Εκατόν δέκα χρόνια μετά τη ματωμένη εξέγερση του Σικάγου για το 8ωρο που - όπως έγραφαν στα ψηφίσματά τους οι ξεσηκωμένοι εργάτες - "θα τους μεταμόρφωνε από ζώα σε ανθρώπους",φαίνεται ότι ο επίλογος εκείνης της ιστορίας δεν έχει ακόμα γραφτεί. Στη χώρα μας, στην Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο, το συμβατικό ωράριο βρίσκεται στο στόχαστρο της πιο σφοδρής επίθεσης. Η αποδιάρθρωσή του κρίνεται - και σωστά - σαν το γκρέμισμα του θεμέλιου λίθου,πάνω στο οποίο βασίζονται όλες οι άλλες εργασιακές κατακτήσεις. Παρά τα μεγάλα χτυπήματα που έχει καταφέρει το κεφάλαιο σ' αυτό το μέτωπο, παρά την ψήφιση από τις κυβερνήσεις νόμων, οι οποίοι δεν έχουν να ζηλέψουν και πολλά από το νόμο του 1833 της Αγγλίας, που όριζε την"εργοστασιακή μέρα", στα πλαίσια της οποίας όλα επιτρέπονταν, η ΚΟΜΙΣΙΟΝ επιμένει στην έκθεση του 1995 για την απασχόληση: "Η αγορά της εργασίας κρίνεται ακόμα ανεπαρκώς ελαστική, ώστε να δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να οργανώσουν την παραγωγή τους και το εργατικό δυναμικό τους με τον αποτελεσματικότερο τρόπο, από άποψη κόστους, και να προσλαμβάνουν καθώς και να απολύουν εργαζόμενους όταν και όπου χρειάζονται"!

Ο χώρος του λιανικού εμπορίου θεωρείται - και δικαιολογημένα - ως ο πλέον πρόσφορος για το ξήλωμα του συμβατικού, του κανονικού ωραρίου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι και στη χώρα μας και σε άλλες χώρες από αυτό το χώρο άρχισαν οι επιθέσεις, μέσω της απελευθέρωσης του ωραρίου ή, διαφορετικά, μέσω της αποδέσμευσης των ωρών λειτουργίας των καταστημάτων από τις ώρες εργασίας των εργαζομένων σ' αυτά.

Στην Ελλάδα οι πρώτες βολές ρίχτηκαν από την περίοδο της χούντας,οι οποίες όμως συνάντησαν σθεναρές αντιστάσεις.

Μετά την πτώση της χούντας, το θέμα άρχισε να φουντώνει, καθώς σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες η αποδέσμευση άρχισε να "περπατάει" και, μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις με τη συγκατάθεση, αρχικά, των συνδικάτων. Το 1976 στη γενική συνέλευση του ΣΕΛΠΕ το θέμα τέθηκε ως ζήτημα πρώτης προτεραιότητας για τα πολυκαταστήματα. Τη σκυτάλη παίρνει η τότε κυβέρνηση της ΝΔ και ειδικότερα ο υπουργός της επί της Εργασίας, Κ. Λάσκαρης,ο οποίος το 1977 επιβάλλει - μέσα από μια θύελλα αντιδράσεων εργαζομένων και μικρών εμπόρων - την τρίμηνη δοκιμαστική εφαρμογή της μερικής αποδέσμευσης.Ηταν ένα τρίμηνο που σημαδεύτηκε με μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις, που υποχρέωσαν την κυβέρνηση να επαναφέρει το κανονικό ωράριο. Οι εμποροϋπάλληλοι πέτυχαν εκείνη την εποχή να δουλεύουν 45 ώρες τη βδομάδα και μετά 42,5 με ταυτόχρονη λειτουργία των καταστημάτων. Στις τότε διαπραγματεύσεις ΣΕΛΠΕ - Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων, η θέση του πρώτου ήταν: "Δεχόμαστε τα πάντα, αρκεί εσείς να δεχτείτε την αποδέσμευση"!Ωστόσο το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, βλέποντας μπροστά και εκτιμώντας με ακρίβεια τη θύελλα που θα ακολουθούσε την αποδέσμευση, αρνήθηκε και την παραμικρή υποχώρηση, συμπαρασύροντας στις θέσεις του, αλλά και στον αγώνα, και ρεφορμιστικές δυνάμεις.

Το θέμα επαναφέρει από το 1983 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ,για να εισπράξει την ίδια απάντηση. Εμποροϋπάλληλοι και μικροί έμποροι βρέθηκαν ξανά στο ίδιο μετερίζι ενός σκληρού αγώνα, με απεργίες, κλείσιμο καταστημάτων, συγκεντρώσεις, πορείες κλπ. Η αποδέσμευση αποκρούστηκε και τότε, αλλά θα είχε συνέχεια...

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 1988,με υπουργό Εργασίας τον Γ. Γεννηματά κατάφερε να κάνει πράξη, σε πρώτη φάση, το όνειρο του ΣΕΛΠΕ και να επιβάλει τη μερική αποδέσμευση υπό το πρόσχημα της προστασίας του περιβάλλοντος και της καταπολέμησης του νέφους! Τώρα τα καταστήματα μπορούν να είναι ανοιχτά 54 ώρες, ενώ υποτίθεται ότι κατοχυρώνεται το 40ωρο και το πενθήμερο για τους εργαζόμενους, πράγμα όμως που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόστηκε στην πράξη, αφού η επέκταση της μερικής απασχόλησης και του ωρομισθίου ήταν η πρώτη ολέθρια συνέπεια.

Πάνω στο έδαφος που έστρωσε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η κυβέρνηση της ΝΔ το 1990 ψηφίζει το γνωστό πολυνόμο 1892/90,ο οποίος μεταξύ άλλων μετέτρεψε τη μερική αποδέσμευση ουσιαστικά σε πλήρη απελευθέρωση. Δυο χρόνια αργότερα με το Προεδρικό Διάταγμα 327 παραμερίζεται και το τελευταίο εμπόδιο, η πλήρης ασυδοσία στη λειτουργία των καταστημάτων θεσμοθετείται, ενώ ανοίγει ο δρόμος και για την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας!

Μέσα σ' αυτό το σκανδαλώδες νομοθετικό πλαίσιο, μέσω του οποίου οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ έδωσαν "γην και ύδωρ" στο ξένο πολυεθνικό κεφάλαιο, που έχει εισβάλει για τα καλά στο χώρο του λιανικού εμπορίου και στις "παντρεμένες" μαζί του γνωστές αλυσίδες πολυκαταστημάτων, ξεδιπλώνεται η τελευταία επίθεση για την παράταση του ωραρίου μέχρι τις 8 το βράδυ του Σαββάτου!Επίθεση που, αν περάσει, προδιαγράφει και την τύχη της κυριακάτικης αργίας.

Μαίρη ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ο αφανισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και των δικαιωμάτων των εργαζομένων,είναι οι βασικοί στόχοι της παραπέρα επέκτασης του ωραρίου λειτουργίας μιας σειράς μεγάλων καταστημάτων που ανακοινώθηκε τις προηγούμενες ημέρες. Αυτό τόνισαν μιλώντας στο "Ρ" ο Ν. Ρούσσος,μέλος του ΔΣ του Εμπορικού Συλλόγου της Αθήνας και ο Π. Βαμβακάς, πρόεδρος του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων της Αθήνας. Και οι δύο υπογράμμισαν ότι και αυτή η επίθεση αποσκοπεί στο παραπέρα σάρωμα της ελληνικής αγοράς από τα πολυκαταστήματα και τις πολυεθνικές.Τόνισαν, παράλληλα, ότι μόνος δρόμος για την αντιμετώπιση αυτής της επέλασης, είναι ο συντονισμένος αγώνας εργαζομένων, επαγγελματοβιοτεχνών και εμπόρων, αλλά και η αντίσταση των εργαζομένων καταναλωτών.

- Γιατί τέθηκε τώρα το θέμα της επέκτασης του ωραρίου;

Ν. Ρ.: Γιατί τώρα; Μα γιατί, έχουν πια δημιουργήσει τις προϋποθέσεις. Πλαισίωσαν το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας και τις συνοικίες της Αθήνας με υποκαταστήματά τους. Κύριο μέλημά τους είναι πώς θα αρπάξουν ακόμα μεγαλύτερο μέρος από το τζίρο της αγοράς - ήδη ελέγχουν το 42% της αγοράς - έχοντας μάλιστα την απόλυτη στήριξη και ενίσχυση τόσο της σημερινής, όσο και των προηγούμενων κυβερνήσεων. Και, βέβαια, η επιχειρούμενη παράταση του ωραρίου το Σάββατο, δε θα σταματήσει στις τρεις περιοχές (Κολωνάκι, Κηφισιά, Γλυφάδα) που ανακοίνωσαν αρχικά, αλλά είναι βέβαιο ότι στόχος τους είναι να απλωθεί σε όλη τη χώρα.

Π. Β.: Να υπογραμμίσουμε ότι οι εξελίξεις στην αγορά ξεκίνησαν, για συγκεκριμένους λόγους, με την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων και πολιτικών, πριν αρκετά χρόνια. Τότε, όταν διαμορφώθηκε το πλαίσιο των στόχων για την περίφημη "ενοποίηση" της ευρωπαϊκής αγοράς, τότε έκατσαν και μελέτησαν τι στόχους είχαν και για την Ελλάδα. Είδαν, λοιπόν, ότι στη χώρα μας υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων που θα μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στα σχέδια των πολυεθνικών. Επομένως, έβαλαν σε εφαρμογή ένα σχέδιο για το βίαιο περιορισμό αυτών των επιχειρήσεων. Και από κυβερνητικά στόματα είχε ειπωθεί ότι "περισσεύουν" περίπου 600.000 ΜΜΕ!

- Τι σημαίνει για τους εργαζόμενους στο εμπόριο,αυτό το ωράριο;

Π. Β.: Οι κυβερνήσεις όταν θεσμοθέτησαν την απελευθέρωση του ωραρίου και όλα τα μέτρα που τσακίζουν τη μικρομεσαία επιχείρηση, έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια έναν ολόκληρο κόσμο που εργάζεται σ' αυτές τις επιχειρήσεις. Η "εξέλιξη", όπως την ονομάζουν, είναι "το μεγάλο ψάρι να φάει το μικρό".Για μας αυτό σημαίνει χάσιμο θέσεων εργασίας και καταστρατήγηση θεμελιακών δικαιωμάτων.Σε ό,τι μας αφορά, έχουμε προτείνει ωράρια, στα πλαίσια των οποίων πραγματικά να μπορεί να λειτουργήσει το σύνολο του εμπορίου. Επομένως, μη μας βάζουν διλήμματα ότι εμείς βάζουμε εμπόδια στην "εξέλιξη". Αυτή η "εξέλιξη" που δρομολογούν, είναι για τους λίγους.

- Οι εκπρόσωποι των πολυκαταστημάτων υποστηρίζουν ότι "περισσότερες ώρες λειτουργίας των καταστημάτων,σημαίνει περισσότερες θέσεις εργασίας".Πώς το σχολιάζετε;

Π. Β.: Η απάντηση δίνεται μέσα από αυτό που ήδη ζούμε σήμερα σαν εργαζόμενοι, με το υπάρχον, απελευθερωμένο, ωράριο: 50 ώρες απασχόλησης την εβδομάδα, καταστρατήγηση και αυτών ακόμα των άθλιων αποδοχών, μη καταβολή ρεπό,καθώς οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν την απειλή της απόλυσης και της ανεργίας, σαν μέσο πίεσης στους εργαζόμενους για ατέλειωτες ώρες δουλιάς και για καταστρατήγηση κύριων εργασιακών δικαιωμάτων. Και πιστεύουμε ότι θα ενισχυθούν τέτοια ζητήματα και εκείνο στο οποίο βασικά ποντάρουν, είναι η μερική απασχόληση και το ωρομίσθιο.

- Τι αντιπροτείνει το συνδικαλιστικό κίνημα;

Π. Β.: Η μερική απασχόληση, οι συνεχόμενες και επαναλαμβανόμενες εκβιαστικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου, είναι ένα χτύπημα των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων, οι οποίοι επιπλέον πληρώνονται με μισθούς πείνας. Μπροστά σ' αυτό το φάσμα, όπου κάποιοι υποστηρίζουν ότι καλύτερα οι εργαζόμενοι να έχουν πέντε δραχμές παρά την ανεργία, εμείς λέμε ότι μπορεί στο χώρο του εμπορίου, με ένα συγκεκριμένο άνοιγμα και κλείσιμο που θα λειτουργεί για όλα τα καταστήματα, με πλήρη απασχόληση για το σύνολο των εργαζομένων, με μείωση των ωρών εργασίας στις 35 τη βδομάδα,και οι θέσεις εργασίας να αυξηθούν και οι εργαζόμενοι να αμείβονται ανθρώπινα.

- Τι ειδικότερα πιστεύετε ότι επιδιώκουν με την παράταση του ωραρίου το Σάββατο; Κινδυνεύουνη Κυριακάτικη αργία και τα απογεύματα της Δευτέρας και της Τετάρτης;

Π. Β.: Εκείνο που θέλουν να κάνουν είναι μετά το Σάββατο να επεκταθούν στην Κυριακή και βέβαια και στη Δευτέρα και την Τετάρτη, να σπάσουν εντελώς τα κεκτημένα δικαιώματα. Θέλω να σημειώσω, εδώ, ότι ο Δήμος της Αθήνας καλεί σε μία σύσκεψη "για μία σύγχρονη και ανθρώπινη Αθήνα". Ουσιαστικά, υπό το πρόσχημα της αντιμετώπισης προβλημάτων που έχουν να κάνουν με τα ναρκωτικά, την εγκληματικότητα κλπ., τίθεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, ζήτημα ασταμάτητης λειτουργίας των καταστημάτων!

- Τους εργαζόμενους που απασχολούν δέκα μικρές επιχειρήσεις, δε θα μπορούσε να τουςαπορροφήσει μία μεγάλη;

Ν. Ρ.: Δεν είναι έτσι, γιατί αυτοί δεν προσλαμβάνουν τους μαγαζάτορες που κλείνουν. Προσλαμβάνουν νέους ανθρώπους, ωρομίσθιους και ο ανταγωνισμός που αρχίζει, είναι πλέον σε αντικοινωνική βάση. Επιπλέον, οι δέκα επιχειρήσεις έδιναν δέκα δραχμές στο κράτος από τη φορολογία. Ο ένας μεγάλος δε θα δίνει ούτε τις πέντε.

Π. Β.: Θα ήθελα εδώ να προσθέσω την υπερεκμετάλλευση που σημειώνεται στα πολυκαταστήματα αυτά, στα οποία οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου και οι ωρομίσθιοι φτάνουν το 50% - 60%, ενώ στα μικρά σούπερ μάρκετ το 70%,τα οποία - χωρίς να θέλουμε να τους δικαιολογήσουμε - πρέπει να πούμε ότι βρίσκονται σε θέση άμυνας απέναντι στις μεγάλες πολυεθνικές αλυσίδες. Να σημειώσω ότι η αντίσταση των εργαζομένων μπορεί να φέρει αποτελέσματα, όπως έγινε στο ΜΙΝΙΟΝ που πρόσφατα επιχείρησε να παρατείνει το ωράριο του Σαββάτου και οι εργαζόμενοι ανάγκασαν την επιχείρηση να το πάρει πίσω μέσα σε δύο μέρες.

- Οι ελαστικές εργασιακές σχέσεις έχουν επιπτώσεις στη συνδικαλιστική δράση και στην κοινωνική ζωή των εργαζόμενων;

Π. Β.: Βέβαια και μεγάλες. Πώς να υπάρξει δράση, όταν νιώθουν ξεκομμένοι από αυτούς που εργάζονται με πλήρη απασχόληση, όταν ανά πάσα στιγμή τον απειλείται με απόλυση; Οι εργοδότες χρησιμοποιούν τη μέθοδο του "διαίρει και βασίλευε".Επειτα, με τις 70.000 μισθό, ποιες ανάγκες να καλύψει; Είναι και το άστατο ωράριο εργασίας. Τι απέγινε το 8ωρο, που κατακτήσαμε πριν έναν αιώνα; Η πίεση που δέχεται ο εργαζόμενος στο χώρο δουλιάς, η τρομοκρατία, η βαρβαρότητα, μεταφέρονται κι έξω από το χώρο δουλιάς, εμποδίζοντας τις όποιες άλλες δραστηριότητες, πώς να λειτουργήσεις όταν ζεις με το άγχος αν αύριο θα έχεις μεροκάματο;

- Πώς μπορούν έμποροι και εμποροϋπάλληλοι να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση;

Ν. Ρ.: Ο εμπορικός κόσμος δεν πρέπει να είναι μόνος του στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, χρειάζεται ευρύτερη συνεργασία, από τη Συνομοσπονδία και από τη ΓΣΕΒΕΕ. Υπάρχουν κάποιοι στενοκέφαλοι στη Συνομοσπονδία, που κάθε άλλο παρά ευχάριστο τους είναι ένα τέτοιο γεγονός, παρά κι ενάντια στα συμφέροντα του εμπορικού κόσμου. Πιστεύω ότι είναι απαραίτητη η συνεργασία των εργαζόμενων. Αφού οι εμποροϋπάλληλοι παλεύουν για τα ίδια συμφέροντα, όπως είναι τώρα η μη επέκταση του ωραρίου, που είναι καταστροφή για μας, ένα μέτωπο κοινό είναι αναγκαίο.Γίνεται κατανοητό πλέον, ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, παρά μόνο η στενή συνεργασία για την προβολή των ζητημάτων. Είναι αναγκαία η συνεργασία για την κοινή αντιμετώπιση των προβλημάτων, απέναντι σε μια πολιτεία που υπονομεύει την ύπαρξη των θέσεών μας. Ζητάμε τη συνεργασία των υπαλλήλων στα κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, κατά της πολιτείας. Αλλοι φροντίζουν για το διαχωρισμό μας, εμείς σκεφτόμαστε τη συνεργασία. Μόνη λύση είναι αυτή.

Π. Β.: Δεν υπάρχουν περιθώρια να τραβάει ο καθένας το δρόμο του.Η πολιτική που ακολουθείται και που είναι φτηνό εργατικό δυναμικό χωρίς δικαιώματα και μονοπώλια στο χώρο του εμπορίου,πιστεύω ότι αντικειμενικά φέρνει σε επαφή ένα πολύ μεγάλο αριθμό οργανώσεων μικρομεσαίων και εργαζομένων. Αντικειμενικά, πρέπει να έχουμε καλή συνεργασία και αντίσταση. Οταν λέμε να πιέσουμε την κυβέρνηση, δεν εννοούμε συναντήσεις σε υπουργεία, αυτά τα έχουμε εξαντλήσει. Η απάντηση είναι στερεότυπη, "είναι επιλογή της Ευρωπαϊκής Ενωσης". Χρειάζεται αγώνας!Επίσης, οι εργαζόμενοι καταναλωτές πρέπει να καταλάβουν ότι δεν είναι ζήτημα μόνο του εμπορικού κόσμου. Οι επεκτάσεις των εργάσιμων ημερών και ωρών απασχόλησης θα πλησιάσουν και στους δικούς τους χώρους δουλιάς. Ιδιαίτερα αν καταστρατηγήσουν και την Κυριακή, που είναι απώτερος σκοπός τους.Γι' αυτό πρέπει να μας συμπαρασταθούν. Η ΓΣΕΕ και τα άλλα ανώτερα συνδικαλιστικά όργανα πρέπει να πάρουν πρωτοπόρες πρωτοβουλίες, επιτέλους να καταλάβουν το ρόλο τους.

Ν. Ρ.: Θα ήθελα και εγώ να πω από την πλευρά του εμπόρου ότι ο κόσμος δε θα πρέπει να έχει ψευδαισθήσεις για τις "προσφορές" που πραγματοποιούν σήμερα τα πολυκαταστήματα. Αυτά είναι που αύριο θα τα πάρουν πολλαπλάσια από τον καταναλωτή, όταν εξαλειφθούν τελείως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.Στόχος τους είναι να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες να εκμηδενίσουν τη ΜΜΕ, να τη φτάσουν σε ένα σημείο εξαλείψεως και από εκεί και πέρα να δρουν ανενόχλητοι.

Μελίνα ΖΙΑΓΚΟΥ

Βάσω ΝΙΕΡΗ

Ο Νίκος Ρούσσος και ο Πέτρος Βαμβακάς μιλούν στις συντάκτριες του "Ρ"

Ετσι κυκλοφόρησε η ιστορική εφημερίδα του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας το Δεκέμβρη του 1976, καθώς κυβέρνηση - ΣΕΛΠΕ έβαλαν μπροστά την αποδέσμευση του ωραρίου

Από παλιότερη κινητοποίηση των επαγγελματοβιοτεχνών και εμπόρων ενάντια στην απελευθέρωση του ωραρίου

Στόχος του ΣΕΛΠΕ, με τις ευλογίες της κυβέρνησης, είναι ο νέος αφανισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Αίτημα αιχμής των εμποροϋπαλλήλων τότε και τώρα, το ανθρώπινο ωράριο