Το Μάρτη του 1990 η ταινία "Το αριστερό μου πόδι", του Ιρλανδού σκηνοθέτη Τζιμ Σέρινταν, βραβεύεται με δύο Οσκαρ. Ο ηθοποιός Ντάνιελ Ντέι Λούις, ο οποίος κερδίζει το Οσκαρ Α ανδρικού ρόλου, υποδύεται τη ζωή του ανάπηρου ζωγράφου Κρίστι Μπράουν, που ήταν μέλος της "Διεθνούς Ενωσης Καλλιτεχνών που ζωγραφίζουν με το στόμα και το πόδι". Με μια ερμηνεία, που συγκλόνισε τότε το κοινό, ο Ντάνιελ Ντέι Λούις μετέφερε μέσα στις κινηματογραφικές αίθουσες τη δύναμη ψυχής του Κρίστι, ενός παραπληγικού παιδιού, που θέλοντας να ξεφύγει από το περιθώριο στο οποίο η "αρτιμελής" κοινωνία τον είχε κατατάξει, έπιασε με "το αριστερό του πόδι" το πινέλο και ζωγράφισε την ελπίδα... Κι αν δεχτούμε τον στίχο του ποιητή "ο κινηματογράφος δεν αγαπά το θάνατο", μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε γιατί οι πρωταγωνιστές του αγαπούν τόσο τη ζωή...

Ο 36χρονος Ηλίας Ραυτόπουλος και ο 45χρονος Τριαντάφυλλος Ηλιάδης είναι δύο τέτοιες περιπτώσεις ανθρώπων. Ο πρώτος σε ηλικία 23 χρόνων - ήταν τότε φοιτητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα - παθαίνει παράλυση των άνω και των κάτω άκρων από αυτοκινητικό ατύχημα. Για πέντε ολόκληρα χρόνια, ως το 1986, εγκαταλείπει εκ των πραγμάτων τη μεγάλη του αγάπη, τη ζωγραφική. "Αυτά τα χρόνια βρισκόμουν σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Προσπαθούσα να συνηθίσω αυτό που μου συνέβαινε, προσπαθούσα να επιβιώσω. Εφτασε, όμως, κάποτε η στιγμή που έπρεπε να αποφασίσω: Η θα αντιδράσω, είπα, ή θα με φάει το μαύρο σκοτάδι", μας είπε ο Η. Ραυτόπουλος. Προτίμησε λοιπόν να αντιδράσει. Επιασε με το στόμα του το πινέλο κι άρχισε να ζωγραφίζει τα αγαπημένα του θέματα: Ελληνικά τοπία, θέματα που έχουν να κάνουν με τη γυναίκα και τον έρωτα, με τη ζωή και τις αξίες της, με το θάνατο.

Ταυτόχρονα μαθαίνει ότι στην Ελλάδα υπάρχει αντιπροσωπεία της "Διεθνούς Ενωσης Καλλιτεχνών που ζωγραφίζουν με το στόμα και το πόδι" και τηλεφωνεί. Μιλά με τον Χρήστο Βαϊβά - πέθανε πριν δυόμισι χρόνια, ήταν μέλος της Ενωσης από το 1970 και ζωγράφιζε κι αυτός με το στόμα - ο οποίος του δίνει κουράγιο να συνεχίσει την προσπάθειά του. Γίνεται μέλος της Ενωσης το 1987, την ίδια χρονιά παίρνει μέρος και στην πρώτη ομαδική έκθεση ζωγραφικής. Από τότε μέχρι σήμερα έχει λάβει μέρος σε δέκα ομαδικές εκθέσεις που έχουν γίνει στην Κρήτη και στην Αθήνα, σε τρεις που έγιναν στο εξωτερικό (Βρυξέλλες, Μάαστριχτ και Μαδρίτη), ενώ έχει ήδη πραγματοποιήσει δύο δικές του ατομικές εκθέσεις στα Χανιά, όπου ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια.

"Αισθάνομαι υπερήφανος όταν βλέπω τα έργα μου. Μετά από τόσα χρόνια προσπάθειας, έχω καταφέρει οι πίνακές μου να μην έχουν καμιά τεχνική ατέλεια. Είναι έργα που μπορούν να θεωρηθούν ισάξια με έργα αρτιμελών ζωγράφων", λέει χαρακτηριστικά. Θεωρεί τον εαυτό του τυχερό που έχει ασχοληθεί με τη ζωγραφική. "Μου έχει δώσει κατ' αρχάς τη δυνατότητα να εκφράζομαι ελεύθερα και το σημαντικότερο, όταν κάποτε πίστεψα ότι η ζωή για μένα τελείωσε, μου άνοιξε καινούριες πύλες, νέους ορίζοντες, μου έδωσε ελπίδα και κουράγιο να συνεχίσω", επισημαίνει στο "Ρ" ο Η. Ραυτόπουλος.

Ταυτόχρονα όμως η ζωγραφική τον βοηθά όλα αυτά τα χρόνια να ζει δημιουργικά, με αξιοπρέπεια και να είναι οικονομικά ανεξάρτητος. "Αν περιμέναμε να ζήσουμε από το επίδομα παραπληγίας που παίρνουμε, μόνο το ρεύμα και το ενοίκιο θα καταφέρναμε να πληρώσουμε", τονίζει. Και καταλήγει στέλνοντας προς όλους, αρτιμελείς και μη, το δικό του μήνυμα: "Κάποτε όλοι μας πρέπει να αντιδράσουμε απέναντι στη μιζέρια, απέναντι στο τίποτα. Ο καθένας έχει τέτοιες δυνάμεις που αν τις ανακαλύψει, δε νομίζω ότι έχει να φοβηθεί τίποτα"...

Παρόμοιο μήνυμα θέλησης και δύναμης στέλνει και ο Τριαντάφυλλος Ηλιάδης. "Εχω την εντύπωση ότι όταν υπάρχει σιδερένια θέληση, τα δεσμά κάθε μορφής αναπηρίας λύνονται. Ο καθένας μπορεί να πετύχει πολλά πράγματα στη ζωή του. Αρκεί να μην τα παρατήσει...", είπε στο "Ρ" ο Θεσσαλονικιός ζωγράφος, ο οποίος ζωγραφίζει επίσης με το στόμα. Ο Τ. Ηλιάδης γεννήθηκε με βαριά αναπηρία στα χέρια και στα πόδια, αλλά με μεγάλη θέληση και τρομερή προσπάθεια άρχισε, από πολύ μικρή ηλικία, να παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής στο σπίτι του και να ζωγραφίζει, κρατώντας το πινέλο με το στόμα του. "Η ζωγραφική ήταν τότε για μένα το ξέσπασμά μου. Σήμερα είναι η δουλιά μου, αφού τα έργα μου δίνουν τη δυνατότητα να ζω εγώ και η οικογένειά μου αξιοπρεπώς", επισημαίνει.

Ο Τ. Ηλιάδης είναι παντρεμένος και έχει δύο κόρες: Την 14χρονη Μαρίνα και την 10χρονη Βίκυ, η οποία δείχνει να έχει κληρονομήσει την καλλιτεχνική φύση του πατέρα της, αφού ζωγραφίζει και παίζει κιθάρα. Είναι μέλος της Ενωσης από το 1970 και έχει πάρει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις. Πρόσφατα, τον Φλεβάρη του 1993, πραγματοποίησε στη Θεσσαλονίκη την πρώτη ατομική του έκθεση. "Ο κόσμος όταν είδε τα έργα μου, είναι αλήθεια ότι αντέδρασε με θαυμασμό. Κι αυτό γιατί κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τα έργα ενός ανάπηρου ζωγράφου σε τίποτα δε θα υστερούσαν από τα έργα των αρτιμελών", τόνισε ο Τριαντάφυλλος Ηλιάδης. Οσο γι' αυτά που κερδίζει από τη ζωγραφική, πέρα από την οικονομική ανεξαρτησία του: "Ζω, μέσα από τη ζωγραφική, μια ζωή δημιουργική, κανονική και χρήσιμη".

"Αυτοσυντήρηση με αξιοπρέπεια, όχι ελεημοσύνη". Αυτός είναι ο σκοπός και ο στόχος της "Διεθνούς Ενωσης Καλλιτεχνών που ζωγραφίζουν με το στόμα και το πόδι". Μια Ενωση, που δημιουργήθηκε πριν από 40 χρόνια, το 1955, από τον Ελβετό ζωγράφο Ερικ Στέκμαν, ο οποίος σκέφτηκε να συσπειρώσει μια ομάδα ανάπηρων καλλιτεχνών, οι οποίοι μέσα από τα έργα τους κατάφερναν να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι. Η Ενωση αυτή ανήκε και ανήκει αποκλειστικά σε άτομα με σοβαρή αναπηρία, σε άτομα που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους και έχουν μάθει να κρατούν το πινέλο με το στόμα ή το πόδι.

Σήμερα η Διεθνής Ενωση αντιπροσωπεύεται σε 45 χώρες του κόσμου, αριθμεί περισσότερα από 500 μέλη και έχει την έδρα της στο ανεξάρτητο κρατίδιο Λιχτενστάιν. Εκεί διαλέγονται τα καλύτερα έργα των μελών της Ενωσης - 300 έργα κάθε χρόνο - και αναπαράγονται σε κάρτες και ημερολόγια. Στην Ελλάδα αντιπροσωπεία της Διεθνούς Ενωσης δημιουργήθηκε στη Χαλκίδα πριν από 29 χρόνια, ενώ σήμερα έχει την έδρα της στους Αμπελόκηπους (Κυρίλλου Λουκάρεως 31). Ο Τριαντάφυλλος Ηλιάδης και ο Ηλίας Ραυτόπουλος είναι οι μοναδικοί Ελληνες ανάπηροι καλλιτέχνες, που είναι μέλη της Ενωσης και ζωγραφίζουν κρατώντας το πινέλο με το στόμα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ζωγραφίζει και ο Κύπριος Κυριάκος Κυριακού, ο οποίος είναι επίσης μέλος της Ενωσης.

"Σκοπός της ελληνικής αντιπροσωπείας είναι να βρει περισσότερους Ελληνες, ανθρώπους που έχουν αναπηρία στα χέρια και με τη στήριξη και τη βοήθειά μας θα μπορέσουν σιγά σιγά ν' αρχίσουν να ζωγραφίζουν. Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο, χρειάζεται μεγάλη δύναμη και προσπάθεια από όλους μας. Ηδη μας έχουν πλησιάσει δύο άτομα, ο ένας μάλιστα βρίσκεται μετά από μεγάλη προσπάθεια στο στάδιο να μπορεί να γράφει, κρατώντας το πινέλο με το στόμα, το όνομά του", μας είπε η Κλαίρη Βαϊβά, που εργάζεται στην ελληνική αντιπροσωπεία της Ενωσης.

Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ