Η εφημερίδα μας θα ασχοληθεί κριτικά, με τα βασικά θέματα που περιέχονται στο βιβλίο. Συνεχίζουμε σήμερα με το συγκεκριμένο θέμα των "δηλώσεων μετανοίας", παίρνοντας αφορμή, για το πολύ σοβαρό και εξαιρετικά επίκαιρο αυτό θέμα, από το ίδιο βιβλίο.

Σε ορισμένα σημεία του βιβλίου, αντιμετωπίζεται αρνητικά η ηγεσία του Κόμματος, για τη στάση και θέση της απέναντι στους συντρόφους, οι οποίοι, μη αντέχοντας στα βασανιστήρια και στις στερήσεις της φυλακής - εξορίας ή και στις στερήσεις στις οποίες υποβάλλονταν οι οικογένειες πολλών, έκαναν δήλωση αποκήρυξης του ΚΚΕ. Μετά απ' αυτό, γυρνούσαν στα σπίτια τους.

Για το γεγονός ότι αυτοί οι σύντροφοι ετίθεντο, μετά τη "δήλωση", εκτός Κόμματος, όπως επίσης και το ότι καταγγέλλοντο από το Κόμμα, διαβάζουμε: "Η διαβολικότητα του Μανιαδάκη (σ.σ. υφυπουργού Ασφάλειας επί δικτατορίας Μεταξά) και η έλλειψη ευελιξίας από την ηγεσία του στέρησαν το ΚΚΕ από πιστά και ικανά στελέχη με ανθρώπινα όρια στο σωματικό πόνο. Υψιστο κομματικό προσόν ανεδείχθη η αντοχή στο ξύλο" (σελ. 54).

Με λίγα λόγια επιχειρείται: α) Η πλήρης υποτίμηση της σημασίας της "δήλωσης". β) Να αποδοθεί η κάθετη αντίθεση του ΚΚΕ στις "δηλώσεις μετανοίας", στις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του Κόμματός μας, στις σταλινικές μεθόδους, όπως γράφεται. γ) Η παρουσίαση της ηγεσίας του ΚΚΕ, ως απάνθρωπης και μονοκόμματης.

Δεν έλειψαν στην ιστορία του ΚΚΕ και υπερβολές και περιφρονητική αντιμετώπιση συντρόφων που υποχώρησαν στις δυσκολίες. Δεν έλειψαν, ακόμα, και αποκηρύξεις που έπαιρναν το χαρακτήρα της δημόσιας διαπόμπευσης. Από το σημείο αυτό, ωστόσο, μέχρι την υποστήριξη των παραπάνω, υπάρχει μεγάλη απόσταση.

Το θέμα των "δηλώσεων μετανοίας" είναι ένα πολύ σημαντικό και θεμελιακό για την οντότητα του ΚΚΕ και κάθε κομμουνιστή ιδεολογικοπολιτικό και ηθικό πρόβλημα, στο οποίο πρέπει να σταθούμε. Οχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά κυρίως για λόγους που αφορούν το σήμερα και το αύριο του ΚΚΕ. Για λόγους, που συνδέονται απευθείας με το χαρακτήρα του ΚΚΕ και της πάλης του. Πριν απ' αυτό, όμως, ας αναφερθούμε σε μια ιστορική ανακρίβεια του βιβλίου.

Αν και στο βιβλίο υποστηρίζεται ότι ο Αρης Βελουχιώτης κρίνεται αντικειμενικά, στην πραγματικότητα, αυτό δε γίνεται. Δε γίνεται ούτε στο θέμα της "δήλωσης μετανοίας", που είχε υπογράψει ο Αρης το 1939 στις φυλακές της Κέρκυρας.

Η αντικειμενική αποτίμηση της ιστορικής πορείας της κάθε προσωπικότητας, όσο σημαντική κι αν είναι αυτή η προσωπικότητα, επιβάλλει να λέγονται και τα αρνητικά της, μαζί με τα θετικά της. Το γεγονός αυτό καθόλου δε μειώνει το ρόλο του Αρη στον ΕΛΑΣ κατοπινά, ούτε και την αναμφισβήτητα σωστή θέση, που ο Αρης πήρε απέναντι στη Συμφωνία της Βάρκιζας. Δε μειώνει την ικανότητά του να "πιάνει" το λαϊκό σφυγμό.

Στο βιβλίο διαβάζουμε: "Για την υπογραφή της Κέρκυρας το πιθανότερο είναι: Ο Αρης χωρίς δράση δεν αναπνέει. Από τον ζωντανό ενταφιασμό με τις ιδέες του προτιμάει τον ελιγμό. Αλλωστε, μια τέτοια θέση υποστήριζε από καιρό, μαζί με άλλα στελέχη, χωρίς να κατορθώσουν να πείσουν την κομματική ηγεσία που παρέμενε άκαμπτη" (σελ. 64).

Ας αφήσουμε το γεγονός ότι στο βιβλίο θεωρείται πολύ φυσικό να υπογράφει κάποιος δήλωση για ...ελιγμό, δίχως να παίρνει υπόψη του τη συλλογικά διαμορφωμένη θέση, δηλαδή κάνοντας του "κεφαλιού" του, και ας σταθούμε στην ανακρίβεια.

Η ανακρίβεια βρίσκεται στο εξής: Ο Αρης δεν υπέγραψε τη δήλωση ως ελιγμό. Στη συγκεκριμένη στιγμή λύγισε. Αυτό το παραδέχεται και ο αδελφός του Αρη, ο δημοσιογράφος Μπάμπης Κλάρας, ο οποίος, σε επιστολή του προς τον Ν. Ζαχαριάδη την 11.06.1945, γράφει για το παραπάνω θέμα: "Η δήλωση είχε καταντήσει επιδημική νόσος, που ξαπλώθηκε σ' όλη τη χώρα. Είχε κιόλας αρχίσει ο Τυρίμος να παίζει τον προδοτικό του ρόλο; Δεν ξέρω. Ωστόσο, πάνω στην ψυχολογική εκείνη στιγμή, πήρε την απόφαση κι έκανε τη "δήλωση"" (σελ. 581, από το βιβλίο του Γ. Χατζηπαναγιώτου "Η πολιτική διαθήκη του Αρη"). Και ασφαλώς, κάτι παραπάνω θα γνώριζε ο αδελφός του Αρη. Αλλά και ο Αρης, μετά από αυτό, κατέφυγε στο ποτό, συντριμμένος από την πράξη του. Και προφανώς μετανιωμένος. Εξάλλου (κι αυτή είναι μια πολύ θετική αντίδραση) προσπάθησε σε συνέχεια να διορθώσει αυτό το λάθος. Και δεν πρέπει να διαφεύγει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε αδυναμίες.

Ο δρόμος του Κόμματός μας είναι μακρύς και δύσκολος. Η άρχουσα τάξη δεν έχει διστάσει να διαπράξει κατά του ΚΚΕ, της εργατικής τάξης, άλλων εργαζομένων, τα μεγαλύτερα εγκλήματα, προκειμένου να εξουδετερώσει, πρώτα απ' όλα, το ΚΚΕ. Η αστική τάξη, όπου Γης, γνωρίζει καλά ότι κανένα κίνδυνο δε θα διατρέξει η εξουσία της, αν το ΚΚΕ (το κάθε ΚΚ) είναι ανύπαρκτο, ή αν έχει απαρνηθεί τον επαναστατικό χαρακτήρα του.

Η προσπάθεια της άρχουσας τάξης να πιέσει το ΚΚΕ για ιδεολογικοπολιτικές υποχωρήσεις, περνούσε και μέσα από τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις και τις "δηλώσεις" και κάθε άλλο μέσο. Από αυτά τα "μέσα", περνούσε και η προσπάθειά της να απομονώσει το ΚΚΕ από την εργατική τάξη.

Οι πιέσεις της άρχουσας τάξης, που φτάνουν μέχρι και τη φυσική εξόντωση των κομμουνιστών, μπορεί να γίνουν (σε μια σειρά περιπτώσεις έγιναν) μια από τις αιτίες γέννησης αντιλήψεων λεγκαλισμού και άλλων οπορτουνιστικών φαινομένων. Η άρχουσα τάξη δεν εκτελούσε τους κομμουνιστές έτσι για να βγάλει το άχτι της. Δεν τους τσάκιζε στο Μακρονήσι, από κάποια έμφυτη απανθρωπιά. Είχε κι άλλους στόχους: α) Να πείσει τους εργαζόμενους να κάτσουν στ' αυγά τους, αφού δεν έχουν πια στήριγμα, αφού και το στήριγμα που είχαν λύγισε! β) Να πείσει ότι κανένας αγώνας, όσο ηρωικός κι αν είναι, δεν μπορεί να κάμψει την αντίστασή της, ότι είναι αγώνας μάταιος. γ) Να φθείρει το ΚΚΕ, τους κομμουνιστές, ότι είναι όλο μεγάλα λόγια, αφού στις δυσκολίες τα "διπλώνουν"... αφού κοιτάζουν, όπως και οι άλλοι, να τη βολέψουν!

Γι' αυτό και δεν είναι τυχαίο ότι οι "δηλώσεις μετανοίας" διαβάζονταν και μέσα στις εκκλησίες από τον παπά. (Δηλώσεις αγωνιστών του τόπου κάθε ενορίας). Και όταν, μάλιστα, επρόκειτο για "δήλωση" στελέχους του ΚΚΕ, ε, τότε αυτή έκανε το γύρο της χώρας. Γιατί η άρχουσα τάξη ήθελε να τσακίσει την ψυχή των αγωνιστών και των απλών εργαζομένων. Γιατί αρκούσε να κάνει μια προφορική δήλωση ο Μπελογιάννης, για να σωθεί η ζωή του; Και όχι δήλωση αποκήρυξης του ΚΚΕ. Αρκούσε να πει "δε θα ασχοληθώ με την πολιτική". Και θα ζούσε! Ούτε, βέβαια, είναι τυχαίο ότι στους κρατούμενους αγωνιστές έλεγαν: "Κανένας δε σου λέει ν' αλλάξεις τις πεποιθήσεις σου. Ψήφιζε όποιο κόμμα θέλεις. Κάνε όμως τη δήλωση, να φύγεις"...

Εξάλλου και μετά τις απολύσεις από τις φυλακές και εξορίες, η Ασφάλεια ζητούσε "δηλώσεις", ακόμα και για τη χορήγηση διαβατηρίου, ακόμα και για πιο απλά πράγματα. Γιατί το έκανε;

Στο βιβλίο διαβάζουμε την εξής αντίφαση: "Ο Μανιαδάκης οργιάζει. Φθάνει στο σημείο να φτιάξει "δικό του ΚΚΕ", με στελέχη της ΚΕ και του ΠΓ που πρόδωσαν το Κόμμα τους".

Μα, ίσα - ίσα, το γεγονός ότι το ΚΚΕ δρούσε σε τέτοιες συνθήκες επέβαλλε 100 φορές περισσότερο να επιμένει στην άρνηση υπογραφής δηλώσεων.

Οι σύντροφοι που έκαναν "δήλωση", κατά κανόνα, δεν περνούσαν σε συνέχεια με το μέρος του ταξικού εχθρού. Ορισμένοι, ωστόσο, "πέρασαν". Μετά τη "δήλωση". Το ΚΚΕ είχε, λοιπόν, κάθε λόγο να κρατάει έξω από τις γραμμές του τα μέλη του που υποχώρησαν. Ηταν κι αυτός ένας από τους τρόπους προφύλαξης του ΚΚΕ, διατήρησης της άκρας μαχητικότητάς του, που οι ίδιες οι ανάγκες της ταξικής πάλης απαιτούν.

Ομως, η άρνηση υπογραφής της "δήλωσης" εκφράζει και μια ακόμα θέληση του ΚΚΕ, του ίδιου του κομμουνιστή: "Σ' αυτό που πίστεψε και αφιερώθηκε, να μείνει σταθερός, ακόμα κι αν χρειάζεται να πεθάνει". Αυτό το ύψιστο μεγαλείο το έχουν εκφράσει χιλιάδες άνθρωποι, εκατομμύρια, σ' όλο τον κόσμο.

Σε έναν τέτοιο περίγυρο, υπάρχει και δρα το ΚΚΕ. Περίγυρος, που δεν αποκλείεται να "σφίξει" στο μέλλον πολύ περισσότερο. Ηδη, ο αυταρχισμός οξύνεται ανησυχητικά.

Η αντίσταση σ' αυτόν τον περίγυρο, η απόρριψη κάθε σύγχρονης "Κίρκης", δε διαφέρει, ως προς την ουσία, από τον αγώνα της Ακροναυπλίας ή της Κέρκυρας ή του Αϊ - Στράτη, όπου 33 κομμουνιστές πέθαναν από την πείνα για να μην κάνουν δήλωση!

Η ιστορία, λοιπόν, πρέπει να αντιμετωπίζεται - όσο αυτό είναι δυνατό - με αντικειμενικά κριτήρια.

Γ. Ρ.

Ο δρόμος του Κόμματός μας είναι μακρύς και δύσκολος. Η άρχουσα τάξη δεν έχει διστάσει να διαπράξει κατά του ΚΚΕ, της εργατικής τάξης, άλλων εργαζομένων, τα μεγαλύτερα εγκλήματα, προκειμένου να εξουδετερώσει, πρώτα απ' όλα, το ΚΚΕ. Η αστική τάξη, όπου Γης, γνωρίζει καλά ότι κανένα κίνδυνο δε θα διατρέξει η εξουσία της, αν το ΚΚΕ (το κάθε ΚΚ) είναι ανύπαρκτο, ή αν έχει απαρνηθεί τον επαναστατικό χαρακτήρα του