις καταστάσεις, η κυπριακή κυβέρνηση και ιδιαίτερα η ελληνοκυπριακή ηγεσία, προσανατόλισε τις προσπάθειές της στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Κύπρου και στην αποδέσμευση του κυπριακού προβλήματος από τα στενά πλαίσια των ελληνοτουρκικών σχέσεων, των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ. Αποφάσισε να κρατήσει την Κύπρο έξω από συνασπισμούς και συμμαχίες και να ακολουθήσει μια αδέσμευτη εξωτερική πολιτική. Ο Μακάριος πίστευε πως μια πολιτική ενεργού ουδετερότητας, μπορούσε να διαφυλάξει καλύτερα την ανεξαρτησία του νησιού. Ετσι, το 1961 η Κύπρος πήρε μέρος στην ιδρυτική συνέλευση των Αδεσμεύτων στο Βελιγράδι και ακολουθούσε σε γενικές γραμμές την πολιτική του κινήματος των χωρών αυτών.

Συμπαραστάτη σε μια τέτοια πολιτική, είχε σταθερά στο πλευρό του την ΕΣΣΔ και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Η Σοβιετική Ενωση δήλωνε σε κάθε ευκαιρία, πως έπρεπε να καταδικαστούν και ν' απορριφθούν τα σχέδια των ηγετικών κύκλων του ΝΑΤΟ, που προσπαθούσαν να επιβάλουν στην Κύπρο για να τη μετατρέψουν σε στρατιωτική βάση.

Η πάγια πολιτική της ΕΣΣΔ ήταν, πως το πρόβλημα της Κύπρου μπορούσε και έπρεπε να ρυθμιστεί πάνω στη βάση του σεβασμού της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα 'πρεπε επίσης να διασφαλίζονται τα δικαιώματα τόσο της ελληνικής όσο και της τουρκικής κοινότητας. Απαραίτητη προϋπόθεση γι' αυτό, ήταν η αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων από την Κύπρο και η διάλυση των ξένων στρατιωτικών βάσεων.

Σχετικά με την εσωτερική οργάνωση του κυπριακού κράτους, η ΕΣΣΔ θεωρούσε πως αυτό ήταν μια υπόθεση των ίδιων των Κυπρίων. Ο λαός της Κύπρου είχε το δικαίωμα να διαλέξει εκείνος τη μορφή κράτους που θα ανταποκρινόταν με τον καλύτερο τρόπο στην ειδική θέση που είχαν οι δυο κοινότητες, η ελληνική και η τουρκική, στα πλαίσια, όμως, μιας και μόνης, κυρίαρχης και ενιαίας εδαφικά Κύπρου. Αν διάλεγαν την ομοσπονδιακή μορφή, αυτή προϋπέθετε την ύπαρξη μιας μοναδικής κεντρικής κυβέρνησης, μιας μοναδικής αμυντικής οργάνωσης, μιας διπλωματικής εκπροσώπησης και ενός τελωνειακού καθεστώτος, καθώς και τη δημιουργία ενός ενιαίου νομοθετικού, διοικητικού και δικαστικού μηχανισμού προσαρμοσμένου στην πραγματικότητα της ύπαρξης των δύο κοινοτήτων που είχαν διαφορετικά ήθη, έθιμα και θρησκεία.

Η πολιτική του Μακάριου και των κυπριακών κυβερνήσεων που περιείχε αρκετά στοιχεία από τις θέσεις της ΕΣΣΔ, καθώς και η στήριξη των βασικών κατευθύνσεων αυτής της πολιτικής από το ΑΚΕΛ, ήταν επόμενο να προκαλέσει τις ανησυχίες και την οξύτατη αντίδραση των ιμπεριαλιστών και των αστικών πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα και Τουρκία.

Ηλίας ΛΕΓΓΕΡΗΣ

1. Συνέντευξη του Μακάριου στις 16.5.1977, στο "Μακάριος: Οπως τον είδαν", επιμέλεια Γ. Κρανιδιώτη - Γ. Τσαλακού, Μετόπη, Αθήνα 1980.

2. Αναφέρεται στο, Γνώμη του Κ. Κάππου, βουλευτή του ΚΚΕ, για το πόρισμα του Φακέλου της Κύπρου, Πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής για το "Φάκελο της Κύπρου", σελ.179, Ελεύθερη Σκέψη, Αθήνα 1989.

3. Γρ. Μπονάνου: Η Αλήθεια (21η Απριλίου, 25η Νοεμβρίου, Κυπριακόν), σελ.338, Αθήνα 1986.

Αύριο το τρίτο μέρος

Την περασμένη Παρασκευή έγινε στην Κύπρο, στο οδόφραγμα ΛΗΔΡΑ ΠΑΛΛΑΣ, μεγάλη παγκύπρια εκδήλωση για την καταδίκη της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Χαιρετίζοντας την εκδήλωση, εκ μέρους του Νομαρχιακού Συμβουλίου Αθήνας, οΣπύρος Χαλβατζής δήλωσε τα παρακάτω:

"Αγαπητοί φίλοι και φίλες

Για άλλη μια φορά, μαζευτήκαμε να διαδηλώσουμε την απαίτηση του λαού της Κύπρου και της Ελλάδας, να λυθεί το κυπριακό πρόβλημα που για είκοσι δύο χρόνια παραμένει ανοιχτή πληγή για το νησί.

22 χρόνια από τότε, που η στρατιωτικοφασιστική δικτατορία στην Ελλάδα προχώρησε στο πραξικόπημα - έγκλημα απέναντι στον κυπριακό λαό.

22 χρόνια από τότε που άνοιξε η πληγή, με τους εκατοντάδες νεκρούς. Με τους χιλιάδες πρόσφυγες. Με τις μαυροντυμένες μανάδες, αδελφές, γυναίκες των αγνοουμένων.

22 χρόνια κι ακόμα να λυθεί το πρόβλημα της Κύπρου.

22 χρόνια και οι μεγάλες δυνάμεις, οι Αμερικανοί, οι Αγγλοι, οι κάθε λογής ιμπεριαλιστές αφήνουν το πρόβλημα άλυτο για να προωθούν τα συμφέροντά τους στην ευρύτερη περιοχή.

Ναι, αγαπητοί φίλοι,

όλοι αυτοί προωθούν την πολιτική της διχοτόμησης του νησιού και επηρεάζουν σε αρνητική κατεύθυνση διεθνείς οργανισμούς, γιατί αλλιώτικα δεν προωθούνται εύκολα τα συμφέροντά τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Και ακολουθούν αυτές οι δυνάμεις την πολιτική του "διαίρει και βασίλευε".

Και έχουν πάντα δυο μέτρα και δυο σταθμά, όταν αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα. Και οι Αμερικανοί και οι ηγετικές δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το παράδειγμα της στάσης τους απέναντι στο Κουβέιτ και απέναντι στην Κύπρο, είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά.

Αγαπητοί φίλοι και φίλες

Το Νομαρχιακό Συμβούλιο της Αθήνας έχει πάρει πρωτοβουλίες και θέλει να έχει και αυτό θετική συμβολή στην αντιμετώπιση του προβλήματος των αγνοουμένων. Θεωρούμε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση - Πρωτοβάθμια και Νομαρχιακή- μπορεί να έχει μια ουσιαστική συμβολή στην ανάπτυξη των σχέσεων ανάμεσα στους λαούς μας και στις χώρες μας. Μπορεί να έχει συμβολή στην προώθηση λύσεων σε κοινά προβλήματα.

Θεωρούμε ότι η αντίσταση κατά της ξενικής κατοχής μπορεί και πρέπει να συνεχιστεί ποικιλότροπα.

Μπορεί και πρέπει να σφυρηλατείται το αγωνιστικό σας μέτωπο και εναντίον του τουρκικού επεκτατισμού και εναντίον των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, που με κάθε τρόπο προωθούν τη διχοτόμηση.

Η λύση του κυπριακού προβλήματος δεν μπορεί να αναζητηθεί αλλού, παρά στον ενωμένο αγώνα σας, στη συμπαράσταση του ελληνικού λαού και των μαζικών του οργανώσεων, καθώς και στη διεθνιστική αλληλεγγύη.

Θα αναζητηθεί η λύση, στη βάση των αποφάσεων του ΟΗΕ και τις συμφωνίες κορυφής.

Σ' αυτή τη βάση θα διασφαλίζεται:

Το ενιαίο και ανεξάρτητο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η επιστροφή των προσφύγων στις εστίες τους.

Και θα προωθείται το μέγα θέμα των αγνοουμένων.

Θα συνεχίσουμε, αγαπητοί φίλοι, στα πλαίσια του Νομαρχιακού Συμβουλίου της Αθήνας και γενικότερα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ενισχύουμε κάθε προσπάθεια που μπορεί να βοηθά και να προωθεί τον αγώνα σας.

Μανάδες, γυναίκες, αδελφές των αγνοουμένων κατανοούμε και σεβόμαστε το βαθύ σας πόνο. Σας υποσχόμαστε να συνεχίσουμε".